Кайта келүү

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынынЧенемдик актылары”» 

журналынын 2009 жылдын 4 саны 

 

1. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2009-жылдын 28 январындагы № 4/6 «Төлөм системасында өзгөчө кырдаалдардын келип чыгышы учурунда Кыргыз Республикасынын төлөм системасынын ишине карата негизги талаптар жөнүндө» жобону бекитъъ тууралуу токтому  

(Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2009-жылдын 4 мартындагы 26-09 регистрациялык номеринде каттоодон ёткён) 

2. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2009-жылдын 11 февралындагы № 7/3 “Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасы тарабынан 2005-жылдын 19-мартында кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2005-жылдын 21-апрелинде 55-05 номеринде каттоодон өткөрүлгөн № 6/2 “Кыргыз Республикасынын Улуттык банкынын Көзөмөл боюнча комитети жөнүндө” жобонун жаңы редакциясын бекитүү тууралуу” токтомуна өзгөртүүлөр жана толуктоолор жөнүндө токтому 

(Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2009-жылдын 19 мартындагы 34-09 регистрациялык номеринде каттоодон ёткён) 

3. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2009-жылдын 11 февралындагы № 7/4 “SWIFT жамааттык пайдалануу түйүнү жөнүндө” жобону бекитүү тууралуу токтому 

(Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2009-жылдын 19 мартындагы 32-09 регистрациялык номеринде каттоодон ёткён) 

 

 

Улуттук банк Башкармасынын 2009-жылдын 28.014\6 токтому 

Кыргыз Республикасынын Юстиция министрлигинин 2009-жылдын 04.03 

26-09 регистрациялык номери 

 

«Тёлём системасында ёзгёчё кырдаалдардын келип чыгышы учурунда Кыргыз Республикасынын тёлём системасынын ишине карата негизги талаптар жёнъндё» жобону бекитъъ тууралуу 

 

Тёлём системалары башкармалыгы тарабынан сунуш кылынган «Тёлём системасында ёзгёчё кырдаалдардын келип чыгышы учурунда Кыргыз Республикасынын тёлём системасынын ишине карата негизги талаптар жёнъндё» жобонун долбоорун карап кёръп, Кыргыз Республикасынын "Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жёнъндё" мыйзамынын 7 жана 43-статьяларына таянуу менен Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасы токтом кылат: 

 

1. Кароого сунушталган «Тёлём системасында ёзгёчё кырдаалдардын келип чыгышы учурунда Кыргыз Республикасынын тёлём системасынын ишине карата негизги талаптар жёнъндё» жобо (кошо тиркелет) бекитилсин.  

2. Тёлём системалары башкармалыгы Юридикалык бёлъм менен бирдикте бул токтомду мамлекеттик каттоодон ёткёртъъ ъчън Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигине белгиленген тартипте жёнётъшсън.  

3. Токтом Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде мамлекеттик каттоодон ёткёртългёндён кийин, расмий жарыяланган учурдан тартып къчънё кирет

4. Каттоодон ёткён ченемдик укуктук акты жарыялангандан кийин, жарыялоо булактары (басылманын аталышы, анын номери жана кайсы кънъ жарыялангандыгы) тууралуу Юридикалык бёлъм Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигине маалымдасын

5. Тёлём системалары башкармалыгы бул токтом менен Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктарын, «Банктар аралык процессинг борбору» Жабык акционердик коомун, Улуттук банктын областтык башкармалыктарын жана Баткен областындагы ёкълчълъгън тааныштырсын

6. Банктык эсептешъълёр башкармалыгы, коммерциялык банктар жана «Банктар аралык процессинг борбору» Жабык акционердик коому «Тёлём системасында ёзгёчё кырдаалдардын келип чыгышы учурунда Кыргыз Республикасынын тёлём системасынын ишине карата негизги талаптар жёнъндё» жобого ылайык, ёзгёчё кырдаалдар келип чыккан шартта системанын персоналынын иш регламентин, иш жъргъзъъ, ёз ара аракеттенъъ жана тёлём кызмат кёрсётъълёрън сунуштоодо пайдаланылган ар бир системанын ыргактуу ишин калыбына келтиръъ тартиптерин белгиленген ички жол-жоболордун топтомун 2009-жылдын 1-июнуна чейинки мёёнёттё иштеп чыгышсын

7. Ушул токтомдун аткарылышына контролдук Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын Тёрагасынын орунбасары З.Л. Чокоев мырзага жъктёлсън

 

Тёрага Алапаев М.О

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2009-жылдын 28.01 

4\6 токтому менен бекитилген, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2009 -ж. 04.03 

26-09 каттоодон ёткёртългён.  

 

 

«Тёлём системасында ёзгёчё кырдаалдардын келип чыгышы учурунда Кыргыз Республикасынын тёлём системасынын ишине карата негизги талаптар 

жёнъндё» жобо 

 

1. Жалпы жоболор 

 

1.1. Бул Жобо тёмёнкълёргё ылайык иштелип чыккан: 

· Кыргыз Республикасынын "Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жёнъндё", «Кыргыз Республикасындагы банктар жана банк иши жёнъндё», «Электрондук тёлёмдёр жёнъндё» «Электрондук цифралык кол тамгалар жёнъндё» мыйзамдарына;  

· Кыргыз Республикасынын Ёкмётъ менен Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын 2005-жылдын 9-сентябрындагы №420/21/4 «Кыргыз Республикасында накталай эмес эсептешъълёр жёнъндё» жоону бекитъъ тууралуу» токтому менен бекитилген «Кыргыз Республикасында накталай эмес эсептешъълёр жёнъндё» жобого; 

· Улуттук банк Башкармасы тарабынан 2005-жылдын 19-майында кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2005-жылдын 27-июнунда 91-05 номеринде каттоодон ёткёртългё №16/4 «Кыргыз Республикасынын тёлём системасында тобокелдиктерди тескёё саясатын бекитъъ тууралуу» токтом менен бекитилген, «Кыргыз Республикасынын тёлём системасында тобокелдиктерди тескёё саясатына»;  

· Улуттук банк Башкармасы тарабынан 2006-жылдын 23-мартында кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2006-жылдын 28-апрелинде 48-06 номеринде каттоодон ёткёртългён №7/8 «Кыргыз Республикасынын тёлём ситемасынын ишине кёзёмёл боюнча саясатын бекитъъ тууралуу» токтому менен бекитилген «Кыргыз Республикасынын тёлём ситемасынын ишине кёзёмёл боюнча саясатка»; 

· Улуттук банк Башкармасы тарабынан 2008-жылдын 28-майында кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2008-жылдын 4-июлунда 67-08 номеринде каттоодон ёткёртългён №22/11 «Кыргыз Республикасынын тёлём системасынын ишине кёзёмёлдъктъ жъзёгё ашыруу эрежелерин бекитъъ тууралуу» токтом менен бекитилген, «Кыргыз Республикасынын тёлём системасынын ишине кёзёмёлдъктъ жъзёгё ашыруу эрежелерине». 

1.2. Бул Жободо тёлём ситемасында тёмёнкълёргё байланыштуу ёзгёчё кырдаалдардын келип чыгышы учурунда Кыргыз Республикасынын тёлём системасынын жана анын персоналынын аракеттенъъсъ боюнча негизги тъшънъктёр жана ага карата талаптар аныкталган: 

· энергия менен жабдуудагы ъзгълтъктёргё;  

· аппараттык же программалык камсыздоолор иштебей калган учурда;  

· системанын байланыш каналдарынын иштебей калышы учурунда;  

· системанын иш регламентин бузууга жол берилсе;  

· системага санкциясыз киръъдё;  

· алдамчылыкка жол беръъдё; 

· форс-мажордук жагдайларда.  

1.3. Бул Жобонун талаптары тёлём системасынын Кыргыз Республикасынын резиденттери болуп саналышкан катышуучуларына жана операторлоруна таркатылат. 

1.4. Кыргыз Республикасынын тёлём системасы ёзъндё тёмёнкълёрдъ камтыйт: 

· системалуу мааниге ээ тёлём системаларын (мындан ары СЗПС) Айкын убакыт ыргагында эсептешъълёрдън гросстук системасы (мындан ары - ГСРРВ) жана майда чекене жана утурумдук тёлёмдёрдън пакеттик глиринг системасы (мындан ары - СПК);  

· маанилъъ тёлём системаларын (мындан ары ЗПС) тёлём карттары менен эсептешъълёрдън эл аралык жана локалдык системалары, «Элкарт» тёлём карты менен эсептешъълёрдън улуттук системасы; 

· системалуу мааниге ээ эмес тёлём системалары (мындан ары СЗПС эмес) акча которуу, SWIFТ тъйънъ боюнча жъзёгё ашырылган чегара аркылуу ёткёрълъъчъ тёлёмдёр системалары (Улуттук банктын SWIFTти жамааттык пайдалануу тъйънъ аркылуу (мындан ары - SWIFТ ЖПТ) же SWIFТ тъйънънё тике кошулуу аркылуу), Телекс жана маалыматтарды беръънън башка альтернативалуу каналдары аркылуу. 

1.5. Тёлём системасынын ъзгълтъксъз ишин камсыз кылуу жана анын иш регламентинин сакталышы ъчън жоопкерчилик тёлём системасынын операторлоруна жана катышуучуларына жъктёлёт. Тёлёмдёрдъ/которууларды жана эсептешъълёрдъ жъргъзъъ процессинде ёзгёчё кырдаалдардын келип чыгышы учурунда, тараптардын жоопкерчилигин бёлъштъръъ, маалымдоо тартиби жана убактысы операторлор менен катышуучулар ортосундагы келишимдерде, ошондой эле тёлём системасынын персоналынын иштёё жана ёзара иш алып баруу тартибин белгилеген ички жол жоболордо аныкталат. 

1.6. Тёлём системасынын персоналы, системанын операторунун персоналынан жана катышуучунун персоналынан туруу менен негизги жана кайталоочу курамды камтууга тийиш. Эгерде негизги курамдын адистеринин кимдир бирёёсъ жок болуп калса, анын функциясын кайталоочу курамдан адис аткарат.  

1.7. Тёлём системасынын операторунун персоналы тёмёнкълёрдён турат:  

· тёлёмдёрдъ (которууларды) жана билдиръълёрдъ топтоо, иштеп чыгуу жана жёнётъъ боюнча башкаруу функциясын аткарышкан адистерден

· жыйынтыктап эсептёёлёрдъ кошо алганда, эсептешъълёрдъ жъзёгё ашырууну тескёё функциясын аткарышкан адистерден;  

· системанын техникалык инфраструктурасынын ъзгълтъксъз ишин жана алардын коопсуздугун камсыз кылган, коштоп жъръъ ишин аткарган адистерден

1.8. Тёлём системасынын катышуучусунун персоналына тёмёнкълёр кирет: 

· системанын чегинде тёлёмдёрдъ (которууларды) тъзъъ, жёнётъъ жана кабыл алуу функцияларын, ошондой эле башка маалыматтар менен алмашуу функциясын аткарышкан адистер; 

· системанын техникалык инфраструктурасынын ъзгълтъксъз ишин жана алардын коопсуздугун камсыз кылган, коштоп жъръъ ишин аткарган адистерден

1.9. Тёлём системасынын операторлорунун жана катышуучуларынын ички жол жоболорунда ёзгёчё кырдаалдар келип чыккан учурда системанын иш регламенти, иш жъргъзъъ тартиби жана персоналдын ёзара аракеттенъъ тартиби, ошондой эле системанын ишин калыбына келтиръъ боюнча чаралар белгиленъъгё тийиш. Бул жол жоболордо милдеттъъ търдё тёмёнкълёр каралышы зарыл: -  

· системанын жетекчилигине жана персоналына ёзгёчё кырдаалдын келип чыккандыгы жёнъндё маалымдоо тартиби жана мёёнётъ; 

· ёзгёчё кырдаалдардын келип чыгуу фактысын атайын журналга каттоо (кайсыл кънъ, кайсы убакта келип чыккандыгын кыскача сърёттёп жазуу); 

· келип чыккан проблемалар системанын персоналынын жоопкерчиликтъъ аткаруучулары деьгээлинде, жободо каралган убакытта чечилбесе, андан ары аракеттенъъ тартиби; 

· ёзгёчё кырдаалдар четтетилип, системанын иши калыбына келтирилгенден кийин, системанын жетекчилигине жана персоналына иштин калыбына келтирилгендиги жёнъндё маалыматтарды каттоо (ёзгёчё кырдаалдардын келип чыккан убактысын, себебин жана жоопкерчиликтъъ адамдардын аны четтетъъ боюнча кёргён чараларынын кыскача мазмунун), тъптёлгён жагдай жёнъндё актыларды жана эксперттик корутундуларды даярдоону кошо алганда, тиешелъъ маалыматтарды беръъ тартиби жана мёёнётъ.  

1.10. Тёлём системасынын техникалык инфраструктурасы тёмёнкълёрдъ камтууга тийиш: 

· негизги аппараттык-программалык комплексти (мындан ары - АПК), ага системанын кадимки ишин камсыз кылуу жана ёзгёчё кырдаалдар келип чыккан учурда аларды калыбына келтиръъ боюнча бир катар талаптар коюлат; 

· негизги аппараттык-программалык комплекстин кайсыл бир компоненти иштен чыккан учурда, системанын штаттык ишин толук камсыз кылууга тийиш болгон резервдик АПКны; 

· байланыш каналдарын жана маалыматтарды беръъ коопсуздугун камсыз кылуучу каражаттарды.  

1.11. Тёлём системасында ёзгёчё кырдаалдардын келип чыгышы мъмкъндъгъ тобокелдигин минимизациялоо:  

ь Тёлём системасынын иши, ар бир системанын ичинде белгиленген, иштин ъзгълтъксъздъгън камсыз кылуу боюнча критерийлерге ылайык жъзёгё ашырылууга жана тёмёнкълёрдъ камтууга тийиш:  

· тёлёмдёрдъ иштеп чыгуу бюонча негизги жана резервдик борборлорду, негизгиден резервдик АПКга системанын ишин автоматтык търдё же кол къчъ менен которуу жана иште ъзгълтъктёр келип чыккан учурда, аларды кайрадан которуу; 

· санкциясыз киръъ тобокелдигин минимумга жеткирген, маалыматтарды беръънън коопсуздугун камсыз кылуу каражаттары; 

· системанын ишинде ъзгълтъктёр келип чыккан учурда, анын токтоп калуусунун белгиленген чектъъ убактысын; 

· системанын штаттык ишин толук калыбына келтиргенге чейин, иштин токтоп туруусунун максималдуу жол берилген убактысын кёрсётъъ менен негизги жана резервдик АПК ортосунда автоматтык же кол къчъ менен которуунун бекитилген убактысынын максималдуу узактыгын;  

· иш токтоп турган учурларда маалымат базасын калыбына келтиръънън чектелген убактысы; 

· негизги жана резервдик АПКнын иши токтоп калган учурларда, системанын ишин калыбына келтиръъ ъчън каралган максималдуу жол берилген убакыт критерийин. 

Системаны модернизациялоо, белгиленген критерийлердин бузулушуна алып келген ёзгёчё кырдаалдардын келип чыгышы учурунда тъптёлгён жагдайды четтетъъ боюнча чаралар, тёлём системасынын беръъчълёръ менен ёз ара иш алып баруу тартиби алар менен тъзългён келишиминде аныкталууга тийиш. 

ь Системанын операторлорунун колунда тёмёнкъ жол жоболордун болушу зарыл: 

· системанын АПКсынын ъзгълтъксъз ишин камсыз кылуу жана чейрек ичинде системанын токтоп туруусунун бир жолку жана суммардык убактысын кёрсётъъ менен анын иштёёсъ ъчън талап кылынган байланыш каналдарын болушуна тиешелъъ;  

· системанын штаттык иши толук калыбына келтирилгенге чейинки токтоп туруунун максималдуу жол берилген убактысын кёрсётъъ менен негизги жана резервдик АПК ортосунда туташууларды жъзёгё ашыруу боюнча;  

· системанын операторунун персоналы тарабынан резервдик АПКнын, байланыш каналдарынын иштёё жёндёмдъълъгънё мезгил-мезгили менен текшеръълёрдъ жъргъзъъ жана системанын ишин негизги АПКдан резервдик АПКга жана тескерисинче которуп туруу ишин тесттен ёткёръъ боюнча; 

· системанын операторунун персоналынын жумушчу станцияларынын ишинин ъзгълтъксъздъгън камсыз кылуу боюнча;  

· бузууга же бурмалоолорго жол берилген учурларда, белгиленген регламентке ылайык маалыматтардын калыбына келтирилишин камсыз кылуу боюнча;  

· система аркылуу берилген жана алынган маалыматтардын купуялуулугун Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык камсыз кылуу боюнча.  

ь Системанын катышуучуларынын колунда тёмёнкълёр боюнча жол-жоболордун болушу зарыл: 

· системанын катышуучусунун персоналынын жумушчу станцияларынын ишинин ъзгълтъксъздъгън камсыз кылуу боюнча;  

· маалыматтарды беръъ боюнча байланыш каналдарынын резервин тъзъъ жагында; 

· система аркылуу берилген жана алынган маалыматтардын купуялуулугун Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык камсыз кылуу боюнча.  

1.12. Системалуу мааниге ээ тёлём системасында жана SWIFT ЖПТ катышуучулардын ишинде жумушчу станцияларына же байланыш каналдарына тиешелъъ проблемалар келип чыккан учурда, системада тёлём документтерин жана башка билдирмелерди топтоо, жёнётъъ/кабыл алуу ишин камсыз кылууга жёндёмдъъ Бирдиктъъ сервистик борбор (мындан ары БСБ) тъзълъъгё тийиш. 

1.13. Улуттук банк тёмёнкълёрдъ жъзёгё ашырат: 

· тёлём системасынын ишине мониторингди жана кёзёмёлдъктъ; 

· ЖПТ SWIFT банктар аралык коммуникациялык тъйъндън ишине контролдукту

· тёлём системасынын операторлорунун же катышуучуларынын системаларынын иши стандарттарга жана ченемдик укуктук актыларга ылайык келъъсънё текшеръълёрдъ жъргъзъъ. 

 

2. Аныктамалар 

 

2.1. Ушул Жободо колдонулган терминдер жана аныктамалар тёмёндёгълёрдё келтирилген темрминдерге жана аныктамаларга ылайык келет

· Улуттук банк Башкармасынын 1999-жылдын 25-мартындагы №20/7 «Кыргыз Республикасында тёлём системасын уюштуруу боюнча негизги жоболор жёнъндё» токтом менен бекитилген «Кыргыз Республикасында тёлём системасын уюштуруу боюнча негизги жоболордо»; 

· Улуттук банк Башкармасы тарабынан 2006-жылдын 27-сентябрында кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигиндле 2006-жылдын 1-нобярында 108-06 номеринде каттодон ёткёртългён №28/12 «Кыргыз Республикасында банктык тёлём карттар жёнъндё» токтом менен бекитъъ туралуу» токтом менен бекитилген «Кыргыз Республикасындагы банктык тёлём карттар жёнъндё» жободо; 

· Улуттук банк Башкармасы тарабынан 2006-жылдын 23-мартында кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2006-жылдын 28-апрелинде 48-06 номеринде каттоодон ёткёртългён №7/8 «Кыргыз Республикасынын тёлём ситемасынын ишине кёзёмёл боюнча саясатын бекитъъ тууралуу» токтому менен бекитилген «Кыргыз Республикасынын тёлём ситемасынын ишине кёзёмёл боюнча саясатында»; 

2.2. Бул Жободо кошумча дагы тёмёнкъ терминдер жана аныктамалар колдонулат: 

Ёзгёчё кырдаал ёзънчё тёлём системасынын тобокелдиктерди тескёё боюнча каралган автоматтык каражаттары менен системанын иштёё эрежелерине жана технологияларына ылайык чечъъгё мъмкън болбогон жана аны чечъъ ъчън ошол тёлём системасынын операторунун же катышуучусунун персоналынын атайын уюштурулган иши талап кылынган, иш жагдайы. Ёзгёчё кырдаалдарды жёнгё салуу эрежелери, персоналдын жоопкерчилиги жана ёз ара иш алып баруусу тёлём системасынын операторунун же катышуучусунун ички жол-жоболорунда аныкталат. 

Payment Card Industry Data Security Standard (PCI DSS) эл аралык тёлём системалары («Visa» и «MasterCard») тарабынан иштелип чыккан, тёлём карттар жагында маалыматтарды коргоо параметрлерин аныктаган стандарт.  

«Floor limit» - транзакциялардын максималдуу суммасы, анын чегинде соода-сервисттик ишканалар авторизациялык талапсыз эле, тёлём карттары менен операцияларды жъргъзё алышат.  

Тёлём системасында алдамчылыкка жол берилиши - ушул жобонун чегинде бул, системанын операторунун/катышуучусунун персоналынын (ички алдамчылык) же ъчънчъ тараптын (сырттан алдамчылык) санкциясыз киръъгё жана системанын катышуучуларынын жана/же алардын кардарларынын банктык эсептеринен акча каражаттарын алуу ъчън банктык купуялуулукка (сырга) кирген маалыматтарды пайдаланууга багытталган укукка жатпаган, билип туруп атайлап жасалган алдамчылык аракети. 

Мындай аракеттерге тёмёнкълёр кирет

· купуялуулукту камтыган ички маалыматтарды ачыкка чыгаруу;  

· маалыматтардан, жабдуулардан пайдалануу укугун бузууга, маалыматтардын тымызын таркап кетишине жол беръъ; 

· маалыматтарды атайлап алып салуу, бул системанын операторунун же катышуучусунун ёз кардарларынын алдында же ъчънчъ жактар алдында алган милдеттенмесин аткара албай калуусуна алып келиши ыктымал; 

· чындыкка дал келбеген же бурмаланган маалыматтарды пайдалануу; 

· жасалма карттарды жасоого баруу;  

· товардларды жана кызмат кёрсётъълёрдъ сатып алуу, ошондой эле нак акча алуу максатында уурдалган же таап алынган тёлём карттары менен операциялар; 

· соода тъйънъ (мындан ары - соода-сервистик ишкана) тарабынан бир жолку тёлёё фактысы боюнча бир нече тёлём чектерин каттатуу аркылуу, эсептен бир нече жолу акча каражаттарын алуу; 

· соода-сервистик ишканада товарлар жана кызмат кёрсётъълёргё белгиленген лимиттен ашпаган суммада («floor limit»), авторизациялоону жъргъзъънъ талап кылбаган кёп жолку тёлёёлёр; 

· жасалма документтерди жана карт ээлеринин жоголгон, уурдаткан документтерин пайдалануу менен алдамчылыкка баруулар;  

· почта/телефон аркылуу, Интернет аркылуу буюрутмаларды (заказ) беръъгё байланышкан алдамчылыктар; 

· нак акча каражаттарын беръъ учурунда банкоматтарды алдамчылыкка баруу менен пайдалануу

· электрондук жазуучу аппараттарды терминалга/банкоматка туташтыруу; 

· алдамчылыкка баруунун башка жолдору (жасалма слиптерди пайдалануу, карттарды тейлёёчъ жалган ишканаларды тъзъъ жана аны пайдалануу ж.б.у.с). 

 

3. Тёлём системасындагы ёзгёчё кырдаалдар  

 

3.1. Энергия менен камсыз кылуудагы ъзгълтъктёр 

 

3.1.1. Системанын оператору жана катышуучусу анын иши ъчън энергия менен камсыз кылуучу линиялардын жана башка тъпкъ жабдуулардын кубаттулугунун бул багытта белгиленген талаптарга ылайык келъъсън камсыз кылууга тийиш.  

3.1.2. Энергия менен жабдууда ъзгълтъктёр келип чыккан учурда, системанын операторунда же катышуучусунда системанын автономиялуу иши камсыз кылынышы зарыл.  

3.1.3. Системанын операторунун жана катышуучусунун колунда, анын автономиялуу иштеп турган убактысын жёнгё салган, ошодой эле энергия беръъ токтогон учурдан системанын резервдик аппараттык-программалык комплексинин кийинки туташуусуна чейинки автономиялуу иштин узактыгы боюнча талаптардын аткарылышын камсыз кылган, жол-жоболор болууга тийиш. 

3.1.4. Системалуу мааниге тёлём системасынын катышуучусу энергия менен камсыздоо ъзгълъккё учуруган шартта, тёлём документтерин Улуттук банк тарабынан белгиленген тартипке жана регламентке ылайык БСБ аркылуу жёнётъънъ/кабыл алууну камсыз кылууга тийиш. 

3.1.5. Энергия менен камсыздоо ъзгълъккё учураган шартта SWIFT ЖПТнын катышуучусу тёлём документтерин жёнётъънъ/ кабыл алууну Улуттук банк тарабынан белгиленген иш тартибине жана регламентке ылайык, БСБ жумушчу станциялары же системанын катышуучулары пайдаланган маалыматтарды беръънън башка, ушундай эле каналдарын пайдалана алат.  

3.1.6. Энергия менен камсыздоо калыбына келтирилгенден кийин, ишти негизги аппараттык-программалык комплекске которуу системанын катышуучусунун же операторунун ички жол-жоболоруна ылайык жъргъзълёт. 

 

3.2. Системанын аппараттык жана/же программалык камсыздоосундагы ъзгълтъктёр 

 

3.2.1. Аппараттык камсыздоодогу ъзгълтъктёр ёзъндё, системанын операторунун же катышуучусунун сервердик, тъйъндък, криптографикалык жабдууларынын, карттарды персонализациялоочу жабдуулардын жана жумушчу станцияларынын бузулушу же иштен чыгышы жагдайларын камтыйт.  

3.2.2. Программалык камсыздоодогу ъзгълтъктёр ёзъндё, операциялык системанын ишиндеги, прикладдык программалык камсыздоодогу, серверден пайдаланууну камсыз кылуучу программалык камсыздоодогу, PKI инфраструктурасындагы жана системанын персоналынын жумушчу станцияларындагы кемчиликтерди камтыйт. 

3.2.3. Системалуу мааниге ээ тёлём системасында системанын аппараттык жана/же программалык камсыздоосунда же оператордун жумушчу станцияларында ъзгълтъктёр келип чыккан учурда, Улуттук банк тарабынан белгиленген тартипке ылайык, резервдик АПКга же оператордун резервдик жумушчу станциясына автоматтык търдё же кол менен туташтыруу ишке ашырылат. Резервдик АПКга туташуу мъмкън болбосо, системанын катышуучуларынын тёлёмдёрън иштеп чыгуу жана жыйынтыктап эсептешъълёрдъ жъзёгё ашыруу Улуттук банк тарабынан белгиленген тартипке ылайык, документтердин кагаз жъзъндёгъ формасын пайдалануу менен жъзёгё ашырылат. 

3.2.4. Системанын катышуучуларынын аппараттык же программалык камсыздоолору иштен чыккан учурда, алар ички жол-жоболоруна ылайык альтернативалуу жана/же резервдик каражаттарды пайдаланууну камсыз кылуулары зарыл. 

3.2.5. Системалуу мааниге ээ тёлём системасынын катышуучусу ёз резервдик жабдуусунан ишти уланта албаган жагдайлар келип чыккан шартта, ал тиешелъъ иштерди аткарууну Улуттук банк тарабынан белгиленген тартипке жана регламентке ылайык, БСБ жумушчу станциясы аркылуу ишке ашырат.  

3.2.6. Маанилъъ тёлём системасынын катышуучусу резервдик жумушчу станциясында тиешелъъ ишти аткарууну уланта албаса, ал иштер БСБ операторунун жумушчу станциялары аркылуу, оператор белгилеген тартипке жана регламентке ылайык ишке ашырылышы мъмкън. 

3.2.7. SWIFT ЖПТ катышуучусу ёзънън резервдик жабдуусунда тиешелъъ ишти уланта албаган жагдайга туш болсо, тиешелъъ ишти аткарууну ал Улуттук банк тарабынан белгиленген тартипке жана регламентке ылайык, БСБ жумушчу станциясы же системанын катышуучулары пайдаланган маалыматтарды беръънън альтернативалуу каналы аркылуу уланта алат.  

 

3.3. Системанын байланыш каналдарындагы ъзгълтъктёр 

 

3.3.1. Негизги жана резервдик АПК ортосунда негизги байланыш каналында иштин ъзгълтъккё учурашы шартында, системанын оператору ички жол-жоболоруна ылайык, байланыштын резервдик каналына туташуусу зарыл.  

3.3.2. Системанын оператору менен катышуучусунун ортосундагы негизги байланыш каналында иш ъзгълтъккё учураган шартта, системанын катышуучусу ёзънън ички жол-жоболоруна ылайык, ёз резервдик байланыш каналына туташуусу зарыл.  

3.3.3. Системалуу мааниге ээ тёлём системасынын жана SWIFT ЖПТ катышуучусунун байланыш каналдарынын экёёсъ теь иштен чыккан учурда, системанын тёлём документтерин жана билдиръълёрън кабыл алуу жана жёнётъъ иши Улуттук банк тарабынан белгиленген иш тартибине жана регламентине ылайык, БСБ аркылуу ишке ашырылат

3.3.4. Байланыш каналдарынын экёёсъ теь иштен чыккан учурда маанилъъ тёлём системасынын катышуучусу оператор белгилеген иш тартибине жана регламентине ылайык, оператордун резервдик жумушчу станциясы аркылуу тиешелъъ иштерди аткара алат. 

 

3.4. Системанын иш регламентин бузууга жол беръъ 

 

3.4.1. Системалуу мааниге ээ тёлём системасынын жана маанилъъ тёлём системасынын иш регламентин бузууга жол беръъгё, тёмёнкълёрдён улам операция кънънън мезгил аралыгын узартуу кирет: 

· системанын операторунун жана катышуучусунун ишинде операциялык кън ичинде ёзгёчё кырдаал жагдайы келип чыккан учурда, системалуу мааниге ээ тёлём системасынын жана маанилъъ тёлём системасынын штаттык ишин калыбына келтиръъ боюнча иштер жъргъзългён учурда; 

· маанилъъ тёлём системасынын оператору маалыматтарды жана отчетторду ёз учурунда бербеген болсо;  

· системалуу мааниге ээ тёлём системасынын оператору маалыматтарды жана отчетторду ёз учурунда бербеген болсо;  

· айкын убакыт ыргагында эсептешъълёрдън гросстук системасы менен пакеттик клиринг системасынын ортосунда маалыматтар ёз учурунда берилбесе

3.4.2. Системанын иш тартиби жана регламенти системанын ишин жёнгё салган ченемдик укуктук актылар менен жёнгё салынууга тийиш. Системанын иш тартибинин жана регламентинин сакталышы жана аны бузууга жол бергендик ъчън тараптардын жоопкерчилиги, системанын оператору менен катышуучуларынын ортосунда келишилген макулдашууларда жана келишимдерде аныкталат.  

 

4. Тёлём системасынан санкциясыз пайдалануу жана алдамчылыкка жол беръъ 

 

4.1.Тёлём системасынан санкциясыз пайдалануу жана алдамчылыкка жол беръъ 

 

4.1.1. Системанын оператору жана катышуучусу анын маалыматтык коопсуздугун камсыз кылуу боюнча, тёмёнкънън негизинде иштелип чыккан ички саясатынын болушу:  

· Улуттук банк Башкармасынын 1999-жылдын 6-ноябрындагы №66/9 «Электрондук тёлёмдёрдън тиешелъъ деьгээлдеги коопсуздугун камсыз кылуу жёнъндё» токтому менен бекитилген «Электрондук тёлёмдёрдън тиешелъъ деьгээлдеги коопсуздугун камсыз кылуу жёнъндё» нускоонун; 

· маалыматтардын купуялуулугун жана алардын жеткиликтъълъгън, ички контролдуктун шайкештигин камсыз кылуу боюнча так аныкталган милдеттерге, негизги талаптарга, ошондой эле контролдукту жъзёгё ашырууда тиешелъъ адамдардын жоопкерчиликтерин чектёё критерийлерине ээ болууга;  

· шектъъ операциялардын же санкциясыз пайдалануу аракеттерине ёз учурунда жооп кайтаруу, Кыргыз Республикасынын Финансылык чалгындоо кызматы жана/же укук коргоо органдары менен ёз ара иш алып баруу тартибин караштыруу;  

· алдамчылыкка каршы кърёшъънън жаьы ыкмаларын иштеп чыгууну караштыруу; 

· системанын коопсуздук кызматынын кызматкерлерин жана персоналды алдамчылык аракеттерине жана санкциясыз пайдалануу мъмкънчълъктёрън алдын алуу багытына окутууга карата милдеттъъ талаптарды кошуу. 

4.1.2. Системанын оператору жана катышуучусу мезгил-мезгили менен (зарылчылыкка жараша, бирок ъч жылда кеминде бир) системада алдамчылыкка баруу аракеттерине жана санкциясыз пайдалануу мъмкънчълъктёрънё каршы кърёшъънън инновациялык ыкмаларын жаьылоо жана жаьыларын колдонууга киргизъъ максатында, бул багыттагы ички саясаттарын кайрадан карап чыгуусу зарыл. 

4.1.3. Ичтен алдамчылыкка жол берилиши тобокелдигин басаьдатуу ъчън системанын оператору жана катышуучусу апапраттык-программалык комплекс (паролдорду жана системага, криптографияга, шифровкалоого киръъ укугун пайдалануу ж.б.) деьгээлинде алдамчылыктардан коргонуу системасы, квалификациялуу, системага иштёёгё текшеръъдён ётъшкён персонал, ошондой эле персоналдын аткара турган кызматтык милдеттери, жоопкерчилиги жана укуктары аныкталган, бекитилген кызматтык иштер боюнча нускоолого ээ болууга тийиш.  

4.1.4. Ичтен алдамчылыкка жол беръъ тобокелдиги келип чыккан учурда, тъптёлгён кооптуу жагдайдан чыгуу ъчън тараптардын жоопкерчилиги жана система менен иштёё шарттары, системанын оператору менен катышуучусунун ортосунда келишилген макулдашууларда аныкталууга тийиш. 

 

4.1. Маанилъъ тёлём системасындагы алдамчылык 

 

4.1.1. Эл аралык тёлём системаларынын карттары менен иштёёдё системанын оператору жана катышуучусу «Маалымат технологияларынын коопсуздугуна баа беръъ ъчън жалпы критерийлерге (ISO/IEC 15408)» жана PCI DSS таянуу менен иш алып барып, ошондой эле мына ушул талаптардын так сакталышын камсыз кылууга тийиш 

4.1.2. Маанилъъ тёлём системасынын (эмитенттин) оператору жана катышуучусу, минимум тёмёнкълёрдъ ёзъндё камтыган ички жол-жоболорду иштеп чыгууга тийиш: 

· системанын персоналына маалымат базасынан (карттардын номерлери, кодду тъшъндъргён сёздёрдъ, карт ээсинин аты-жёнън, колтамга ългъсън ж.б.у.с.) пайдалануу боюнча чектёёлёрдъ жана ушундай мъмкънчълъккё ээ персоналдын тизмесин; белгиленген чектёёлёрдъ бузууга жол бергендик ъчън жоопкерчилик чегин жана санкцияларды; 

· карттар эмиссиясы учурунда алдамчылыктардан коргонуу системасы;  

· кардарды милдеттъъ търдё идентификациялоо жана текшеръъдён ёткёръъ боюнча талаптарды камтыган, кардарлардын ётънъч каттарын иштеп чыгуу жана алардын карттарды алуу тартибин;  

· банкоматтарда калып калган карттарды кайтарып беръъ тартибин. 

4.1.3. Маанилъъ тёлём системасынын (эквайердин) катышуучулары, аларда минимум тёмёнкълёр кёрсётългён ички жол-жоболорду иштеп чыгууга тийиш: 

· соода-сервистик ишканалардын ётънъч каттарды иштеп чыгуу жана берилген документтердин топтомуна (уюштуруу документтеринин жана уставдын нотариалдык жактан къбёлёндърългён кёчърмёсъ, салык оргнадарында каттоодон ёткёндъгъ боюнча документ, кёрсётългён ишкедик чёйрёсънън търън жъзёгё ашырууга берилген уруксат кагаздар/лицензия, жетекчилердин паспортторунун ксерокёчърмёсъ, салык органдарынын белгиси коюлган бухгалтердик баланс) карата коюлуучу талаптарды камтыган, алар менен тъзългён келишимдер; 

· алар менен тъзългён келишимдердин аракети токтотулган же берген ётънъч каттарын, себептерин кёрсётъъ менен канаттандыруудан баш тартылган соода-сервистик ишканалардын маалымат базасын жъргъзъъ тартибин; 

· соода-сервистик ишканалардын ишине каттоодон ёткёндъгъ фактысын тастыктоону, карттарды тейлёё боюнча мезгил-мезгили менен жъргъзълъп турган текшеръълёрдън сапатынын деьгээлин, терминалдарды кътъъ шарттарын жана алардын иштёё жёндёмдъълъктёрън, чектердин (слиптердин) сакталышын «floor limit» маанисин аныктоолорду камтыган контролдукту жъргъзъъ механизмдерин.  

4.1.4. Сырттан алдамчылыкка жол беръъ тобокелдиктерин басаьдатуу ъчън системанын оператору, келип чыгышы мъмкън болгон тобокелдиктерге мониторинг жана анализдёёлёрдъ жъргъзъъгё, ошондой эле тёлём карттары аркылуу ишке ашырылышы мъмкън шектъъ транзакцияларга жана авторизациялоого кёз салып турууга ёбёлгё тъзгён программалык камсыздоого ээ болууга тийиш. Программалык камсыздоо эквайер тъйънъндё ишке ашырлган транзакцияларга (эквайердин соода-сервистик ишканаларга тиешелъъ тобокелдигине контролдук) сыяктуу эле, банк тарабынан эмитирленген карттар менен ишке ашырлган транзакцияларга (эмитенттин карт ээлери боюнча келип чыгышы мъмкън болгон тобокелдиктерине контролдук) контролдукту камсыз кылууга тийиш. 

4.1.5. Системанын катышуучулары тёлём карттарын пайдалануу учурунда алдамчылыкка жол берилишинен улам келип чыгуучу жоготууларды азайтуу ъчън тёлём карттарынын эмиссиясы жана эквайрингине байланыштуу тобокелдиктерин тескёёгё алып, ёз алдынча мониторинг жъргъзъъгё мъмкъндък берген ёздък программалык камсыздоолорго ээ болушу же келишимдик шарттарда системанын операторунун мына ушундай кызмат кёрсётъълёрънён пайдаланышы мъмкън.  

4.1.6. Системанын операторлору жана катышуучулары алардын белгиленген маанисинен жогорулатып жиберъъ шектъъ авторизация/транзакция катары эсептелинген, авторизацияларга/транзакцияларга мониторинг жъргъзъъ параметрлерин белгилёёгё тийиш. Мониторингде минимум дегенде тёмёнкъ учурлар эске алынышы зарыл: 

· айрым авторизациянын/транзакциянын суммасы (же жалпы сумма) кёрсётългён мезгил ичиндеги белгиленген лимиттиен ашып кеткен болсо;  

· карттарды авторизациялоо/транзакция эки же андан кёп ёлкёлёрдън соода-сервистик ишканаларда каралган мезгил аралыгында ишке ашырылса;  

· кайсыл бир ёлкёдёгъ тобокелдиктъъ транзакциялардын жалпы суммасы белгиленген мезгил ичиндеги лимиттен ашып кеткен болсо;  

· бир соода-сервистик ишканадагы авторизациялардын жалпы саны каралган мезгил ичиндеги белгиленген лимиттен ашкан болсо;  

· банкоматтарда ПИН-коддорду туура эмес киргизъъ аракеттеринин саны каралган мезгил ичинде белгиленген лимиттен ашып кеткен болсо;  

· айрым авторизациянын/транзакциянын суммасы соода-сервисттик ишкананын тобокелдиги жогору айкын тобу ъчън белгиленген лимиттен ашып кеткен учур. 

Системанын оператору же катышуучусу шек туудурган транзакцияларга мониторинг жъргъзъънън кошумча эрежелерин белгилеши мъмкън.  

4.1.7. Системанын операторунун жана катышуучусунун, транзакцияларды жана тёлём карттарын авторизациялоого контролдукту жъзёгё ашырган, мъмкън болуучу алдамчылыктарга жол берилиши тобокелдигине анализдёёлёрдъ жъргъзъъгё жёндёмдъъ, даярдыктан ёткён персоналы болууга тийиш. 

4.1.8. Системанын операторунун жана катышуучусунун карттарды пайдалануу менен алдамчылыкка барууга каршы аракеттенъъ ыкмаларын, жасалма карттарды дароо аныктоого мъмкъндък берген каражаттар жана шаймандар, аларды кантип пайдалануу жолдору баяндалган, ошондой эле мына ушундай шектъъ операцияларга жол берилген учурда персоналдын иш алып баруу тартиби кеьири чагылдырылган ички жол-жобосу болууга тийиш. 

4.1.9. Системанын оператору менен катышуучусунун ортоосунда тъзългён келишимде минимум дегенде тёмёнкълёр камтылууга тийиш: 

· системанын катышуучулары карт ээлери жана соода-сервисттик ишканалар менен типтъъ келишимдерди тъзъъдё эске алууга тийиш болгон коопсуздук сактоо боюнча негизги талаптар;  

· алдамчылык операциялары аныкталган учурда, аны аныктоо убактысы, ал тууралуу маалымдалышы жана тараптардын мындай шартта ёз ара иш алып баруу тартиби; 

· системанын катышуучуларынын ортосунда келип чыккан талаш маселелери чечъъ тартиби; 

· чарджбектерди иштеп чыгуу тартиби жана эрежелери; 

· алдмачылык операциялары аныкталган учурда талаптардын жоопкерчилиги;  

· алдамчылык маселелери боюнча укук коргоо органдары менен ёз ара иштёё тартиби; 

· шектъъ операциялар боюнча отчектторду беръъ тартиби жана алардын формалары; 

· системанын катышуучуларынын ортосунда алдамчылык операциялары боюнча маалыматтарды алмашуу.  

4.1.10. Системанын катышуучусу (эквайер) менен соода-сервис ишканасынын ортосунда тъзългён келишимде минумум дегенде тёмёнкълёр чагылдырылууга тийиш: 

· соода-сервисттик ишканада карт аркылуу тёлёёгё кабыл алынган продукциялардын тизмеси; 

· системада соода-сервисттик ишкананы идентификациялоо ъчън сатылып жактан товарлардын жана кызмат кёрсётъълёрдън търлёрън жана иш багытын ёзгёрткёндъгъ тууралуу маалымдоо милдеттенмесин; 

· соода-сервисттик ишкана ъчън «floor limit» маанисинин аныктамасын; 

· соода-сервисттик ишкананын коопсуздукту сактоо боюнча талаптарды сактоосу (карт ээсинин ким экендигин тастыктаган документтин, анын колтамгасын, карттагы маалыматтардын тастыктоочу документтеги маалыматтар менен дал келъъсън, карт ээсинин ПИН-кодду пайдаланышын жана башка талаптарды), карттардын реквизиттерин корголушун;  

· соода- сервистик ишкананын алар боюнча текшеръълёр жъргъзълъп жаткан транзакциялар боюнча каражаттарды токтотуп туруу (замораживание) мъмкънчълъгъ;  

· соода-сервистик ишканасынын ишине карттарды тейлёё, сунушталып жаткан кызмат кёрсётъълёрдън сапаты, терминалдардын иштёё шарттары жана алардын иш жёндёмдъълъгъ, чектердин (слиптердин) сакталышы кёз карашынан текшеръълёрдъ жъргъзъъ тартиби; 

· карт ээлеринин жоголгон жана уурдалган карттары менен операциялардын жъргъзългёндъгъ же соода-сервистик ишкананын ёзъ алдамчылык транзакцияларын ишке ашыргандыгы аныкталган учурда ёз ара аракеттенъъ тартибин;  

· алдамчылык операциялары аныкталган учурда тараптардын жоопкерчиликтери; 

· кассирлерди карттарды кабыл алуу жана текшеръъ кёръъ эрежелерине, ошондой эле алдамчылык операциялардын аныктоо жана алар менен кърёшъъ ыкмаларына милдеттъъ търдё окутуу шарттарын;  

4.1.11. Системанын катышуучусу (эмитенти) менен карт ээлеринин ортосунда тъзългён келишимде карт ээсинин коопсуздукту сактоосуна карата негизги талаптар (ПИН-кодду, лимиттерди пайдалануу, карт ээсинин картты жоготуп койгон учурдагы аракети), ошондой эле картты жоготуп же уурдатып жиберген учурларда, алдамчылык транзакциялары аныкталган учурда келип чыгуучу тобокелдиктерди жана жоопкерчиликтерди тараптар ортосунда бёлъштъръълёр аныкталууга тийиш.  

 

4.2. Маанилъъ тёлём системасында алдамчылык операцияларынын ишке ашыргандыгы аныкталган учурда, аракеттенъъ тартиби  

 

4.2.1. Системанын катышуучусу шектъъ операциялар боюнча ёз алдынча же системанын оператору аркылуу алган отчеттордун жана ёздёръ иштеп чыккан критерийлердин негизинде шектъъ транзакцияларга анализдёёлёрдъ жъргъзёт.  

4.2.2. Катышуучу карттар же соода-сервисттик ишканада аныкталган шектъъ транзакциялар жёнъндё системанын операторуна, эгерде тёмёндё келтирилгендер орун алган болсо, ал аныкталган къндён киийнки 3 жумуш кънънён кечиктирбестен билдиръъгё тийиш:  

· алдамчылык транзакцияларынын деьгээли ошол карт же соода-сервис ишканасы боюнча транзакциялардын жалпы санынын 8% ашса; 

· карт уурдалган/жоголгон же жасалма карт болсо; 

· соода-сервис ишканансы келишим шарттарын бузууга жол берсе же алдамчылыкка баргандыгы ъчън ага карата айыптык санкциялар колдонулган болсо; 

· карт ээлеринен ошол соода-сервис ишканасы боюнча ётё эле кёп санда чарджбек келип тъшкён болсо. 

4.2.3. Системанын оператору алынган маалыматтарды алдамчылык транзакциялары жёнъндё маалымат базасында же алдамчылык операцияларын жъргъзёт деп шектенген соода-сервисттик ишканалар, алардын жетекчирели боюнча тъзългён маалыматтар базасында чагылдырылууга, а консолидацияланган отчету тъзъъ менен аны системанын бардык катышуучуларына жана Улуттук банкка жёнётъъгё тийиш.  

4.2.4. Жаьы соода-сервистик ишкана менен келишим тъзъъ маселесин кароо учурунда, системанын катышуучусу ошол ишкана менен мурда тъзългён келишим, анын алдамчылык транзакцияларын жъргъзгёндъгъ ъчън токтотулгандыгын жана ишкана бир нече катышуучу-эквайрингге бир эле учурда туташууга аракеттенип жаткан жокпу, мына ушуларды тактап, текшерип алууга тийиш. 

4.2.5. Системанын оператору катышуучулардан мезгил-мезгили менен алынган маалыматтардын негизинде процессинг борборунун алдамчылык аракеттеринен канчалык деьгээлде корголгондугун текшерип турууга, иш процессиндеги ёксъктёрдъ аныктоого жана алдамчылыкка баруу деьгээлин басаьдатуу боюнча тишелъъ чараларды кёръъгё тийиш. 

 

5. Форс-мажордук жагдай 

 

5.1. Тёлём системасынын кадимки иш ыргагынын бузулушуна алып келген ёрттън чыгышы, кырсыкка учуроо, бёёдё кырсыктын кесепеттери, согуш аракеттери ж.б. сыяктуу тараптардын къч-аракетине кёз каранды болбогон жагдайлар форс-мажордук жагдайларга кирет.  

5.2. Тёлём системасынын операторлору жана катышуучулары форс-мажордук жагдайлар келип чыккан шартта, тёлём системасынын иш ыргагын тез арада калыбына келтиръънъ камсыз кылган ёзънчё жайгашкан резервдик борборду тъзъъгё тийиш. 

5.3. Ёзънчё жайгашкан резервдик борбор минимум дегенде тёмёндё келтирилген шарттарды канаттандырууга тийиш: 

· резервдик борбор жайгашкан шарт Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларында белгиленген коопсуздук талаптарына жооп беръъгё тийиш; 

· негизги борбордун ишин толук кайталоо мъмкъчлъгън камсыз кылууга тийиш (тиешелъъ АПКга, катышуучулар менен байланыш каналдарына, даярдыктан ёткён персоналга, энергия менен ъзгълтъксъз камсыз болууга); 

5.4. Тёлём системасынын операторлору жана катышуучулары форс-мажордук жагдайлар келип чыккан шартта резервдик борбордун ишин которуу жана системанын персоналынын ёз ара аракеттенъъсънън тартибин жёнгё салган жол-жоболорду иштеп чыгууга тийиш. 

 

6. Отчетносттуулук 

 

6.1. Тёлём системасынын операторлору жана катышуучулары ёзгёчё кырдаалдарга тиешелъъ фактыларды тиешелъъ журналдарга каттап, ушул Жобого карата 1-тиркемеге ылайык тиешелъъ отчетторду тъзъъгё тийиш. Отчет тёмёнкълёр аркылуу электрондук вариантта жана кагаз жъзъндё Улуттук банкка берилет: 

· системалуу мааниге ээ тёлём системасынын операторлору жана «Элкарт» тёлём карты менен эсептешъълёрдън улуттук системасынын операторлору аркылуу кън сайын;  

· тёлём системасынын катышуучулары тарабынан - чейрек сайын, отчеттук айдан киийнки айдын 10 кечиктирбестен. 

6.2. Маанилъъ тёлём системасынын операторлору жана катышуучулары ушул Жобого карата 2-тиркемеге ылайык, аныкталган алдамчылык транзакциялары боюнча тъзългён отчетту, отчеттук айдан киийнки айдын 10 кечиктирбестен электрондук вариантта жана кагаз жъзъндё Улуттук банкка жёнётёт.  

6.3. Улуттук банк мезгил-мезгили менен тёлём системасынын абалына тиешелъъ маалыматтарды, ёзгёчё кырдаалдар жана жол берилген алдамчылык операциялары боюнча маалыматтарды, алардын тёлём системасынын, ошондой эле системанын операторунун жана катышуучусунун ишине канчалык деьгээлде таасир этишине анализдёёдёрдъ жъргъзъп, баа беръъ максатында топтойт жана иштеп чыгат. Аныкталган фактылар тёлём системасынын ишине олуттуу таасир тийгизе турган болсо, Улуттук банк орун алган тобокелдиктерди тёмёндётъъ боюнча сунуш-кёрсётмёлёрдъ иштеп чыгуу менен системанын операторлоруна жана катышуучуларына жёнётъп, алардын аткарылышына контролдукту жъргъзёт. Ал эми зарылчылык келип чыккан учурларда Улуттук банк тёлём системасынын операторлоруна жана катышуучуларына карата тиешелъъ таасир этъъ чараларын тёмёнкъ Улуттук банктын ченемдик-укуктук актыларынын талаптарына ылайык колдонот: 

· Улуттук банк Башкармасы тарабынан 2006-жылдын 23-мартында кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2006-жылдын 28-апрелинде 48-06 номеринде каттоодон ёткёртългён №7/8 «Кыргыз Республикасынын тёлём ситемасынын ишине кёзёмёл боюнча саясатын бекитъъ тууралуу» токтому менен бекитилген «Кыргыз Республикасынын тёлём ситемасынын ишине кёзёмёл боюнча саясаты»; 

· Улуттук банк Башкармасы тарабынан 2008-жылдын 28-майында кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2008-жылдын 4-июлунда 67-08 номеринде каттоодон ёткёртългён №22/11 «Кыргыз Республикасынын тёлём системасынын ишине кёзёмёлдъктъ жъзёгё ашыруу эрежелерин бекитъъ тууралуу» токтом менен бекитилген, «Кыргыз Республикасынын тёлём системасынын ишине кёзёмёлдъктъ жъзёгё ашыруу эрежелери»

· Улуттук банк Башкармасы тарабынан 2005-жылдын 19-майында кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2005-жылдын 24-июнунда 78-05 номеринде каттоодон ёткёртългён №16/2 «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынан лицензия алышкан банктарга жана айрым башка финансы-кредит мекемелерине карата колдонулуучу таасир этъъ чаралары жёнъндё» жобону бекитъъ туралуу» токтом менен бекитилген «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынан лицензия алышкан банктарга жана айрым башка финансы-кредит мекемелерине карата колдонулуучу таасир этъъ чаралары жёнъндё»

«Тёлём системасында ёзгёчё кырдаалдардын келип 

чыгышы учурунда Кыргыз Республикасынын тёлём 

системасынын ишине карата негизги талаптар 

жёнъндё» жобого карата 1-тиркеме 

 

 

Системадагы ёзгёчё кырдаалдар боюнча отчет 

 

Системанын аталышы: ___________________________ 

 

Тёлём системасынын операторунун аталышы: ____________________________________ 

 

Отчеттук мезгил: ______________ 

 

 

 

№ 

Иш ъзгълтъккё учураган кън жана убакыт (минута/ саат) 

Ъзгълтък четтетилген кън жана убакты (минута/ 

саат) 

 

Ъзгълтък-тън мънёздё-мёсъ 

Ъзгълтък-тън себеп-тери  

(ПК, аппарат-тык камсыз-доо ж.б.) 

Ъзгъл-тъккё жол берилл-ген убакыт 

(мин

Ъзгълтъктън мънёзъ (олуттуу/анча-лык маанилъъ эмес, системанын жарым-жартылай же толук токтоп калуусу) 

Ъзгъл-тъктъ четтетъъ боюнча кёрългён чаралар 

Техникалык мънёздёгъ иш ъзгълтъгънън финансылык тобокелдик-тин келип чыгышына тийгизген таасири (бар/жок) 

Техникалык мънёздёгъ иш ъзгълтъгънън кесепети (айыптык санкциялар търъндё чыгымдардын келип чыгышы) 

 

Эскер-тъълёр 

1  

2  

3  

4  

5  

6  

7  

8  

9  

10  

11  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жетекчи_______________ ________________ Аткаруучу ______________ ___________________ ____________ 

(колтамга) (аты-жёнъ) (колтамга) (аты-жёнъ) ( тел)»  

 

«Тёлём системасында ёзгёчё кырдаалдардын келип 

чыгышы учурунда Кыргыз Республикасынын тёлём 

системасынын ишине карата негизги талаптар 

жёнъндё» жобого карата 2-тиркеме 

 

 

 

Системада алдамчылыкка баруу менен ишке ашырылган транзакциялар жёнъндё отчет  

 

20___-жылдын ____________ айы ъчън 

Тёлём системасынын търъ ________________________ Тёлём системасынын оператору ________________________  

 

Ситеманын катышуучусу: __________________________________________ 

 

№ 

Соода-сервистик ишкана-нын (ССИ) аталышы жана 

терминал-дын № 

ССИ иш багы-ты 

Система-нын-экваер-дин катышуучусунун аталышы 

Карт № 

Системанын-эмитент-тин каты-шуу-чусунун аталы-шы 

Тран-закция валюта-сы 

Тран-зак-ция сумма-сы 

Транзак-ция датасы жана убакты-сы 

Транзак-ция тщрщ 

Транзак-циянын мънёз-дёмёсъ 

Ушул ССИ боюнча транзак-циялар-дын жалпы саны 

Алдамчылыкка бару менен ишке ашырыл-ган транзак-циялардын жалпы санга карата 

%ти 

10 

11 

12 

13 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жетекчи_______________ ________________ Аткаруучу ______________ ___________________ ____________ 

(колтамга) (аты-жёнъ) (колтамга) (аты-жёнъ) ( тел)  

 

 

 

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2009-жылдын 

19-мартында каттоодон өткөн. Каттоо номери 34-09 

 

Бишкек шаары 

2009-жылдын 11-февралы N 7/3 

 

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН УЛУТТУК БАНК БАШКАРМАСЫНЫН ТОКТОМУ 

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасы 

тарабынан 2005-жылдын 19-мартында кабыл алынган, 

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 

2005-жылдын 21- апрелинде 55-05 номеринде 

каттоодон өткөртүлгөн N 6/2 "Кыргыз Республикасынын 

Улуттук банкынын Көзөмөл боюнча комитети жөнүндө

жобонун жаңы редакциясын бекитүү тууралуу" 

токтомуна өзгөртүүлөр жана толуктоолор жөнүндө 

 

Кыргыз Республикасынын "Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жөнүндө" мыйзамынын 43-статьясына ылайык, Улуттук банк Башкармасы токтом кылат: 

1. Улуттук банк Башкармасы тарабынан 2005-жылдын 19-мартында кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2005-жылдын 21-апрелинде 55-05 номеринде каттоодон өткөртүлгөн N 6/2 "Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын Көзөмөлдөө боюнча комитети жөнүндө" жобонун жаңы редакциясын бекитүү жөнүндө" токтомуна ушул токтомго карата тиркемеге ылайык өзгөртүүлөр жана толуктоолор киргизилсин. 

2. Көзөмөл методологиясы жана лицензиялоо башкармалыгы Юридикалык бөлүм менен биргеликте ушул токтомду Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигине мамлекеттик каттоого жөнөтсүн. 

3. Ушул токтом Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде мамлекеттик каттоодон өткөндөн кийин жана кийинки расмий жарыялангандан кийин күчүнө кирет. 

4. Юридикалык бөлүм каттоодон өткөн ченемдик укуктук акты жарыялангандан кийин жарыяланган булак тууралуу (чыгарылыштын аталышы, номери, чыккан күнү) Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигине маалымдасын. 

5. Ушул токтомдун аткарылышына контролдук Кыргыз Республикасынын Улуттук банктын Төрагасынын орун басары К.К.Боконтаев мырзага жүктөлсүн. 

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук 

банк Башкармасынын төрагасы М.Алапаев 

 

 

Кыргыз Республикасынын 

Улуттук банк Башкармасынын 

2009-жылдын 11-февралындагы 

N 7/3 токтомуна 

тиркеме 

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасы 

тарабынан 2005-жылдын 19-мартында кабыл алынган, 

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 

2005-жылдын 21-апрелинде 55-05 номеринде 

каттоодон өткөртүлгөн N 6/2 "Кыргыз 

Республикасынын Улуттук банкын Көзөмөлдөө 

боюнча комитети жөнүндө" жобонун жаңы 

редакциясын бекитүү жөнүндө" токтомуна 

ӨЗГӨРТҮҮЛӨР ЖАНА ТОЛУКТООЛОР 

 

Улуттук банк Башкармасы тарабынан 2005-жылдын 19-мартында кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2005-жылдын 21-апрелинде 55-05 номеринде каттоодон өткөртүлгөн N 6/2 "Кыргыз Республикасынын Улуттук банкын Көзөмөлдөө боюнча комитети жөнүндө" Жобонун жаңы редакциясын бекитүү жөнүндө" токтому менен бекитилген "Кыргыз Республикасынын Улуттук банкын Көзөмөлдөө боюнча комитети жөнүндө" Жобосуна төмөнкүдөй өзгөртүүлөр жана толуктоолор киргизилсин: 

1. 2.2.-пунктунун в) пунктчасы төмөнкүдөй редакцияда берилсин: 

"в) банк башкармасынын төрагасынын жана кредиттик иштерге жооп берген (жооп беришкен) башкарманын төрагасынын орун басарынын (басарларынын), ички аудит кызматынын (бөлүмүнүн) жетекчисин, башкы бухгалтердин кызматына макулдашуу;". 

2. 2.2.-пунктунун д) пунктчасы төмөнкүдөй редакцияда берилсин: 

"д) банктын жаңы аталышын алдын-ала макулдашуу;". 

3. 2.2-пункту төмөнкүдөй мазмундагы л) пунктчасы менен толукталсын: 

"л) критерийлердин баштапкы маанилерине өзгөртүүлөрдү киргизүү жана/же банктардын маанилүү жаңы критерийлерин киргизүү/иштеп жаткан критерийлерди жоюу;". 

4. 2.2.-пунктунун л) пунктчасы м) пунктчасы деп эсептелсин. 

 

Улуттук банк Башкармасынын 2009-жылдын 11.027\4 токтому 

Кыргыз Республикасынын Юстиция министрлигинин 2009-жылдын 19.03 

32-09 регистрациялык номери 

 

«SWIFT жамааттык пайдалануу тъйънъ жёнъндё» жобону бекитъъ тууралуу 

 

Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жёнъндё» мыйзамынын 7 жана 43-статьяларына ылайык Улуттук банк Башкармасы токтом кылат: 

 

1. Кароого сунушталган «SWIFT жамааттык пайдалануу тъйънъ жёнъндё» жобо ушул токтомго карата тиркемеге ылайык бекитилсин.  

2. Улуттук банк Башкармасынын 2002-жылдын 5-июнундагы № 24/8 «SWIFT жамааттык пайдалануу тъйънъ жёнъндё (SWIFT ЖПТ)» жобо тууралуу» токтому къчън жоготту деп таанылсын. 

3. Тёлём системалары башкармалыгы Юридикалык бёлъм менен бирдикте бул токтомду мамлекеттик каттоодон ёткёртъъ ъчън Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигине белгиленген тартипте жёнётъшсън. 

4. Токтом Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде мамлекеттик каттоодон ёткёртългёндён кийин, расмий жарыяланган учурдан тартып къчънё кирет

5. Каттоодон ёткён ченемдик укуктук акты жарыялангандан кийин, жарыялоо булактары (басылманын аталышы, анын номери жана кайсы кънъ жарыялангандыгы) тууралуу Юридикалык бёлъм Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигине маалымдасын

6. Тёлём системалары башкармалыгы бул токтом менен Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктарын тааныштырсын

7. Ушул токтомдун аткарылышына контролдук Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын Тёрагасынын орунбасары З.Л. Чокоев мырзага жъктёлсън

 

Тёрага Алапаев М.О

 

Кыргыз Республикасынын  

Улуттук банк Башкармасынын 

2009-жылдын 11.02 7/4 

токтому менен бекитилген,  

Кыргыз Республикасынын  

Адилет министрлигинде 2009 -ж.19.03  

№ 32-09 каттоодон ёткёртългён. 

 

 

«SWIFT жамааттык пайдалануу тъйънъ жёнъндё» жобо 

 

1. Жалпы жоболор  

 

1.1. Бул жобо тёмёнкълёргё ылайык иштелип чыккан: 

· Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жёнъндё», «Кыргыз Республикасындагы банктар жана банк иши жёнъндё» мыйзамдарына; 

· Улуттук банк Башкармасы тарабынан 2006-жылдын 23-мартында кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2006-жылдын 28-апрелинде 48-06 номеринде каттоодон ёткёртългён №7/8 «Кыргыз Республикасынын тёлём ситемасынын ишине кёзёмёл боюнча саясатын бекитъъ тууралуу» токтому менен бекитилген «Кыргыз Республикасынын тёлём ситемасынын ишине кёзёмёл боюнча саясатка»; 

· Улуттук банк Башкармасы тарабынан 2008-жылдын 28-майында кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2008-жылдын 4-июлунда 67-08 номеринде каттоодон ёткёртългён № 22/11 «Кыргыз Республикасынын тёлём системасынын ишине кёзёмёлдъктъ жъзёгё ашыруу эрежелерин бекитъъ тууралуу» токтом менен бекитилген, «Кыргыз Республикасынын тёлём системасынын ишине кёзёмёлдъктъ жъзёгё ашыруу эрежелерине». 

1.2. SWIFT телекоммуникациялык чёйрёсъ аркылуу пайдалануучулар ортосунда чек ара аркылуу ётъъчъ тёлёмдёрдън коопсуздугун жана ишенимдъълъгън SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication бъткъл дъйнёлък банктар аралык финансылык телекоммуникациялар шериктештиги) камсыз кылат. 

1.3. Бул жободо SWIFT жамааттык пайдалануу тъйънънън (мындан ары SWIFT ЖПТ) ишинде колдонулган негизги тъшънъктёр жана принциптер аныкталган, ошондой эле пайдалануучулардын SWIFT интерфейсине кошулуусуна жана SWIFT ЖПТ колдоо боюнча анын операторлоруна кызмат кёрсётъълёрдъ сунуштоо боюнча негизги талаптар аныкталган

1.4. SWIFT ЖПТ аппарат-программалык комплексти тъшъндъръъ менен чек ара жана республика ичинде тёлёмдёрдъ жъргъзъъ ъчън пайдалануучуларга SWIFT телекоммуникациялык тъйънгё киръъ мъмкънчълъгън берет.  

1.5. SWIFT ЖПТ колдоочу жана ишин жъзёгё ашыруу оператору болуп Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы эсептелинет. Бул Жобо менен бекитилген, ошондой эле SWIFT шарттарына жана эрежелерине ылайык SWIFT ЖПТ операторунун кызмат кёрсётъъсъ талаптардын аткарылышы менен башка уюмга берилиши мъмкън.  

1.6. SWIFT ЖПТ операторунун техникалык инфраструктурасын колдонгон SWIFT шериктештигинин мъчёлёръ - банктар SWIFT ЖПТ пайдалануучулары болуп саналат. 

1.7. Пайдалануучулардын ёз ара мамилесинде SWIFT ЖПТ эксплуатациялоо жана иш процессинде жоопкерчилик, укуктар, милдеттер тобокелдиктерди бёлъштъръъ кёп тараптуу келишимде бекитилет жана/же коммерциялык банктар жана SWIFT ЖПТ оператору менен пайдалануучулардын (мындан ары келишимдер) ортосундагы эки тараптуу келишимде тъзълёт. 

 

2. SWIFT ЖПТ негизги принциптери  

 

2.1 Маалыматтарды беръъ жана байланыш провайдерлери менен биргеликте SWIFT ЖПТнън оператору SWIFT ЖПТ колдоосун жана иштеп турушун камсыз кылат. Мында: 

1. Келишимдирге ылайык тъйъндък жабдууларын жана SWIFT интерфейсинин жабдууларын, программалык камсыздоонун (мындан ары ПК) иштеп турушун жана колдоону SWIFT ЖПТ оператору камсыз кылат

2. SWIFT ЖПТ оператору жана байланыш провайдерлери менен SWIFT ЖПТ оператору ортосундагы бекитилген келишимдин шарттарына ылайык SWIFT ЖПТ байланыш каналдарынын иштеп турушун жана колдоону байланыш жана маалыматтарды беръъ провайдерлери камсыз кылат. 

2.2 Техникалык инфраструктура ёзънё тёмёнкълёрдъ камтыйт:  

1. Шифровкалоо жабдуусу менен кошулган SWIFT ЖПТ операторунун (негизги жана резервдик) аппараттык-программалык комплекси  

2. Пайдалануучулардан SWIFT ЖПТ операторуна жана SWIFT тъйънънё киръъ чегине чейин (негизги жана резервдик) телекоммуникациялык жабдуу жана байланыш каналдары.  

2.3 SWIFT ЖПТ техникалык инфраструктурасын тейлёё SWIFT ЖПТ операторун коштоо боюнча адистерлери тарабынан жъзёгё ашырылат (мындан ары SWIFT ЖПТ персоналы)

2.4 SWIFT ЖПТ функционалдык иш аракеттери тёмёнкълёр менен камсыз кылынат: 

а) SWIFT ЖПТ техникалык инфраструктурасы менен; 

б) SWIFT ЖПТ персоналы менен; 

в) SWIFT шериктештиги аркылуу иштелип чыккан (мындан ары SWIFT ченемдик документтери) SWIFT телекоммуникациялык тъйънъ менен иштерди жёнгё салган ченемдик документтер; 

г) Улуттук банк тарабынан иштелип чыккан (мындан ары Улуттук банктын ченемдик документтери) SWIFT ЖПТ аркылуу иштерди жёнгё салган ченемдик документтер; 

д) келишимдер менен. 

2.5 SWIFT интерфейсинин ПК колдоонуусуна карата алынган лицензиялардын чегинде SWIFT ЖПТ оператору пайдалануучуларга SWIFT ЖПТ кызмат кёрсётёт. 

2.6 Пайдалануучулар SWIFT жумуш станциялары (мындан ары SWIFT терминалдары) аркылуу SWIFT интерфейсине киръъ мъмкънчълъгъ жъзёгё ашырылат. Тиешелъъ SWIFT терминалын колдоосу жана иштеп турушу ар бир пайдалануучуну коштоо боюнча персоналы менен ёз алдынча камсыз кылынат

2.7 Уюштуруу маселелери боюнча пайдалануучулардын SWIFT ЖПТ персоналы менен бирге аракеттешъъсъ SWIFT ЖПТ координатору аркылуу жъзёгё ашырылат. 

2.8 SWIFT ЖПТ координатору жана персоналы кайталоочу курамды ёзънё камтуу менен бирге SWIFT ЖПТ операторунун ички документтери аркылуу шайланышат. Эгерде кайсы бир негизги курамдын адиси жок болсо анын функцияларын кайталоочу курамдын адиси аткарууга тийиш

2.9 SWIFT ЖПТ персоналы тёмёнкъ адистерди камтууга тийиш:  

1) системдик администраторду;  

2) SWIFT интерфейсинин ПК администраторун

3) тъйъндък администраторду

4) SWIFT ЖПТ коопсуздук администраторун.  

SWIFT ЖПТ координаторунун жана персоналынын негизги функциялары бул Жобонун 1-тиркемесинде келтирилген.  

2.10 SWIFT ЖПТ координатору жана персоналы SWIFT пайдалануучулар терминалына киръъ мъмкънчълъктёръ жок жана пайдалануучулардын SWIFT билдиръълёрън жёнётъъ жана жъзёгё ашыруу ъчън жоопкерчилик тартышпайт

2.11. SWIFT талаптарына ылайык маалыматтарды SWIFT тъйънъ аркылуу жёнётъъ жана жъзёгё ашыруу боюнча функцияларды аткарган SWIFTтин негизги жана кайталоочу адистер курамы ар бир пайдалануучуда бар болуусу зарыл. Пайдалануучунун ички документтеринде бекитилген SWIFT системасы аркылуу финансы маалыматтарды жёнётъъ боюнча адистер курамынын функцияларын (ролдорун) бёлъштъръъ

2.12. Пайдалануучуну SWIFT адистеринин операциялык иштери менен байланыштуу (операторлордун катасы, санкциясыз киръъ мъмкънчълъгъ, алдамчылык) бардык тобокелдер ъчън пайдалануучу жоопкерчилик тартат. 

2.13. Регламент, иш жъргъзъъ тартиби жана SWIFT ЖПТ персоналдары менен КБ бирге аракеттешъъсъ, туташтыруунун шарттары, кызмат кёрсётъъ наркын эсептёё жана тёлёё тартиби, тараптардын жоопкерчилигин бёлъштъръъ пайдалануучулардын жана SWIFT ЖПТ операторунун ортосундагы келишимде белгиленет. 

 

3. SWIFT ЖПТ ишенимдъъ иштеп турушунун жана коопсуздугун камсыздоо боюнча негизги талаптар  

 

3.1. SWIFT ЖПТ ишенимдъъ иштеп турушу жана коопсуздугу тёмёнкъ принциптерге ылайык камсыз болуусу зарыл: 

1) операциялык тобокелдиктерден жана тобокелдиктер иштеп турган чёйрёсънён сактоо

2) пайдалануулардын маалыматтарынын конфиденциалдуулугу жана бътъмдъгъ; 

3) пайдалануучулардын SWIFT интерфейсине ъзгълтъксъз киръъ мъмкънчълъгъ

3.2. Операциялык тобокелдиктерден жана тобокелдиктер иштеп турган чёйрёсънён сактоо тёмёнкълёрдън бар болуусу менен камсыз болууга тийиш

1) SWIFT ЖПТ иштеп турушун жана колдоону камсыз кылуу ъчън жетиштъъ квалификациясы бар болгон негизги жана кайталоочу персонал

2) SWIFT терминалын пайдалануучулар ъчън ёзънчё локалдык тъйън

3) резервдик аппараттык жана SWIFT интерфейсинин программалык камсыздоо

4) резервдик байланыш каналы

5) электр азыктандыруусу менен ъзгълтъксъз камсыз кылуу жабдуулары

6) SWIFT интерфейсине SWIFT ЖПТ персоналынын жана пайдалануучунун санкциясыз киръъдён коргоо боюнча каражаттар

7) чектелген мъмкънчълъгъ болгон ёрт ёчъръъчъ коргоо сигнализациясы менен жабдылган атайын бёлмё. 

3.3. Пайдалануучулардын маалыматтарынын конфиденциалдуулугу жана бътъмдъгъ (кириш/чыгыш маалыматтарынын билдиръъсъ, шифровкалоо жана идентификациялык ачкычтар д.у.с.) тёмёнкълёрдън бар болуусу менен камсыз болууга тийиш

1) SWIFT ченемдик документтеринде бекитилген талаптарга ылайык SWIFT интерфейсине SWIFT ЖПТ ар бир адис персоналынын киръъ мъмкънчълъгън чектёё

2) SWIFT ЖПТ операторунун ички документтерине ылайык пайдалануучулардын маалыматтарынын конфиденциалдуулугун жана бътъмдъгън камсыздоо боюнча SWIFT ЖПТ персоналынын жоопкерчилигин так бёлъштъръъ

3) чыккан бузулуулар боюнча оперативдъъ търдё таасирденъъ жана SWIFT ЖПТ эксплуатациялоо технологиялык процесси ъстъндё кънъгё контрол жъргъзъъ (маалыматтарды жеткиръъ жана жъзёгё ашыруу процедураларын сактоо, конфинденциалдуулук, маалыматтарды коргоо, санкциясыз киръъ мъмкънчълъгън контролдоо). 

3.4. SWIFT интерфейсине киръъ мъмкънчълъгън жана маалыматтардын бътъмдъгън, конфиденциалдуулугун коргоо бирдей деьгээлде бардык пайдалануучуларга берилиши зарыл

3.5. Келишимдин шарттарына ылайык SWIFT ЖПТ комплексинин ишинде ёзгёчё кырдаалдар абалы пайда болгон учурда калыбына келтиръъ мезгил ичинде жана регламенттъъ иштердин аткаруу убактысынан тышкары SWIFT интерфейсине пайдалануучулардын ъзгълтъксъз киръъсъ SWIFT ЖПТ кънъ-тънъ иштегени менен камсыз болуга тийиш.  

3.6. Келишимдин шарттарына жана мёёнётёрънё ылайык SWIFT ЖПТ комплексинин иштеп турганда ёзгёчё кырдаалдар абалы пайда болсо SWIFT ЖПТ оператору пайдалануучуларга жагдай тууралуу билдиръъ жасайт

3.7. Ёзгёчё кырдаалдар абалынын пайда болуу себептерин жоюудан мёёнёттъъ тёлёмдёрдъ кабыл алуу/беръъ зарылчылыгына жараша келишимдин шарттарына ылайык пайдалануучулар маалыматтарды берип жатканда алтернативдъъ каналдарын колдонууга тийиш

 

4. SWIFT ЖПТ пайдалануучуларды туташтыруу боюнча негизги талаптар 

 

4.1. Пайдалануучуларды SWIFT ЖПТга туташтырууну SWIFT ЖПТнын оператору жъзёгё ашырат.  

4.2. Пайдалануучуларды SWIFT ЖПТга туташтыруу ъчън негизги талаптар кирет

1) SWIFT шериктеш мъчёлёрънё киръъ (SWIFT шериктештигинин алдын ала каралган процедураларына ылайык, банк менен ёз алдынча жъзёгё ашырат); 

2) SWIFT ЖПТга туташтырууга жана аны эксплуатациялоого SWIFT ЖПТ оператору менен келишим тъзъъ; 

3) SWIFT терминалын туташтыруу жана коюу тёмёнкъ иш - чараларды ёткёзъънъ камтыйт

1) Келишимдин шарттарына жана SWIFT ченемдик документтерине ылайык SWIFT программалык камсыздоо менен SWIFT терминалынын жабдууларын коюу жана сатып алуу; 

2) КБ жалпы локалдык тиъйънънён кёз караансыз болгон SWIFT интерфейсинин бёлёк тъйънъ менен SWIFT терминалынын иштери ъчън уюштуруу

3) SWIFT терминалынын иштеп туруучу коопсуздук чёйрёсън камсыз кылуу (чектелген мъмкънчълъгъ болгон жана ёрт ёчъръъчъ коргоо сигнализациясы менен жабдылган атайын бёлмё ж.б.)

4) SWIFT ЖПТ иштеринде ёзгёчё кырдаалдар абалы пайда болгондо маалыматтарды жёнётъъсън/алуусун камсыздоо ъчън резервдик катары алтернативдъъ каражаттарды уюштуруу, же ал жок болгон учурда мындай каражаттын сёзсъз коюулушу зарыл

5) Келишимдин шарттарына ылайык маалыматтарды беръънъ камсыз кылган белгиленген линияны колдонуу менен SWIFT ЖПТ SWIFT терминалынан негизги жана резервдик байланыш каналын коюу

6) SWIFT интерфейс менен болгон иштерге персоналдарды окутуу

7) SWIFT терминал иштеринин тест-тренинг тартибин ёткёзъъ

8) реалдуу тартип убактысында SWIFT терминалын ишке киргизъъ

4.3. SWIFT ЖПТ туташтыруу ъчън пайдалануучу негизги талаптарды сактабаган учурда SWIFT ЖПТ оператору пайдалануучуну алдын ала билгизъъ менен SWIFT ЖПТ туташтыруу боюнча иштерди токтотуусу мъмкън жана анын натыйжалары ъчън жоопкерчиликти тартпайт

 

5. SWIFT интерфейсине пайдалануучуларды киръъ мъмкънчълъгън беръъ боюнча негизги талаптар 

 

5.1. SWIFT интерфейсине киръъ мъмкънчълъгън алуу ъчън пайдалануучу тёмёнкъ талаптарды сактоосу зарыл:  

1) персоналды шайлоо (SWIFT адистер курамынан), ал SWIFT ЖПТ эксплуатациялоодо тъздён-тъз катышууга тийиш;  

2) SWIFT ченемдик документтеринде белгиленген талаптарга ылайык SWIFT интерфейсине киръъ укугун жана ар бир адистин жоопкерчилигин бёлъштъръъ

3) SWIFT терминалынын маалыматтарын санкциясыз киръъдён тиешелъъ деьгээлде коргоону камсыз кылуу

4) персоналдардын операциялык иш аракеттерине (операторлордун катасы, санкциясыз киръъ мъмкънчълъгъ, алдамчылык), SWIFT терминалынын каналдык байланышына, ПК, жабдуулардын бузулушуна байланыштуу болгон бардык тобокелдиктер ъчън жоопкерчиликти тартуу менен SWIFT терминалынын иштеп турушун жана колдоосун камсыздоо

5) Келишимдердин, Улуттук банктын жана SWIFT ченемдик документтерине ылайык конфиденциалдуулукту сактоо, маалыматтарды коргоо жана ага болгон санкциясыз киръъ мъмкънчълъгън, маалыматтарды жёнётъъ жана ички процедураларды жъзёгё ашырууну, ошондой эле SWIFT терминалын эксплуатациялоо процессинде ёзгёчё кырдаалдагы абалдар пайда болгондо персоналдардын иштёё тартибин бекитъъ жана иштеп чыгуу

6) SWIFT ЖПТ иштеринде ёзгёчё кырдаалдар абалдары пайда болгондо билдирменин жёнётъъсън/алуусун камсыздоо ъчън маалыматтарды беръъдё резервдик каражатын иштеп жаткан абалда колдоп туруу

7) бул талаптардын тиешелъълъгънё карата байланыш каналдары жана SWIFT терминалынын техникалык экспертизасын ёткёзъъ ъчън SWIFT ЖПТ операторуна керектъъ маалыматты жана шарттарды тъзъп беръъ.  

5.2. Маалыматтарды тиешелъъ деьгээлде коргоону камсыз кылуу ъчън тёмёнкълёр бар болуусу тийиш

1. SWIFT терминалдарына киръъ мъмкънчълъгъ болгон персоналдардын милдеттерин бёлъштъръъ SWIFT ченемдик документтерине ылайык жъзёгё ашырылат; 

2. Пайдалануучулар менен бекитилген ички процедураларына ылайык, SWIFT терминалына талаптарды аткаруу менен персоналга киръъ мъмкънчълъгън беръъ ъчън систематикалык контроль жъзёгё ашырылсын

3. SWIFT терминалынан тартып SWIFT ЖПТга чейин трафикти шифровкалоо пайдалануучулар ъчън алдын ала каралган

5.3. Бул талаптарды сактабаган учурда SWIFT ЖПТ оператору пайдалануучуну алдын ала билгизъъ менен SWIFT интерфейсине киръъ мъмкънчълъгън токтотуусу мъмкън жана анын натыйжалары ъчън ал жоопкерчиликти тартпайт. 

 

 

Улуттук банк Башкармасынын 

2009-жылдын ___________№_____ токтому менен бекитилген «SWIFT жамааттык пайдалануу тъйънъ жёнъндё» жобосуна 1 тиркеме 

 

SWIFT ЖПТ персоналынын жана координаторунун функциялары 

 

1. SWIFT ЖПТ координаторунун SWIFT интерфейсине киръъ мъмкънчълъгъ жок, ал SWIFT ЖПТ мониторинг иштеринин функцияларын аткаруу менен пайдалануучулардын жана SWIFT ЖПТ персоналынын бирге аракеттешъсън координациялайт. Бул функциялар тёмёнкъ иштерди камтыйт: 

1) SWIFT ЖПТ кызмат кёрсётъъсънън жабдып туруучулар менен келишимди тъзъъ процессин координациялоо, уюштуруу учурлары боюнча келишимдерди аткаруу контролу

2) SWIFT ЖПТ иш тартибин жёнгё салган ченемдик базаларды иштеп чыгуу жана жакшыртуу боюнча иштерин координациялоо

3) SWIFT ЖПТдагы тобокелдер анализи

4) зарылчылыгына жараша, иш учурунда пайда болгон проблемаларды биргеликте чечъъ ъчън пайдалануучулардын жана SWIFT ЖПТ тейлеген персоналдын жолугушуусун уюштуруу

5) SWIFT ЖПТ чыгашалары боюнча сунуштарды, тёлёёгё карата буйруларды даярдоо, келишимдерге жана кызмат кёрсётъъ тарифтерине ылайык SWIFTге тёлёё боюнча кезектеги чыгашаларды салыштыруу

6) зарылчылыгына жараша SWIFT ЖПТ иштери жёнъндё кызыккан тарапка маалыматтарды беръъ

7) SWIFT ЖПТга коммерциялык банктарды туташтыруу маселеси боюнча маалыматтарды анализдёё жана чогултуу, зарылчылыгына жараша аларды туташтыруу боюнча иш-чараларды иштеп чыгуу

8) SWIFT ЖПТ ёнъктъръъ боюнча сунуштарды иштеп чыгуу

 

2. Системдик администратордун SWIFT интерфейсине киръъ мъмкънчълъгъ жок, ал сервердик жабдуулардын операциялык системасын администирлёёсън жъзёгё ашырат. Сервердик жабдуулардын операциялык системасын администирлёё тёмёнкъ функционалдык милдеттерди аткарууну камтыйт

1) SWIFT дискалык массиви жана серверлердин иштеши ъчън зарыл болгон программалык камсыздоону коштоо менен пакеттердин системасын жаьыртуу (Patches), SWIFT серверлеринин операциялык системасын жъргъзъъ

2) SWIFT дискалык массивин, аппарат бёлъгънън серверлерин, операциялык системасын иштелишин жана абалын контролдоо

3) калыбына келтиръъ ички процедураларына ылайык ёзгёчё кырдаалдар абалы пайда болгон учурда SWIFT дискалык массивинин, операциялык системасынын серверлеринин иш жёндёмън калыбына келтиръъ

4) тиешелъъ деьгээлине ылайык администраторлор ъчън серверлерге киръъ мъмкънчълъгън беръъ

5) SWIFT дискалык массивинде жана серверлерде маалыматтын коргоосун контролдоо

6) SWIFT ЖПТ оператору жана системдик администратордун кызматтык инструкциясы менен бекитилген резервдик кёчъръъ процедураларына ылайык операциялык системасын жана маалыматтарды резервдик кёчъръъсън мезгил мезгили менен аткаруу

7) системага жана маалыматтарга санкциясыз киръъ мъмкънчълъгънён коргоо жана коопсуздукту камсыз кылуу

8) аппараттык, программдык жана системдик каражаттарды ёнъктъръънъ пландаштыруу

9) сервердик ресурстарды колдонуу боюнча статистиканы чогултуу, системдик администирлёёгё карата серверлердин абалын баяндаган документацияны жъргъзъъ

10) серверлердин ёндъръмдъълъгън оптимизациялоо

11) административдик паролду сактоо жана беръъ процедурасына ылайык, административдик паролду башкаруу менен ага башка адамдардын киръъ мъмкънчълъгън алып коюу

 

3. SWIFT интерфейсинин ПК администраторунун SWIFT интерфейсине киръъ мъмкънчълъгъ бар, ал SWIFT(АПК) аппараттык-программалык комплексти коштоо менен бирге инсталяциялоонуу жъзёгё ашырат да тёмёнкъ функцияларды аткарат

1) SWIFT программдык камсыздоонун кардар бёлъмънън системдик жана колдонмо программалык камсыздоосун администирлейт жана инсталляциялайт

2) SWIFT ПК иштеп турушун жана абалын контролдоо

3) системдик администратор менен биргеликте калыбына келтиръъ ички процедурасына ылайык ёзгёчё кырдаалдар абалы пайда болгон учурда SWIFT программалык камсыздоонун иш жёндёмън калыбына келтиръъ

4) SWIFT интерфейсинин ПК администраторунун кызматтык инструкциясына жана SWIFT ЖПТ оператору менен бекитилген архивдерди тъзъъ процедураларына ылайык SWIFT билдиръъсънън маалыматтык базасын, окуя журналдарын, тиркемеде келтирилген маалыматтардын базасын, программалык камсыздоонун мезгил мезгили менен архивдёёсън аткаруу

5) SWIFT ЖПТ байланыш каналдарынын, SWIFT интерфейсинин иштеп тургандыгы жёнъндё ар кандай отчетторду жъзёгё ашыруу ж.б.

6) SWIFT интерфейсинин окуялары тууралуу журналын контролдоо

4. Тъйъндък администратор SWIFT интерфейсине киръъ мъмкънчълъгъ жок, ал SWIFT ЖПТ тъйъндък жана коммуникациялык жабдууларын администирлёёсън жъзёгё ашыруу менен тёмёнкъ функцияларды аткарат

1) SWIFT ЖПТ локалдык тъйънънън тъйъндък жабдууларын оьдоо жана коюу

2) SWIFT ЖПТ коммуникациялык жабдууларын оьдоо жана коюу

3) ёзгёчё кырдаалдар абалы пайда болгон учурда иш жёндёмдълъгън калыбына келтиръъ жана тъйндък, коммуникациялык жабдуулардын абалын контролдоо

4) SWIFT модемин оьдоо жана колдоо, резервдик жана негизги байланыш каналын ъзгълтъксъз иштер менен камсыздоо. Зарыл болгон учурда системаны негизгиден резервдик линия байланышына которуу.  

5) SWIFT интерфейсинин тъйъндък деьгээлинде SWIFT ЖПТ маалымат коопсуздугун камсыздоо

5. SWIFT ЖПТ коопсуздук администраторунун SWIFT интерфейсине киръъ мъмкънчълъгъ бар, ал SWIFT интерфейсине пайдалануучулардын киръъ мъмкънчълъгънън коопсуздугун жана конфиденциалдуулугун камсыздоосун жъзёгё ашыруу менен тёмёнкъ функцияларын аткарат

1) SWIFT ЖПТ АПК инсталяциялоодо жана/же конфигурациясынын ёзгёръъсъндё, ошондой эле SWIFT криптографикалык жабдуулары менен иштёёдё жана SWIFT ЖПТ зарыл сертификатын тейлёёдё SWIFT ЖПТ АПК коопсуздук офицеринин

2) SWIFT аркылуу билдиръънъ жёнётъъдё жана жъзёгё ашырууда маалымат коопсуздугунун режимин сактоого карата SWIFT ченемдик документтеринде бекитилген талаптарга ылайык, SWIFT ЖПТ АПК жаьы ролдорду, пайдалануучуларды каттоону жъзёгё ашырат

3) SWIFTте аткарылган функцияларына жана алардын ролдоруна ылайык, SWIFT ЖПТ администраторлордун жана пайдалануучулардын маалыматтарынын конфиденциалдуулугун камсыздоо жана укуктарын чектёёсън жъзёгё ашырат

4) SWIFT ЖПТ АПК санкциясыз киръъ мъмкънчълъгънён коргоо жана маалымат коопсуздугун камсыздоо контролун жъзёгё ашырат

5) SWIFT ЖПТ администраторлорунун жана пайдалануучулардын иштери ъчън контролду (билдиръънъ жёнётъъ жана процедураларды жъзёгё ашырылышы, конфиденциалдуулук, маалыматтарды коргоо жана ага болгон санкциясыз киръъ мъмкънчълък контролун кошо алганда) жана системдик журналынын ар кън сайын мониторингин ёткёзёт;  

6) бузууларды табуу фактылары боюнча алардын себептерин аныктоо ъчън иштерин жъргъзёт;  

7) SWIFT интерфейси менен болгон иш процессинде бузууларды чыгаруу боюнча пайдалануучуларга оперативдик търдё маалыматтарды берет

8) SWIFT интерфейси менен болгон иштерде маалыматтык коопсуздукту сактоо боюнча талаптарды, инструкцияларды, ченемдик актыларды иштеп чыгат

9) байланыш каналдарына жана коммуникацияларына SWIFT интерфейси менен пайдалануучулардын иштеринин коопсуздугун камсыз кылуу талаптарын иштеп чыгуу.  

6. SWIFT ЖПТ координатору жана персоналы ёздёрънън иш аракеттеринде SWIFT документери, Улуттук банктын ченемдик документтери, SWIFT ЖПТ операторлордун ички процедуралары жана келишимдери менен иш алып барат.