Улуттук банк Башкармасынын 2012-жылдын 04.07 № 28\7 токтому 

«Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынан лицензия алышкан жана иши ал тарабынан кёзёмёлдёнгён коммерциялык банктардын жана башка финансы-кредит мекемелеринин кърёёгё коюлган мълк менен иштёё тартибин» бекитъъ жёнъндё 

Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жёнъндё» мыйзамынын 7 жана 43-статьяларына ылайык, Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасы токтом кылат: 

1. Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынан лицензия алып, иши ал тарабынан жёнгё салынган, коммерциялык банктардын жана башка финансы-кредит мекемелердин кърёёгё коюлган мълк менен иштёё тартиби бекитилсин (кошо тиркелет). 

2. Юридикалык Башкармалыгы: 

- бул токтом Улуттук банктын расмий сайтында жана «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын ченемдик актылары» журналында жарыялансын; 

- расмий жарыялангандан кийин бул токтом Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларынын Мамлекеттик реестринде чагылдырылышы ъчън Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигине жёнётълсън.  

3. Токтом расмий жарыялангандан тартып он беш кън ёткёндён кийин къчънё кирет.  

4. Кёзёмёл методологиясы жана лицензиялоо башкармалыгы ушул токтом менен коммерциялык банктарды, Микрофинансы уюмдарынын ассоциациясын, Кыргызстан кредиттик союздардын жана кооперативдердин улуттук биримдигин, Кыргызстандагы кредиттик союздардын жана кооперативдердин ассоциациясын «Кыргыз Республикасында кредиттик союздарды колдоо жана ёнъктъръъ боюнча финансы компаниясы» ЖЧКсын тааныштырсын. 

5. Ушул токтомдун аткарылышына контролдук Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын Тёрагасынын орун басары З.Л. Чокоев мырзага жъктёлсън. 

Башкарманын Тёрагасы Асанкожоева З.М. 

Кыргыз Республикасынын  

Улуттук банк Башкармасынын 

2012-жылдын 04 июлунда №28/7 

токтому менен бекитилген 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынан лицензия алып, иши ал тарабынан жёнгё салынган коммерциялык банктардын жана башка финансы-кредит мекемелердин кърёёгё коюлган мълк менен иштёё тартиби 

1. Жалпы жоболор 

1. Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынан лицензия алып, иши ал тарабынан жёнгё салынган коммерциялык банктардын жана башка финансы-кредит мекемелердин кърёёгё коюлган мълк менен иштёё тартиби Кыргыз Республикасынын "Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жёнъндё", "Кыргыз Республикасындагы банктар жана банк иши жёнъндё", «Кърёё жёнъндё» мыйзамдарына жана Улуттук банктын башка ченемдик укуктук актыларына ылайык иштелип чыккан. 

2. Коммерциялык банктарга жана башка финансы-кредит мекемелерге (мындан ары-банктар/ФКМдер) карата кредиттик тартипти бекемдёёдё, берилген кредиттердин кайтарылып берилишин реалдуу камсыз кылууда минималдуу талаптарды аныктоо, ушул Тартиптин максаты болуп саналат. 

3. Банктын/ФКМдин кирешелъълъгън камсыз кылган кредиттик ишти жъзёгё ашыруу, банктын кредитти тёлёёнън экинчи булагы болуп саналган кърёёлък камсыздоо жагында белгилъъ бир саясатын иштеп чыгууну талап кылат. Кърёёлък саясат банктын/ФКМдин жалпы кредиттик саясатынын бир бёлъгъ болууга тийиш. 

4. Бул документте колдонулган негизги тъшънъктёр Кыргыз Республикасынын «Кърёё жёнъндё» мыйзамында, Кыргыз Республикасынын Ёкмётънън 2006-жылдын 3-апрелиндеги №217 токтому менен бекитилген Баа беръънън негизги тъшънъктёрънън жана принциптеринин стандарттарында аныкталган. 

Мында, ушул Тартиптин алкагында: 

а) кърёё – бул, менчикке укуктун же мълккё башка буюм укугунун кърёёсъ астында, акчалай же акча формасында туюндурулган милдеттенменин аткарылышын камсыздоо ыкмасы. 

б) рыноктук нарк - эсептелинген акчалай сумма, ал аркылуу сатып алууга даяр сатып алуучу менен сатууга даяр сатуучунун ортосунда, тиешелъъ маркетингден кийин коммерциялык бътъмдън негизинде мълктъ алмашуу ишке ашырылат. Бътъмгё келишъъ учурунда ар бир тарап компетенттъъ, эсептёёлёрдън негизинде жана эч кандай мажбурлоосуз иш алып барат. 

г) жоюу наркы - бул талаптагыдай маркетинг жана жарнамалоосуз эле, кыска мёёнёт ичинде активди сатып ёткёръъдён реалдуу алынышы мъмкън болгон активдин наркы.  

2. Кърёё предметине карата талаптар 

5. Кредиттёё, гарантияларды жана аккредитивдерди беръъгё байланышкан операцияларды жъзёгё ашырууда, карыз алуучунун банк/ФКМ алдындагы милдеттенмесинин аткарылышын камсыз кылган ыкмалардын бири - кърёё болуп саналат. Милдеттердин аткарылышы кърёёдён башка дагы, кепилдик беръъ, гарантия жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган башка ыкмалар менен камсыз кылынат. 

6. Кърёё предмети - Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптарына жооп беръъгё тийиш. 

7. Банктар/ФКМдер кредит боюнча кърёёлък камсыздоонун ар кандай търлёръ менен иш алып баруунун негизги принциптерин жёнгё салган, камсыздоолордун ар кандай търлёрънё байланыштуу келип чыгышы ыктымал болгон негизги тобокелдиктерди ачып кёрсёткён ички ченемдик документтерди милдеттъъ търдё иштеп чыгууга тийиш. 

  Банктарга/ФКМдерге кърёёлък камсыздоо катары тёмёнкълёрдъ кабыл алууга тыюу салынат: 

      - Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары турган, бирден-бир кърёёлък камсыздоодон болгон жъгъртъъдёгъ товарлар; 

      - Кыргыз Республикасынын эмитенттери - резидент эместери тарабынан чыгарылган жана фондулук биржалардын, анын ичинде эл аралык биржалардын листингине кошулган, ёнъккён ёлкёлёрдън  баалуу кагаздар рыногунда жъгъртългён жогорку рейтинге ээ, жогорку ликвиддъъ баалуу кагаздарды эске албаганда,  жеке адамдардын ээлигинде турган жана/же жогорку рейтинге ээ болбогон депозитарийлерде жайгашкан жёнёкёй жана которулма векселдерди кошо алганда, документте чагылдырылган, документте чагылдырылбаган баалуу кагаздар; 

      - тизмеги Кыргыз Республикасынын Улуттук банк тарабынан белгиленген, оффшордук аймактарда катталган жана/же жайгаштырылган активдер.   

8. Эгерде, кредиттик саясатта кредиттерди камсыздоого Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары жайгашкан кърёёлък мълктъ кабыл алуу каралган болсо, анда бул учурда банктын/ФКМдин Директорлор кеьеши Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык кредиттердин кайтарылып берилиши ъчън жоопкерчиликтъъ болушат. 

9. Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары жайгашкан (катталган) мълктъ кърёёгё кабыл алууда, банк кърёёлък камсыздоого байланыштуу тобокелдикке баа беръъдё ёлкёлък тобокелдиктин таасирин эске алуу менен ал жайгашкан жер боюнча кыймылдуу жана кыймылсыз мълк рыногу тууралуу маалыматка таянат. 

10. Банк/ФКМ кыймылдуу жана кыймылсыз мълк рыногуна иликтёёлёрдъ жъргъзъп, кърёёгё кабыл алынып жаткан тиги же бул мълктън сапатынын критерийлерин аныктоого тийиш. Сапат критерийлери кърёёгё коюлган мълктън търънё жараша ар кандай болушу мъмкън жана кеминде тёмёнкълёр эске алынууга тийиш: 

рыноктук баа туруктуулугу; 

сактоонун узак мёёнёткё каралгандыгы; 

ликвиддъълък (кыска мёёнёт аралыгында сатып ёткёръъ мъмкънчълъгъ); 

товарды идентификациялоо мъмкънчълъгъ жана керектёё мънёздёмёлёрънън сакталышы; 

башка шарттар. 

11. Банк/ФКМ жайгашкан жерине баруу менен кърёёлък мълктън ордунда бар экендигин жана анын сапатын текшеръъгё тийиш. Текшеръънън жыйынтыгы боюнча кредиттик башкармалыктын начальнигинин колу коюлган отчет тъзълёт, анда кеминде тёмёнкъ маалыматтар камтылууга тийиш: 

кърёёнън жайгашкан орду; 

кърёёнъ сактоо шарттары; 

кърёёнън сандык жана сапаттык параметрлери; 

ичтен баа беръънън же кёз карандысыз эксперттердин баа беръъсънън негизинде анын рыноктук наркы; 

кърёёнън наркына баа беръъ ыкмаларын жана методологиясын колдонуу; 

жана башка шарттар. 

12. Отчеттогу маалыматтар, берилип жаткан кредиттин мъмкън болуучу суммасын белгилёёдё эске алынууга тийиш. 

13. Кърёё коюучунун кърёё предметин алмаштыруусуна банктын/ФКМдин макулдугу болгон шартта гана жол берилет.  

14. Эгерде жъгъртъъдёгъ товарлар кърёёлък мълк катары кабыл алына турган болсо, кърёё жёнъндё келишим тъзъъ учурунда кърёёлък мълктън курамын жана накта формасын кърёё коюучу тёмёнкъ шарттарда гана ёзгёртё алаары белгилениши зарыл:  

а) анын ликвиддъълъгъ, ошондой эле кърёёгё коюлган мълктън жалпы наркы кърёё келишиминде кёрсётългён нарктан аз болбогон болсо;  

б) кредиттердин жъгъртъъдёгъ товарлар менен гана камсыз кылынышы кредиттин суммасынын кеминде 150% тъзъъгё тийиш.  

15. Эгерде, кърёёгё сунушталып жаткан жъгъртъъдёгъ товарлар сатып алуу-сатуу предметинен болуп саналса (кърёё коюучу аларды ёзъ ёндърбёсё), товарларды сатып алууга контрактылардын (сатып алуу-сатуу келишимдери) ж.б. документтердин (накладнойлордун, инвойстордун, сертификаттардын, тёлём документтеринин), же болбосо кърёё коюучунун менчикке укугун тастыктаган ж.б. документтердин болушу зарыл. 

16. Кърёёлък камсыздоо боюнча банктын/ФКМдин ички документтери Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынан лицензия алынган коммерциялык банктарга жана башка финансы-кредит мекемелеринде кредиттик тобкокелдикти тескёё боюнча минималдуу талаптар жёнъндё жобонун талаптарына жооп беръъ менен эь аз дегенде тёмёнкълёрдъ камтууга тийиш:  

кърёёнъ кредиттин камсыздоосу катары кабыл алуу шарттары жана талаптары;  

кърёёнън търлёръ жана кърёёнън търлёрънё карата чектёёлёр; 

кърёёгё баа беръъ ыкмалары;  

кёз карандысыз баа беръъчълёрдъ тартуу; 

кредиттин ёлчёмъ менен кърёёнън рыноктук наркынын сандык катышы; 

кърёёлък мълктъ алмаштыруу тартиби жана шарттары; 

кърёёгё мониторинг жъргъзъъ; 

кърёёлък мълктъ алып коюу жана сатып ёткёръъ тартиби. 

3. Кърёёнъ баалоо 

17. Банктар/ФКМдер кърёёнъ баалоодо Кыргыз Республикасынын Ёкмётънън 2006-жылдын 3-апрелиндеги №217 токтому менен бекитилген Кыргыз Республикасында баа беръъ ишин жъзёгё ашырган бардык субъекттер милдеттъъ търдё колдонууга тийиш болгон мълккё баа беръънън тёмёнкъ стандарттарына таянууга тийиш: 

баалоонун негизги тъшънъктёръ жана принциптери стандарты; 

бизнеске баа беръъ стандарты; 

машиналарга жана жабдууларга баа беръъ стандарты; 

кыймылсыз мълккё баа беръъ стандарты; 

баа беръъ отчетунун мазмунуна жана анын тариздетилишине карата талаптар стандарты. 

18. Кърёёгё сунушталган мълккё баа беръъ кредиттёёнън милдеттъъ шарты болуп саналуу менен ал, карызгендин банк/ФКМ алдындагы тиешелъъ милдеттенмесинин ордун жабуу ъчън кърёёнън жетиштъъ наркын аныктоо ъчън зарыл.  

19. Ёзънчё банктык эсептеринде жайгаштырылган акча каражаты търъндёгъ (улуттук жана чет ёлкё валюталарындагы) кыймылдуу мълккё баа беръъ номиналдык наркы боюнча жъзёгё ашырылат. 

20. Кредиттердин камсыздоосу катары кърёё предметин банк/ФКМ кароого алуу учурунда, анын тёмёнкъ мънёздёмёлёрънё кёьъл бурууга тийиш:  

кърёё предметинин рыноктук наркына; 

учурдагы ликвиддъълък деьгээлине (тез ара сатып жиберъъ мъмкънчълъгъ);  

кърёёгё сунушталып жаткан мълктън менчик ээси ъчън маанилъълъгъ (олуттуулугу);  

кърёё предметинин наркынын убакыттын ётъшъ менен ёзгёръшънън болжолдоосу жана ёткён бир нече жыл ичинде ушул търдёгъ кърёёлёрдън кеминде жылына бир жолу сатылышы жёнъндёгъ маалыматтар; 

Кыргыз Республикасынын колдонуудагы мыйзамдарына ылайык кърёё предметинен ёндъръънъ жъргъзъъ процессине байланыштуу чыгымдардын ёлчёмън аныктоо; 

Кърёёлък мълктън жайгашкан орду боюнча анын рыноктук наркына таасир этиши ыктымал болгон экономикалык шарттарды жана рыноктогу иш жагдайынын баяндалышы;  

талдап-иликтёёлёрдъ жъргъзъъ ъчън зарыл болгон башка маалыматтар. 

21. Банктын/ФКМдин кърёёлък мълк менен иш алып баруунун негизги принциптерин жёнгё салган документтеринде, банк/ФКМ кърёёлък мълккё ёз алдынча, квалификациялуу баа бере албаган шартта, банк/ФКМ тиешелъъ квалификацияга жана кеминде 3 жылдык иш тажрыйбага ээ кёз карандысыз баалоочу (эксперт) менен келишим тъзъъгё тийиш экендиги каралышы зарыл.  

22. Кърёёгё баа беръъдё кърёё наркы карызгердин банк/ФКМ алдындагы милдеттенмесинин ордун жабууга тийиш экендигин эске алуу зарыл. Кыймылсыз мълк рыногу банктын/ФКМдин кърёёнъ сатып ёткёръшънё терс таасирин тийгизиши мъмкън болгон ар кандай ёзгёръълёргё дуушар болоорун эске алганда, кърёёнън рыноктук наркын гана эмес, жоюу наркын да эске алуу маанилъъ.  

4. Кредиттин кърёёлък камсыздоосунун тариздетилиши 

23. Банк/ФКМ (кърёё кармоочу) менен карызгердин ортосундагы ёз ара мамиле Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына жана кърёёлък мълк жайгашкан башка ёлкёнън мыйзамдарына ылайык, келишимдик негизде таризделет. 

24. Эгерде, кърёё предмети кърёё коюучунун ээлигинде калса, банк/ФКМ кърёёгё коюлган мълктън камсыздандырылышын андан талап кылууга укуктуу. Кърёёлък мълктъ камсыздандыруу мёёнётъ, банк/ФКМ тарабынан кърёё предметинен ёндъръънъ жъргъзъъ жана аны сатып ёткёръъ ъчън талап кылынган мезгил аралыгын жана камсыздандыруу компанияларынын мъмкънчълъктёрън эске алуу менен аныкталышы зарыл. 

5. Кърёёнън сакталып турушуна контролдук 

25. Кърёё келишими аракеттенип турган мезгил ичинде кърёёлък мълктън сакталып турушуна контролдукту жъзёгё ашыруу ъчън банктын/ФКМдин милдеттъъ търдё мъмкънчълъгъ болууга тийиш. 

26. Кърёёлък мълккё контролдукту жъзёгё ашыруу зарылчылыгы, рыноктогу жагдайдын ёзгёръъсънё, суроо-талап менен баанын тъшъъсънё, ошондой эле карызгердин мъмкънчълъктён кыянаттык менен пайдаланышы ыктымалдыгына байланыштуу келип чыгышы мъмкън болгон жоготуулардан ёзън камсыздандырууга банктын/ФКМдин ниетине шартталууга тийиш. 

27. Кредитёё мёёнётъ ичинде кърёгё коюлган мълкё дайыма мониторинг жъргъзъп туруу зарыл. Анда, кърёёлък мълктън бардыгы, анын сапаты, сакталып туруу шарттары, кърёёлък мълктън учурдагы наркынын карызгердин банк алдындагы карызынын жалпы суммасына ылайык келээри текшерилип туруусу зарыл. 

28. Рыноктук конъюнктура ёзгёръп, кърёёнън сакталуу шарты талапка ылайык келбей, ал кърёё предметинин наркына жана абалына терс таасирин тийгизсе же аны жоготуу коркунучу орун алса, банк/ФКМ карызгерден кърёёнъ сактоо шарттарын талапка ылайык келтиръънъ же болбосо аны кыйла ликвиддъъ кърёё менен алмаштырууну, же болбосо кошумча камсыздоону сунуштоону талап кылууга тийиш.  

29. Карызгердин финансылык абалы начарлап бара жаткандыгы аныкталган болсо, банк/ФКМ алган милдеттенмелердин аткарылбай калышы тобокелдигинин келип чыгуу себептерине жол бербёё максатында, карызгер менен жолугушууну ёткёръъсъ зарыл.  

6. Кърёёнън сатып ёткёрълъшъ 

30. Банк/ФКМ карызгер тарабынан мъмкън болуучу кине коюларга жол бербёё максатында карызгерге/кърёё коюучуга кърёёлък мълктъ (кыймылсыз мълктъ) сатып алуучуну ёз алдынча издёёгё мъмкънчълък беръъсъ зарыл. Бул иш, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык билдирмеде кёрсётългён милдеттенмелерди ёз эрки боюнча аткаруу мёёнётъ бъткёндён кийинки убакыт аралыгында ишке ашырылышы зарыл.  

31. Эгерде, банктын жогоруда белгиленген аракеттери алгылыктуу натыйжа бербесе, банк/ФКМ Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык, кърёё келишимине таянуу менен кърёёнъ сатып ёткёръъ процессин баштоого тийиш. 

32. Кърёёлък мълктъ сатуудан тъшкён каражатты бёлъштъръъ, мыйзамдарда белгиленген тартипте ишке ашырылат. 

33. Кърёё предметинен мыйзамда белгиленген тартипте ёндъръънъ жъргъзъъ жана башка менчикти баланска кабыл алуу учурунда банк/ФКМ, Финансылык отчеттуулуктун эл аралык стандарттарына жана Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын талаптарына ылайык иш алып барышы зарыл.  

34. Банк/ФКМ, тёмёнкъ маалыматтарды кёрсётъъ менен кърёёлък мълктън эсебин жъргъзъп, ал боюнча отчет даярдоого тийиш (электрондук/кагаз жъзъндё). Отчетто тёмёнкълёр кёрсётълъъгё тийиш:  

кърёё кармоочунун/кърёё коюучунун аты-жёнъ/аталышы; 

кърёёнън търъ, наркы;  

карызгер берген документтердин тизмеги;  

келишимдердин жана кърёёлък мълккё ээлик кылуу укугун тастыктаган документтердин тъп нускасы сакталган жер. 

7. Корутунду жобо 

35. Банк/ФКМ ушул тартипке жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык кърёёлък мълк менен иш алып баруу боюнча кошумча талаптарды иштеп чыгуу укугуна ээ.