Долбоор 

Кыргыз Республикасынын 

Улуттук банкынын 

2017-жылдын_______№____ 

Башкармасынын Токтомуна 

Тиркеме 

 

"Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынан лицензия алышкан банктардын жана башка финансы-кредиттик уюмдардын тышкы аудитине карата минималдуу талаптар жөнүндө" 

ЖОБО 

 

1. ЖАЛПЫ ЖОБОЛОР 

 

1. Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынан лицензия алышкан банктардын жана башка финансы-кредиттик уюмдардын тышкы аудитине карата минималдуу талаптар жөнүндө жобо (мындан ары – Жобо), банктардын жана финансы-кредиттик уюмдардын, анын ичинде ишин ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык жүзөгө ашырышкан же «ислам терезесине»" ээ банктардын, Улуттук банк тарабынан лицензия алган банк эмес финансы-кредиттик уюмдардын, адистештирилген финансы – насыялык уюму "Кредиттик союздардын финансы компаниясы" ААКсын кошуп эсептегенде, андан тышкары Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик өнүктүрүү банкынын (мындан ары – банктар) аудити үчүн минималдуу талаптар (критерийлер) белгиленген. 

2. Ушул Жобонун максаты болуп аудитордук уюмдардын тейлөөлөрүн тартуу боюнча банктын кызматын эффективдүү уюштуруу, аларды тандоо боюнча жалпы кабыл алган тартибтерди жайылтуу, кызыкчылыктардын кагылышуусуна тыйуу салуу жана аудитордук тейлөөлөрүн берүүдө банктын аудиторлору тарабынан көз карандыктын сакталышын камсыздоо саналат. 

3. Бул Жобонун максаттары үчүн төмөнкүдөй аныктамалар колдонулат: 

Банктын тышкы аудити - Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык келүү тууралуу пикирин билдирүү максатында банктардын финансылык отчеттуулугун жана башка маалыматын көзкарандысыз текшерүү (аудит). 

Банктын тышкы аудитору - Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптарына ылайык түзүлгөн көзкарандысыз аудитордук уюм (анын ичинде аудитордук текшерүү группасына кирген аудиторлор). 

Аудитке карата талаптар банк, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык аудитордук компанияга, анын штатына, тартылган аудиторлорго (жеке адамдар жана юридикалык жактар), аудитордук текшерүүгө (кайсыл болбосун баскычында), аудитордук корутундуга коюуга тийиш болгон талаптарды камтыйт. 

Банктын маалымат системаларынын тышкы аудити – тышкы аудитор тарабынан банктын өздүк системасына жана маалымат коопсуздугуна законго ылайыксыз кийлигишүүдөн жана бөлөк коркунучтардан (тобокелдиктер) камсыз кылуу боюнча, банктын техникалык регламенттерин жана талаптарын көз карандысыз текшерүү.  

Кызыкчылардын кагылышуусу – банктын финансы отчеттунун шексиздиги тууралуу банктын тышкы аудиторунун кызыкчылыгы анын пикирине таасир тийгизе турган мүмкүндүү ситуация.  

Банктын тышкы аудиторунун көзкарандысыздыгы - банктын тышкы аудиторунун өзүнүн корутундуларынын, тыянактарынын натыйжаларына кимдир бирөө кийлигишпестен өз алдынча, көзкарандысыз жана банктын тышкы аудитору пикирин билдиришине тыштан ар кандай таасир этүүнү жокко чыгарган шартта аракеттенүү жөндөмдүүлүгү.  

Банктын аткаруучу кызмат адамдары, банк менен байланыштуу жактар жана аффилирленген компаниялар, банктын олуттуу тундуу компаниясы же банктык холдингдик компания, ислам банкы, «ислам терезесине» ээ банк, ислам банк иши жана каржылоо принциптери, Шариат кеңеши терминдери - Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык мааниге ээ.  

 

2. БАНКТЫН ТЫШКЫ АУДИТИНЕ ТАЛАПТАР 

 

4. Банктын иши аудиттин эл аралык стандарттарына, андан тышкары Кыргыз Республикасынын мызамдарында аныкталган тартибине жана ушул Жобого ылайык жыл сайын тышкы аудитордук текшерүүдөн өткөрүлүүгө тийиш.  

5. Банк ишинин жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык жүргүзүлүүчү мамилелерде Ислам финансы институттары үчүн бухгалтердик эсепке алуу жана аудит уюм (AAOFI) иштеп чыгуучу стандарттары ислам финансы институттары үчүн аудиттин колдонулат. 

6. Олуттуу аспекттерди ачып көрсөтүүнү камсыз кылуу максатында банктын тышкы аудитору банктын ички контролдоо системасы жөнүндө маалыматты, ошондой эле банктын ички аудит кызматы аныктаган банктын проблемалары жөнүндө маалыматты алуу үчүн банктын ички аудит кызматынын кызматкерлери менен консультацияларды жүргүзөт. Банктын тышкы аудитору банктын ички аудит кызматынын бардык материалдарынан жана отчетторунан пайдалана алат. 

7. Банк Жобонун талаптарына каршы келбеген банктын Директорлор кеңеши тарабынан бекитилген, тышкы аудитти тартуу саясатын (жол-жоболорун) иштеп чыгууда, төмөнкү аныктамаларды эске алат: 

- банктын тышкы аудиторун тандоого критейлердин тизмеси;  

- тышкы аудиторду жалдоо шарттары;  

- финансы отчетунун аудити боюнча аудитордук уюмдун тейлөөлөрүн, андан тышкары банктын контролундагы уюмдарага жана банкка аудитордук эмес тейлөөлөрүн берүү боюнча төлөө шарттары жана тартиби. 

8. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарын сактоо менен банктар банктын ички аудитин жүргүзүү үчүн аудитордук уюмду тандайт. 

9. Банктын тышкы аудитинин кызмат көрсөтүүсүнүн сапатынын көзкарашынан алганда алда канча алгылыктуу аудитордук уюмду тандоо үчүн кеминде үч аудитордук уюмдун ишин карап чыгуу сунуш кылынат. Тышкы аудитти жүргүзүү учурунда банктын тышкы аудитору тарабынан тартылган аудиторлордун курамы өзгөртүлбөө тургандыгы сунуш кылынат. Банк тарабынан тышкы аудитор дайындалган учурда, тандоо тышкы аудитордун кызмат көрсөтүүсүнө сарптоолорду минимумга жеткирүү көзкарашы менен гана чектелбестен, аныкталууга тийиш. 

10. Банктын Директорлор кеңеши акционерлердин жалпы чогулушунун кароосуна сунуштоо үчүн аудитордук уюмдарды жана талапкер аудиторлорду тандайт. Банк акционерлердин жалпы чогулушу өткөрүлгөнгө чейинки токсон жумуш күнүнөн кечиктирбестен аудитордук уюм жана аудиторлорго талапкерлер тууралуу Улуттук банкка билдирет. Улуттук банк банктарды аудитордук текшерүүдөн өткөрүү үчүн белгиленген талаптарга жооп бербегендер катары аудитордук уюмду жана аудиторго талапкерлерди четке кагууга укуктуу жана ал жөнүндө билдирүү келип түшкөн күндөн тартып, он жумуш күнүнөн кечиктирбестен банкка билдирет. 

11. Банктын Директорлор кеңеши банктын тышкы аудиторун тандайт, аудитордук уюм менен аларга төлөнүүчү гонорар боюнча, банкта тышкы аудитин жүргүзүү шарттары жагынан аудитордук уюм менен сүйлөшүүлөрдү жүргүзөт жана банктын тышкы ауди тору жөнүндөгү материалдарды банктын акционерлеринин жалпы жыйналышынын кароосуна сунуш кылат.  

Аудитордук текшерүүнү жүргүзүү келишимин түзүүдө ушул Жобонун 5 жана 6 бөлүмдөрүндө көрсөтүлгөн талаптары болушу керек.  

12. Банктын тышкы аудиторун тандоо процессинде банктын Директорлор кеңеши аудитордук уюмдан ушул Жобонун 18-пунктунда көрсөтүлгөн күбөлүктүн (далилдин) жана ошондой эле төмөндөгүлөрдүн болушун талап кылууга тийиш: 

а) ушул аудитордук акыркы үч жыл ичинде аудиттен өткөргөн башка финансы кредиттик мекемелердин жана башка уюм дардын тизмесин; 

б) аудитордук текшерүүнүн пландаштырылып жаткан масштабын, аудитордук текшерүүнүн жүрүшүндө иликтөөгө алынган мезгил аралыгы, банктын тышкы аудитин жүргүзүү графигин, ошондой эле даярдоо пландаштырылып жаткан отчетторду кошо алганда, сунушту. 

13. Банктын Директорлор кеңеши үч жумуш күнү ичинде төмөндөгүлөр тууралуу Улуттук банкка билдирүүгө тийиш: 

а) банктын акционерлеринин жалпы жыйналышы тарабынан чечим кабыл алынгандан кийин банктын же банктык холдингдик компаниянын тышкы аудиторун тандоо (дайындоо) жөнүндө.  

Бул билдирүүдө лицензиянын бардыгы (лицензиянын номери, берилген күнү, аракеттенүү мөөнөтү, ким тарабынан берилгендиги), аудитордук уюмдун телефондорун, аудитордук уюмдун жетекчисинин аты-жөнүн кошо алганда, юридикалык дареги; 

б) банктын тышкы аудиторунун алмашкандыгы, эгерде тышкы аудиторду алмаштыруу аудит жүргүзүлүп жаткан учурда жүзөгө ашырыла турган болсо, аны алмаштыруунун себептери жөнүндө. 

 

3. БАНКТЫН ТЫШКЫ АУДИТОРУНА КОЮЛГАН ТАЛАПТАР 

 

14. Кыргыз Республикасынын аймагында банктардын аудиттик ишин жүзөгө ашыруу укугуна тиешелүү лицензиясы бар, банктарды аудитордук текшерүүдөн өткөрүү үчүн Улуттук банк тарабынан белгиленген талаптарга жооп берүүчү аудитордук уюм гана банктын тышкы аудитору боло алат.  

15. Тышкы аудитти жүргүзүүдө банктын тышкы аудитору Кыргыз Республикасынын мыйзамындарында жана Улуттук банкынын ченемдик укуктук актыларында белгиленген талаптарды сактоого тийиш.  

16. Банктын тышкы аудитору көзкарандысыз, объективдүү, таламдардын пикир келишпестиктер орун алууда деп эсептөөгө негиз берген кырдаалдардан оолак болууга тийиш. 

17. Тышкы аудитор банктан көз карандысыз болууга тийиш, бул аудитордук корутундунун натыйжаларына, тыянактарга жана тышкы аудитор өз пикирин билдиришине сырттан кимдир-бирөөнүн таасирин жокко чыгарган шартта өз алдынча иш алып барууга жөндөмдүүлүктү түшүндүрөт. Тышкы аудитти жүргүзүү жөнүндө келишимде аудитордук уюмдун өзү же анын кайсы бир аудитору же башка кызматкери, банкта эч кандай кызыкчылыкка ээ эмес экендиги, ага көз каранды эместиги, банк жана анын кызматкерлери менен эч кандай мамилеси жоктугу тууралуу билдирүүсү чагылдырылууга тийиш.  

18. Аудитордук уюм жана аудитор банктан көз каранды эмес деп эсептелбейт, эгерде алар акыркы эки жылдын аралыгында: 

1) банктын же анын аффилирленген жактарынын капиталына тике же кыйыр түрдө олуттуу катышы бар адамдардан болсо; 

2) банктын же анын аффилирленген жактарынын аффилирленген жактары болсо; 

3) банкка жана анын аффилирленген жактарына башка кызмат көрсөтүүлөрдү (атайын аудитордук текшерүүлөрдү жүргүзүү, консультациялык кызмат көрсөтүүлөр, ички аудит кызмат көрсөтүүлөрү) сунуштаган жактар болсо; 

4) банктын же анын аффилирленген жагынын кызматкери болсо; 

5) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган башка учурларда. 

19. Банк, банктын тышкы аудиторуна шек саноосу орун алса, анын ичинде алардын шартында аудитордук уюм же кайсыл болбосун аудитор банктын аткаруу кызмат адамдарынын курамына кирген же банктын жетекчилигинин контролдугу алдында турган жагдай орун алса, аудитордук уюмду банктын тышкы аудитору катары ишке тартпоого тийиш. Банкты же банктык тобту аудиттен өткөрүү үчүн тандалган аудитордук компания: 

- Кыргыз Республикасынын аймагында аудитти жүргүзүү укугуна тиешелүү лицензияга жана кеминде үч жылдык иш тажрыйбага ээ болуу; 

- банктын көзкарандысыз болуу; 

- аудиттин эларалык стандарттарына жана финансылык отчеттуулуктун эларалык стандарттарына, ошондой эле Ислам финансы институттары үчүн бухгалтердик эсепке алуу жана аудит уюму тарабынан бекитилген стандарттарына ылайык, финансы-кредиттик мекемелерге аудитти жүргүзүү тажрыйбасына ээ болуу; 

- штаттагы же тартылган аудиторлорунун саны, алдыга коюлган милдеттердин сапаты жана өз убакта аткарылышына жетишерлик болуусу. 

20. Аудитордук уюмдун штаттагы же тартылган аудиторлору төмөнкүлөргө ээ болууга тийиш: 

- аудит боюнча мыйзамдын жана ушул Жобонун талаптарына ылайык квалификацияга; 

- финансы-кредиттик мекемелерге аудит жүргүзүүнүн кеминде үч жылдык тажрыйбасына; 

- аудиттин эларалык стандарттарына жана финансылык отчеттуулуктун эларалык стандарттарына ылайык, финансы-кредиттик мекемелерге аудитти жүргүзүү тажрыйбасына ээ болуу; 

- банктык иш жана Кыргыз Республикасынын банктык мыйзамдар тармагында билиминин болушу; 

- ислам принптери боюнча иш жүргүзгөн банктардын аудитордук текшерүүлөр, ислам каржылоо приниптери менен иш алып барган финансы-кредиттик мекемелерге аудит жүргүзүүнүн кеминде үч жылдык тажрыйбасына ээ болуу, AAOFI тарабынан бекитилген стандарттарын билүү. 

21. Аудитордук компаниянын маалымат системасынын штаттагы же ишке сырттан тартылган аудиторлору төмөнкүлөргө ээ болууга тийиш: 

- квалификациялык сертификаттарга (CISA, CISM ж.б.); 

- финансы-кредит мекемелеринин маалымат системасына аудит жүргүзүү жагында тажрыйбага. 

22. Банктын тышкы аудити бир эле аудитордук уюм тарабынан катары менен беш жылдан ашык жүзөгө ашырылышы мүмкүн эмес. Ротациялоо мөөнөтү банктын акционерлеринин жалпы жыйналышы банктын тышкы аудитин тандоо (шайлоо) боюнча чечим кабыл алууга тийиш болгон күнгө карата акыркы арааттуу келген беш жыл эсебинен аныкталат. 

23. Эгерде, банк тобуна кирген эл аралык холдингдик компания үчүн алар каттоодон өткөн өлкөлөрдүн мыйзамдарында тышкы аудиторду ротациялоонун, ушул Жободо белгиленгенден айырмаланган мөөнөтү каралган болсо, банктык топтун курамына кирген банктын өтүнүчү боюнча ротациялоо мөөнөтү узартылышы мүмкүн.  

 

4. БАНК КУРАМЫНЫН АУДИТИ  

 

24. Аудиттен өтүп жаткан топту чагылдырган банктар, банктык холдингдик компания же башкы компания жана туунду компаниясы Кыргыз Республикасынын аудиттик ишкердик жөнүндөгү лицензияга ээ жана ушул Жобонун талаптарын канааттандырган шартта көзкарандысыз аудитордук уюм (тышкы аудитор) тарабынан милдеттүү түрдө ар жылдык аудиттен өтүүгө тийиш.  

25. Банктын же банктык тобтун аудити консолидацияланган негизде жана ар бир компания үчүн өзалдынча өткөрүлөт. Банктык тобко аудит бир аудитордук уюм тарабынан жүзөгө ашырылууга тийиш. 

26. Улуттук банк, банктын жана анын аффилирленген жагынын (аффилирленген жактарынын) өтүнүчү боюнча, эгерде банк же аффилирленген жак далил берип жана Улуттук банк төмөндөгү шарттардын орун алгандыгын тааныса, 27-пунктунда көрсөтүлгөн талапты алып салышы мүмкүн: 

а) аудиттен өткөрүлүп жаткан бардык жактар үчүн банктын финансылык абалына жагымсыз жагдайларды жаратышы мүмкүн болгон аудиттин наркынын жогору болгондугуна байланыштуу бир эле аудитордук топ тарабынан өткөрүүнүн мүмкүн эместиги же аудиттен өткөрүлүп жаткан бардык топту белгиленген мөөнөт ичинде аудиттен өткөрү алган аудитордук уюмдун жоктугу; 

б) банк же анын аффилирленген жагы тарабынан ушул пунктта келтирилген талаптарды аткаруу үчүн бардык күч аркет жумшалган болсо; 

в) Улуттук банк тарабынан аудитти ар кайсы аудиторлор тарабынан жүзөгө ашырылышына уруксат берүүсү банктын же банктын аффилирленген жагынын же бүтүндөй банктык топтун аудитине жагымсыз жагдайларды алып келбесе. 

27. Аудиттен өткөрүлүүгө тийиш болгон ар кайсы жактарга аудит өткөрүшү мүмкүн болгон бардык аудитордук уюмдар бири-бирине иш документтери жана банктын жана аффилирленген жактын аудитине байланыштуу корутундуну, аудитти өткөрүү учурунда маалыматтарды алмашуу жана алардын аудитордук корутундусуна байланыштуу өзара аракеттенишүү туурасында кат жүзүндө келишишмейинче Улуттук банк аудиттен өткөрүлүүчү топко кирген бардык жактарды аудиттен өткөрүү талабын алып кое албайт. 

28. Банктык топко жүргүзүлгөн аудиттин натыйжалары боюнча тобтун ар бир катышуучусу боюнча жана консолидацияланган отчет/корутунду түзүлөт. 

 

5. ФИНАНСЫ ОТЧЕТУНУН АУДИТИ  

 

29. Финансылык жыл аяктагандан кийин банк жаңы финансылык жыл башталгандан тартып токсон күндөн кечикпеген мөөнөттө банктын тышкы аудитин жүргүзүүнү камсыз кылууга милдеттүү. 

30. Тышкы аудитор финансы отчетун берүүдө белгиленген принциптердин (финансы отчетунун эл аралык стандарттарынын) баардык олуттуу аспектилери банктын финансы отчетуна бардык жагынан шайкеш келүү пикирин билдирет.  

31. Тышкы аудиторго банктын финансы отчету олуттуу бурмалап көрсөтүүгө шек кылуусун жана финансы отчетунда колдонулган принциптердин кырдаал жана маалыматт катышынын пайдалануусун карап чыгуу зарыл, андан тышкары: 

а) тобокелдиктерди көрсөтүүсүн баалоо жана алар толугу менен финансы отчетуна таркалышы жана потенциалдуу көптөгөн бекитүүлөргө, банктын максаты жана стратегиясына таасир тийгизерин аныктоо, аны менен бирге ага байланыштуу олуттуу бурмалап көрсөткөн тобокелдиктерге алып келүүгө жөндөмдүү коммерциялык тобокелдиктер;  

б) тандоону жана учеттук саясытын колдоону, баардык өзгөртүүлөрдүн себебтерин кошо алып баалоо. Тышкы аудитор банктын учеттук саясаты анын коммерциялык иш алып баруусуна туура келерин жана финансы отчетутуна жана учеттук саясатта колдонулган принциптерине келиштүүсүн баалайт; 

в) банктын иш алып баруусунун финансы натыйжасын анализдөөнү жана балооону өткөрүү. 

32. Банктын тышкы аудитору банктын активдерин эсепке алуу жана классификациясы Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына, Улуттук банктын ченемдик талаптарына, эсепке алуу саясатына жана алгылыктуу банк тажрыйбанын жалпы кабыл алынган ченемдерине ылайык келиши. Бул максаттарда банктын тышкы аудитору төмөнкүлөр жагынан маалымат алуу үчүн зарыл болгон бардык жол-жоболорду аткарууга тийиш: 

а) кредит саясаты жана кредиттик тобокелдиктерди тескөө сапаты банктын Кредиттик комитетинин ойдогудай иш алып баруусу аркылуу камсыз кылынат, кредиттик билдирмелерди карап чыгуу жол-жоболору бар, карыз алуучу жөнүндө зарыл жана жетиштүү маалыматты топтоо камсыз кылынат, кредиттердин өз учурунда кайтарылышы, анын ичинде банк менен байланыштуу жактар жана аффилирленген компаниялар тарабынан кайтарылып берилишине контролдук (мониторинг) жүргүзүлөт, ссудалардын төлөө мөөнөттөрүнүн узартылышынын зарыл негиздүүлүгү камсыз кылынат, доо ишин ойдогудай коюу жана жүргүзүү камсыз кылынат; 

б) кредиттик портфелди жана башка активдерди, анын ичинде баланстан тышкаркы милдеттенмелерди классификациялоо жүргүзүлөт жана потенциалдуу жоготуулардын жана чыгым тартуулардын ордун жабууга камдарга тиешелүү чегерүүлөр жүргүзүлөт; 

в) банктын башка менчигин, анын ичинде күрөөлөрдү адекваттуу эсепке алуу жана баа берүү жүргүзүлөт; 

г) ссудалык карыздардын эсептери жана банктын "лоро" жана "ностро" эсептери боюнча калдыктар, депозиттерди эсепке алуу депозиттердин жана башка карыздардын белгиленген структурасына ылайык келе тургандыгы өз учурунда ырасталат; 

д) баалуу кагаздар рыногунда, ошондой эле ишеним боюнча башкарууну жүзөгө ашыруу учурунда кесиптик иштин түрлөрү адекваттуу эсепке алуу жана отчеттуулук жүзөгө ашырылат. 

33. Эсепке алуунун жана байланыштуу жактар жана аффилирленген компаниялар менен операцияларды ачып көрсөтүүнүн тиешелүү талаптарга ылайык келишин карап чыгуу зарыл. Бул максаттарда банктын тышкы аудитору төмөнкүлөр жагынан маалымат алуу үчүн зарыл болгон бардык жол-жоболорду аткарууга тийиш: 

а) байланыштуу жактар жана аффилирленген жактар менен операциялар белгиленген; 

б) бардык ушул операциялар тиешелүү түрдө банктын финансылык отчетунда тиешелүү түрдө чагылдырылган жана ачып көрсөтүлгөн шарттарды кошо алганда, байланыштуу жактар жана аффилирленген жактар менен операцияларды жүзөгө ашыруу боюнча тиешелүү уруксат жана саясат орун алган; 

в) байланыштуу жактар жана аффилирленген жактар менен операциялардын натыйжасында келип чыккан дебитордук карыз өз учурунда төлөнө тургандыгынын талашсыз далили бар; 

г) байланыштуу жактар жана аффилирленген жактар менен операцияларды иликтеп көрүү учурунда банк тажрыйбасында жалпы кабыл алынган (кредиттерге баа берүү, күрөөнү кабыл алуу ж.б.) сыяктуу этияттык чаралары сакталган. 

34. Маанилүү контрол чараларынын аудити үчүн тышкы аудитор изилдөөнүн жөүрүшүндө, алардын структурасын жана кошумча жол-жоболордун жардамы менен (уюмдун кызматчыларына сурап билүү жөнөтүү менен катар) бул контролдун чаралары практикага киргизилгендигин аныктайт. Банктын ички контролдугу системасынын адекваттуулугуна төмөнкү аспекттер боюнча маалымат алуу менен баа берүү: 

а) банкты башкаруу структурасынын банк аткарган операциялардын түрлөрүнө жана көлөмүнө адекваттуулугу (башкаруу органдарынын чечимдерди кабыл алууга катышуусу, жетекчилердин ортосунда милдеттерди бөлүштүрүү, структуралык бөлүмдөр жөнүндө жоболордун жана кызматтык нускоолордун болушу); 

б) бардык операциялар бухгалтердик эсепте чагылдырылышына жана ишенимдүү отчетту даярдоого контролдукту уюштуруу; 

в) банкта ички контролдун ишин уюштуруу; 

г) банктын туунду компанияларынын жана филиалдарынын ишине контролдукту уюштуруу; 

д) банкта тобокелдиктерди тескөөнү уюштуруу; 

е) банктын жаңы ички жол-жоболорун иштеп чыгуу же колдонулуп жаткан ички жол-жоболорун өркүндөтүү түрүндө, ошондой эле банктын ички контролдоо системасын жакшыртуу боюнча мурдагы аудитордук текшерүүнүн сунуш көрсөтмөлөрүн аткаруу. 

35. Тышкы аудитор төлөмдөрдү өткөрүү жана эсептешүүлөрдү жүргүзүү боюнча банк операцияларынын жана операция жүргүзүү жол-жоболорунун Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына жана Улуттук банктын ченемдик талаптарына ылайык келишин караштырат. Бул максатта банктын тышкы аудитору төмөнкүлөрдүн сакталышынын жана камсыз кылынышынын көзкарашынан алган текшерүү жүргүзүүсү зарыл: 

а) кагаз жүзүндөгү төлөм документтери алардын электрондук аналогдоруна ылайык келиши; 

б) төлөмдөрдү өз учурунда өткөрүү; 

в) электрондук төлөмдөрдү жүргүзүү жана банктын ыйгарым укуктуу адамдарынын жеке ачкычтары менен иштөө учурунда купуялык жана коопсуздук шарттары, аларды сактоо жана пайдалануу эрежелери; 

г) каражаттарды кардарлардын эсебине өз учурунда жана туура кошуу жана каражаттарды кардарлардын эсептеринен алып салуу; 

д) электрондук төлөмдөрдү өткөрүү учурунда маалыматты өз учурунда кабыл алуу жана берүү; 

е) чыгыш жана кириш электрондук төлөм документтерин Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган мөөнөттүн ичинде сактоо; 

ж) төлөм документтеринин реквизиттерин толтуруу боюнча талаптарды аткаруу. 

36. Банктын тышкы аудитору тарабынан банктын тышкы аудиторунун банктын финансылык отчеттуулугуна аудитти жүргүзүү учурунда алдамчылык жана каталар толук көлөмдө жана Аудиттин эларалык Стандарттарынын, Ислам финансылык институттары үчүн аудит стандарттарынын башка талаптарын аткаруусу.  

 

6. МААЛЫМАТ СИСТЕМАСЫНЫН АУДИТИ 

 

37. Банктар эки жылда бир жолу маалымат системасына аудит жүргүзүп турууга тийиш. Банктын маалымат системасынын тышкы аудитинин мөөнөтү банктын акыркы маалымат системасынын аудитин өткөрүлгөн күнгө карата акыркы арааттуу келген эки жыл эсебинен аныкталат. 

38. Банктын маалымат системаларынын төмөнкү талаптарга ылайык келүүсүнө талдап-иликтөөлөрдү жана баа берүүлөрдү жүзөгө ашыруу: 

а) Улуттук банктын, банктын маалымат коопсуздугуна тиешелүү ченемдик укуктук актыларынын талаптарына; 

б) банктын жетекчилиги тарабынан бекитилген маалымат системасынын ишине тиешелүү ички саясатынын/жол-жоболорунун талаптарына. 

39. Маалымат системасына тышкы аудитти жүргүзүүдө эң аз дегенде төмөнкүлөрдү ишке ашыруу зарыл: 

а) маалымат коопсуздугун камсыз кылуу боюнча ички ченемдик документтерге алардын белгиленген талаптарга жана Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптарына, Улуттук банктын стандарттарына жана ченемдик укуктук актыларына ылайык келиши көз карашынан иликтөөлөрдү жүргүзүү; 

б) маалымат системасында орун алышы ыктымал болгон тобокелдиктерди тескөө боюнча банктын стратегиялык документтерине, бизнес пландарга, саясаттарына жана жол-жоболоруна алардын шайкештигине, талапка ылайыктуулугуна жана актуалдуулугуна баа берүү максатында иликтөөлөрдү жүргүзүү; 

в) маалымат технологиясы процесстерин жөнгө салуу системасына, операциялык тобокелдиктерди тескөө системасына баа берүү; 

г) маалымат системасынын иш үзгүлтүксүздүгүн камсыз кылуу системасына жана өзгөчө кырдаалдар келип чыккан шартта маалымат системасын калыбына келтирүү пландарына баа берүү; 

д) түйүндүн, операциялык системанын, тиркемелердин, маалымат базасынын, персоналдын коопсуздугун жана жалпы коопсуздукту камсыз кылуу деңгээлине баа берүү; 

е) филиалдарда маалымат системасынын коргоого алынышы деңгээлин кароого алуу; 

ж) автоматташтырылган системалардан пайдалана алуу мүмкүнчүлүгүн жөнгө салуу жана андагы бөлүштүрүү системасына баа берүү; 

з) банк персоналынын маалыматтык коопсуздук жагында маалыматын жогорулатуу деңгээлине баа берүү; 

и) интеллектуалдык менчик укугуна тиешелүү мыйзам талаптарынын сакталышы, лицензияланган программалык продукттарды колдонуу жагында маселелерди кароого алуу. 

 

7. ТЫШКЫ АУДИТОРДУН ОТЧЕТУН/КОРУТУНДУСУН БЕРҮҮ ТАЛАПТАРЫ  

 

40. Аудитордук корутундудагы маалыматтар аудиттин эл аралык стандарттарына жана Улуттук банктын талаптарына ылайык чагылдырылууга тийиш. Анын менен бирге, финансы отчетунун эларалык стандартынына ылайык бардык колдонуучулары үчүн банктын финансы отчету боюнча аудитордук корутуму жалпы болуу керек.  

41. Финансылык жыл аяктагандан кийин банк төмөнкүлөргө милдеттүү: 

1) Улуттук банкка аудитордук корутундунун күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү менен бирге финансылык отчетту жана аудитордун банктын жетекчилигине жазган катын акционерлердин жылдык жалпы чогулушу өткөрүлгөнгө чейинки беш жумуш күнүнүн ичинде берүүгө; 

2) акционерлердин жалпы чогулушунда банктын жылдык финансылык отчетунун жаңы финансылык жыл башталгандан тартып токсон күндөн кечиктирбестен бекитилишин камсыздоого; 

3) Улуттук банкка аудитордук корутундунун күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү менен бирге акционерлердин жалпы чогулушунда бекитилген финансылык отчетту жана аудитордун банктын жетекчилигине жазган катын жаңы финансылык жыл башталгандан тартып жүз беш күндөн кечиктирбестен берүүгө;  

4) банктын жылдык финансылык отчетун (анын ичинде консолидацияланган – отчетту) аудитордук корутунду менен бирге жаңы финансылык жыл башталгандан тартып жүз жыйырма күндөн кечиктирбестен, Улуттук банк тарабынан белгиленген тартипте жана таризде жалпыга маалымдоо каражаттарында жарыялоого. 

42. Улуттук банкка маалымат системасынан аудити аяктагандан кийин аудитордук аналитикалык отчетунун күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү жана аудитордун банктын жетекчилигине жазган катын беш жумуш күнүнүн ичинде берүүгө милдетүү.  

43. Банктар жарыялоо булактарын көрсөтүү менен үч жумуш күнү ичинде банктын отчеттору жарыяланган басылмалардын көчүрмөлөрүн Улуттук банкка берет.  

44. Банк милдеттүү аудитти жүргүзүү жана аудитордук корутундусу (отчет) менен финансылык отчетту жалпыга маалымдоо каражаттарында жарыялоо жөнүндө аудитордук ишти жөнгө салуучу ыйгарым укуктуу органга билдирүүгө тийиш. Билдирме финансылык отчет жарыялангандан кийин он күндүк мөөнөттөн кечиктирилбестен жөнөтүлүүгө тийиш.  

45. Улуттук банк, банктын, банктык холдингдик компаниянын жана банктык холдингдик компаниянын кайсыл болбосун олуттуу компаниясынын финансылык отчеттуулугунда банктын финансылык отчетуна тиешелүү аудитордун пикиринде билдирилген жетишпестиктерди банк, банктык холдингдик компания же анын туунду компаниясынын оңдоону талап кылат.  

46. Улуттук банк, эгерде аныкталган жетишпестиктер Улуттук банк тарабынан белгиленген мезгил аралыгында оңдолбосо, банктын жектекчилигине, Директорлор кеңешинин мүчөлөрүнө, аудит боюнча Комитеттин мүчөлөрүнө.контролдоочу акционерлерге жана/ же банктын өзүнө карата банктык мыйзамдарда белгиленген, лицензияны кайтарып алууга чейинки чараны колдонушу мүмкүн. 

47. Тышкы аудитор төмөнкүлөр жөнүндө билингенден тартып, бир жумуш күндүн ичинде алар тууралуу Банктын Башкармалыгына, Директорлор кеңешине жана Улуттук банкка маалымдоого милдеттүү: 

1) банктын туруктуулугуна жана бекемдигине коркунуч келтирүүчү фактылар табылгандыгы тууралуу; 

2) Убактылуу администрацияны киргизүү жана лицензияны кайра чакыртып алуу үчүн негиз болгон фактылар жөнүндө; 

3) банкты аудитордук текшерүүнүн жүрүшүндө тышкы аудитти жүзөгө ашыруудан баш тартуу чечими жөнүндө; 

4) алдамчылыктын же алдамчылык схемаларынын бети ачылгандыгы жөнүндө же акча каражаттарын “адалдоо” жана/же террорчулукту каржылоо боюнча операциянын белгилерине туура келген бүтүмдөрдүн табылгандыгы жөнүндө; 

5) тышкы аудиттин өтүнүчү боюнча кайсы бир маалыматты Улуттук банкка билдирүүдөн банктын баш тартып жаткандыгы жөнүндө; 

6) аудиттин эл аралык стандарттарына ылайык банкта же аффилирленген юридикалык жакта олуттуу зыяндарга алып келиши мүмкүн болгон кемчиликтер же бузуулар табылгандыгы жөнүндө; 

7) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган башка учурларда.Тышкы аудитор Улуттук банктын суроо-талабы боюнча банктык топко аудит жүргүзүүгө байланыштуу кандай маалымат болбосун ага берүүгө милдеттүү. Мындай маалыматтардын берилиши тышкы аудитти жүргүзүү учурунда купуя маалыматтарды ачыкка чыгаруу катары эсептелбейт.  

48. Улуттук банктын ыйгарым укуктуу кызматкерлери инспектордук текшерүүлөрдүн жүрүшүндө тышкы аудитор менен жолугушууга, ошондой эле алардан оозеки жана жазуу жүзүндөгү маалыматтарды алууга укуктуу.  

49. Тышкы аудитор тарабынан мыйзам бузуулар фактысы орун алгандыгы туурасында тааныштырылган же банктын тышкы аудитин жүргүзүүдөн баш тарткан учурларда банктын жетекчилиги каттын көчүрмөсүн тышкы аудитке жөнөтүү менен мындай маалыматты алгандан кийин эки жумуш күнүнөн кечиктирбестен Улуттук банкка билдирүүгө милдеттүү. Бул маалымат банктын жетекчилиги тарабынан белгиленген мөөнөттө Улуттук банкка берилбей калган учурда банктын тышкы аудитору банктын ишинде мыйзам бузуулар орун алгандыгы туурасында маалымат банктын жетекчилигине берилгенден кийинки төрт жумуш күнү ичинде Улуттук банкка түздөн-түз бул тууралуу билдирет. 

50. Эгерде Улуттук банк аудитордук корутундуну Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын жана/же аудиттин эл аралык стандарттарынын талаптарына ылайык келбейт деп тааныса, анда банк өз эсебинен кайрадан аудит жүргүзүүгө милдеттүү. 

 

8. КОРУТУНДУ ЖОБОЛОР  

 

51. Улуттук банк тышкы аудитордун корутундусун кабыл албастан, анан ичинде жалпы жылдык чогулушту өткөрүүгө чейин, эгерде төмөндөгүлөрдү камтыган жагдайлар келип чыкса банкка же аффилирленген жакка кайталап аудитти жүргүзүүнү талап кылууга укуктуу: 

1) Кыргыз Республикасынын мыйзамына ылайык аудитти жүргүзүүдө чектөөлөр туралуу корутунду чыгарууга негиз болгон маалыматты жаап-жашырып коюу фактылары аныкталса; 

2) аудит лицензиясы жок аудитордук уюм тарабынан жүзөгө ашырылса; 

3) ыйгарым укуктуу орган тарабынан аудитордук уюмдун квалификациялык сертификаты кайтарылып алынган болсо; 

4) банктын көзкарандысыз тышкы аудитору жок болсо; 

5) тышкы аудитор тарабынан зарыл болгон стандарттар, аудитти, бухгалтердик эсепке алууну жана банк иши жүргүзүү тажрыйбасы сакталбаса жана/же аудитор ал жөнүндө билбесе; 

6) аудитордук уюмдун ишинде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына жана ушул Жобонун талаптарына ылайык келбеген фактылар аныкталса. 

Жогоруда белгиленген жагдайлар аныкталган учурда Улуттук банк тиешелүү билдирүүнү банктын дарегине жөнөтөт. Банк, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын жана ушул Жобонун талаптарына ылайык банктын тышкы аудитин кайталап өткөрүүгө тийиш. Кайталап аудит өткөрүү банктын же аффилирленген жактын эсебинен өткөрүлөт.  

52. Улуттук банк, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартиптерге ылайык банктын тышкы аудиторуна банктын тышкы аудитине тиешелүү зарыл болгон материалдарды берүүгө да укуктуу. 

Банктын тышкы аудити Улуттук банк тарабынан жүзөгө ашырылуучу банктык көзөмөлдү жүзөгө ашырууну жокко чыгарбайт жана аны алмаштырбайт. 

Банктардын жана филиалдардын ишине инспектордук текшерүүгө Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы тарабынан зарыл болгон учурларда төмөндөгүлөрдү аткаруу үчүн көзкарандысыз аудитордук уюм жана/же жеке аудитор келишимдик негизде тартылышы мүмкүн: 

- жөнгө салуучу отчетторду түзүү үчүн банк пайдаланган ыкмаларды баяндоону; 

- башкарууну жана ички контролдоо системасынын адекваттуулугун баалоону; 

- ички контролдоо системасын (анын ичинде ички аудит кызматын кошо алганда) баалоону; 

- Финансылык отчеттуулуктун эл аралык принциптерин, Ислам финансы институттары үчүн бухгалтердик эсепке алуу жана аудит уюму тарабынан бекитилген стандарттарын жолдоосуна баа берүүнү; 

- банктын иши Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарына жана Улуттук банк ченемдик актыларына ж.б. ылайык келишине баа берүүнү. 

- операциялык тобокелдик категориясы катары маалымат системасында орун алышы мүмкүн болгон тобокелдиктерди тескөө системасына баа берүү. 

53. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык Улуттук банк пландан тышкаркы аудиттин жүргүзүлүшүн банктан талап кылууга укуктуу. Мында аудитордук уюм сунуштаган кызмат көрсөтүүгө банк төлөп берет.  

54. Аудитордук пландан тышкаркы текшерүүнүн максаттары, милдеттери жана мөөнөтү Улуттук банк, банк жана аудитордук уюм тарабынан талкууланып, үч тарап тең кол койгон протоколдор таризделинет. Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларын кошо алганда, Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптарына жооп берген аудитордук уюм, аудитордук текшерүүнү жүргүзө алат. 

55. Банк, пландан тышкаркы аудиттин жүргүзүлүшүнө тиешелүү Улуттук банктын чечимине, Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларын кошо алганда, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте жана мөөнөттөрдө даттанууга укуктуу. Мында, Улуттук банктын чечимине банктын даттануусу ал чечимдин аткарылышын токтотууга тийиш эмес. 

56. Банктын аткаруучу кызмат адамдары төмөнкүлөргө милдеттүү: 

- банктын тышкы аудиторуна аудитордук текшерүүнү өз учурунда жана толук жүргүзүү үчүн шарттарды түзүүгө, аны жүргүзүү үчүн зарыл болгон бардык документтерди берүүгө, ошондой эле анын суроо-талабы боюнча оозеки жана жазуу жүзүндө түшүндүрмөлөрдү берүүгө; 

- аудитордук текшерүү аныктаган, анын ичинде банкты ички контролдоо системасында бухгалтердик эсепке алууну жүргүзүү, финансылык отчеттуулукту түзүү боюнча эреже бузууларды четтетүүгө жигердүү катышууга. 

57. Банктардын аткаруучу кызмат адамдарына жана кызматкерлерине төмөнкүлөргө тыюу салынат: 

- банктын тышкы аудитинин натыйжалары боюнча негизделген, документтер жана эсептөөлөр менен ырасталган тыянактарды өзгөртүү максатында тышкы аудиторго таасир көрсөтүүгө; 

- банктын тышкы аудитин жүргүзүү учурунда айкындалууга тийиш болгон маселелердин чөйрөсүн чектөө максатында ар кандай иш-аракеттерди жасоого; 

- эгерде ал банктын тышкы аудитин жүргүзүү максаттары үчүн зарыл болсо тышкы аудитордун документтерге, отчетторго, банктын кызматкерлерине, ошондой эле банктын имараттарына жетишүүгө чектөө коюуга. 

Жогоруда көрсөтүлгөн жагдайлар келип чыккан учурда банктын тышкы аудитору алар жөнүндө банктын Директорлор кеңешине көчүрмөсүн берүү менен Улуттук банкка түздөн-түз кат жүзүндө билдирүүсү зарыл. 

Долбоор 

Кыргыз Республикасынын 

Улуттук банкынын 

2017-жылдын_______№____ 

Башкармасынын Токтомуна 

Тиркеме 

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы тарабынан лицензиялануучу жана жөнгө салынуучу банктарда, финансы-кредит мекемелеринде ички контролдук системасын жана ички аудитти түзүү боюнча  

ЭРЕЖЕЛЕР  

 

1. ЖАЛПЫ ЖОБОЛОР 

 

1. Ушул Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы тарабынан лицензиялануучу жана жөнгө салынуучу банктарда, финансы-кредит мекемелеринде ички контролдук системасын жана ички аудитти түзүү боюнча эрежелери (мындан ары – ЭРЕЖЕЛЕР) Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы тарабынан лицензиялануучу жана жөнгө салынуучу банктарда, депозиттерди тартуу менен иш алып барууга укуктуу болгон микрофинансылык компанияларында, анын ичинде ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык операцияларды жүзөгө ашырган банктарда жана башка микрокаржылык компанияларында, «Кредиттик союздардын каржы компаниясы» ААК адистештирилген финансы-насыялык уюмунда ошондой эле Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик өнүктүрүү банкында (мындан ары – банк) ички контролдук системасын жана ички аудитти уюштуруу боюнча эрежелерин камтыйт.  

2. Жобонун максаты банктын ишин жана анын каржылык абалын банк Башкармасы, Директорлор кеңешини тарабынан натыйжалуу көзөмөл жүзөгө ашырууну камсыз кылган банкта тобокелдиктерди тескөө, ички контролдук системасын түзүүгө талаптарды аныктоо болуп саналат, ошонун ичинде төмөнкүнү камсыз кылуу жолу менен: 

- талаптагыдай корпоративдик башкаруу практикасын жана талаптагыдай ишке байланыштуу этикасын жана маданиятын; 

- банк жана анын кызматкерлери менен мыйзамдын жана белгиленген органдын ченемдик укуктук актыларын талаптарын сактоо; 

- банк жана анын кызматкерлери менен саясаттын жана банктын ички документтеринин талаптарын сактоо; 

- кабыл алынган тобокелдиктердин деңгээлине банктын капиталын туура келтирүүнү камсыз кылуу үчүн өз убагында тобокелдиктерди аныктоо, өлчөө, контролдоо жана мониторинг жүргүзүү жолу менен натыйжалуу талаптагыдай башкаруу; 

- банк жана анын кызматкерлеринин ишинде кемчиликтерди өз убагында аныктоо жана аларды жоюу; 

- банкта кокустукка же күтүүсүз кырдаалдарды жөнгө салуу үчүн тийиштүү механизмдерин түзүү. 

3. Эрежелерде төмөнкү аныктамалар колдонулган: 

Ички аудит – бул, бактын ички контролдук системасынын жетиштүүлүгүн (шайкештигин) жана натыйжалуулугун текшерүү жана ага баа берүү боюнча иш (көз карандысыз эксперттик милдет). Ички аудит, банктын ички контролдук системасын өркүндөтүү боюнча объективдүү баа берүүнүн жана сунуш-көрсөтмөлөрдүн негизинде алардын натыйжалуу жана коопсуз ишин камсыз кылуу үчүн аудит жүргүзүү жана башкаруу органдарына көмөк көрсөтүү максатында түзүлгөн көз карандысыз ички аудит кызматы тарабынан жүзөгө ашырылат. 

Ички контролдук – бул Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынына жана банктын ички документтеринине ылайык банктын тартиптүү жана натыйжалуу ишин ашырууга багытталган процесс. 

Банктарда ички контролдук системасы аталган банктардын коопсуз ишин уюштуруу жана максаттарга жетүү үчүн алардын иш чөйрөлөрүнө жана башкаруунун бардык деңгээлине карата өз ара байланыштуу контролдук чаралар топтомун түшүндүрөт. 

Кызыкчылыктардын кагылышуусу - бул банктардын кызмат адамдарынын жана/же анын кызматкерлеринин жеке кызыкчылыктардын жана алардын кызматтык милдеттерин тийиштүү түрдө аткаруу ортосунда жана банктардын жана/же анын кардарлары үчүн кесепеттерди алып келиши мүмкүн болгон, банктардын жана/же анын кызматкерлеринин жана/же кардарларынын мүлктүк жана башка таламдарынын ортосунда карама-каршылыктардын орун алган абал. 

Маалымат коопсуздугу - сакталган жана берилген маалыматтын жеткиликтүүлүгүн, бүтүндүгүн, купуялуулугун мүмүкүндү убакытта бузулууга алып келген, кокустук жана атайылап коркунучтардан коргоону камсыз кылуу боюнча уюштуруу чаралардын ишке ашырган аппараттык –программалык жана техникалык каражаттардын көп баскычтуу комплекси. 

 

2. ТОБОКЕЛДИКТЕРДИ ТЕСКӨӨ ЖАНА ИЧКИ КОНТРОЛДУК СИСТЕМАСЫН УЮШТУРУУ 

 

4. Тобокелдиктерди тескөө системасы бул каржылык туруктуулугун жана туруктуу иштешин камсыз кылуу боюнча банктын өз убагында тобокелдиктерин аныктоо, өлчөө, көзөмөл жана мониторинг жүргүзүү учүн банк кабыл алган саясаттын, жол-жоболорун жана ыкмалардын уюштуру системасы. 

5. Банктын ички контролдук системасы, анын ишинде кандайдыр бир максаттарга жетүү үчүн терс таасирин тийгизиши мүмкүн болгон тобокелдиктерди туруктуу негизде аныктоо жана ага берүү мүмкүнчүлүгүн камсыздоого тийиш.  

6. Банктын ички контролдоо тутуму төмөнкү компоненттерди камтууга тийиш: 

- банктын башкаруу органдарынын, түзүмдүк бөлүмдөрүнүн жана кызмат адамдарынын компетенциясын, ыйгарым укуктарынын жана жоопкерчиликтеринин бөлүнүшүн, банктагы акы төлөө тутумун караган банктын тиешелүү уюштуруу түзүмүн; 

- тиешелүү ички маалымат тутумун жана өз учурунда чечим кабыл алууга, маалымат коопсуздугун камсыз кылууга мүмкүндүк берген башкаруу органдарына маалымдоо тутумун; 

- тобокелдиктерге, тобокелдиктерди башкаруу жана аларды баалоо тутумдарына туруктуу байкоо жүргүзүүнү; 

- ички контролдун тиешелүү жол-жоболорун; 

- ички контролдоо тутумун анын кемчиликтерин аныктоо жана өркүндөтүү максатында мезгил-мезгили менен өзүн-өзү баалоо. 

7. Ички контроль - банктын төмөнкү максаттарга жетишүүсүнө багытталган үзгүлтүксүз процесс: 

- иштин натыйжалуулугуна жана жыйынтыгына, активдерди жана пассивдерди башкаруунун натыйжалуулугуна, активдердин сакталышын камсыздоого, тобокелдиктерди натыйжалуу башкарууга; 

- ички жана тышкы пайдалануучулар үчүн финансылык, жөнгө салуучу жана башка отчеттуулуктун ишенимдүүлүгүн, толуктугун, объективдүүлүгүн жана өз учурунда түзүлүшүн жана берилишин камсыздоо;  

- мыйзамдуулукту жана банктын ички ченемдик укуктук документтерин сактоо. 

8. Банктык топту жетектеп турган банк, банктык холдингдик компания/банктык тобун контролдоочу башкы компания банктык топто жана (же) банктык холдингте консолидацияланган негизде төмөнкү жолдо ички контролдук системасын уюштурушу керек, банктык топтун жана (же) холдингтин катышуучусунун ишинин натыйжалуулугун балоо жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдардын жана ички документтердин талаптарын сактоо үчүн ошол катышуучунун иши жөнүндө өз убагында маалымат алууга зарыл. 

9. Банктын Директорлор кеңеши банктын ички контролдоо тутумунун талаптагыдай уюштурулушун жана иштешин камсыз кылууга милдеттүү жана өзүнүн милдеттерин натыйжалуу аткаруу макстатында мониторинг жана тобокелдиктерди тескөө, Кыргыз Республикасынын мыйзамдардын жана ички документтердин талаптарын сактоо боюнча суроолорго белгиленген комиттет менен көзөмөл жүргүзөт (комплаенс-контролдоо). 

10. Банктын Директорлор кеңеши банк Башкарманын ишин мониторинг жүргүзүү, көзөмөлдөө жана баалоо кылат. Банктын Директорлор кеңеши төмөнкү чараларды аткарат: 

1) банктын Директорлор кеңеши банк Башкарманын ишине мониторинг жүргүзүүдө, көзөмөлдөөдө жана баалоодо төмөнкү критейрилерин бекитет, бирок алар менен эле чектелбейт: 

- банктын ишин анын стратегиясына, саясаттарына жана башка ички документтерине тураа келүүнү; 

- банктын финансылык абалынын туруктуулугун;  

- банк операциялардын натыйжалуулугун; 

- банктын кардарларына банктык кызмат көрсөтүүдө пайда болгон кайрылууларды кароого сапаты; 

- Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык сактоо; 

2) Банктын Директорлор кеңеши банктын Башкармасынын кесиптик деңгээлинин анын ишинин түрүнө, татаалдыгына жана тобокелдиктердин тармагына сакталышына көзөмөлдүк жүргүзөт; 

3) Банктын Директорлор кеңеши Эрежелердин талаптарына ылайык маалыматты кабыл алат жана Башкарманын банк ишинин жыйынтыгы боюнча отчетун угат, ал төмөнкү суроолорго жооп берет (бирок алар менен чектелбеген): 

- банктын стратегиясында белгиленген максаттарына банк Башкармасы менен жетишүү жөнүндө, же болбосо алардын жетүүгө тоскоолдук себептерин көрсөтүү; 

- банктын, анын көзөмөлүндөгү уюмдардын иштөөсүнүн ички жана тышкы шарттарынына жана алардын өзгөрүшүнө баа берүү;  

- Директорлор Башкармасы тарабынан бекитилген, банктын башкаруу стратегияларына жана саясаттына банктын ишин сактоо тууралуу; 

- банк кирешелүүлүгүнүн туруктуулуктун / туруксуздуктун деңгээли тууралуу; 

- банктын стратегиясынын ишке ашыруусунун жыйынтыгында анын кирешелүүлүгүнүн жогорулашы же банктын узак мөөнөттүү келечек планында тобокелдиктерге келтирген, бирок кыска мөөнөттө кирешелүүлүгүн жогорулаткан банк операцияларын жүргүзгөндүктөн кирешелүүгү жогорулашы тууралуу; 

- ички контролдун абалы жөнүндө, анын банк Башкармасы менен өз убагында туура эмес, толук эмес же уруксатсыз операцияларын, активдердин сакталышын камсыз кылууда кемчиликтерди, каржылык жана ченемдик отчеттуктагы каталарды, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын, банктын ички документтерин бузууларын аныктоого жана байланыштуу түзүмдүк бөлүмдөргө карата кызыкчылыктардын кагылышуусу жана ички алдамчылык пайда болууга жол бербөөгө жөндөмдүүлүгү тууралуу; 

- банктын башкармалыгыны банкка таандык болгон тобокелдиктерди тескөөнүн натыйжалуулугун; 

- банкты жана банктын тобокелдиктерин башкаруу маалымат системаларынын жана ички моделдердин абалы жана алардын жетиштүүлүгүн, ошондой эле алардын банка таандык тобокелдиктерди идентификациялоону, өлчөөнү, баа берүүнү натыйжалуу жүзөгө ашурууга жана зарыл болсо оптималдаштыруу мүмкүнчүлүгү тууралуу; 

- өзүнүн тобокел жана стратегиясын кармап туруу максатында, банктын капиталынын шайкештигине баа берүү; 

- каржылык отчеттуулукта банктын каржылык абалы жөнүндө толук, так жана ишенимдүү баа берүү тууралуу; 

- Улуттук банкка ченемдик отчеттуулукту өз убагында, так жана толук берүүнү контролдоо жана мониторинг жүргүзүү; 

- иштин жыйынтыгын жана учурдагы тобокел-профилин банктын стратегиясында аныкталган тобокелдиктин деңгээлине туура келүү тууралуу; 

- комплаенс-контролдук, ички контролдук боюнча бөлүмдөрү, ички жпнп тышкы аудити жана ыйгарым укуктуу органы менен аныкталган бузууларды жана кемчиликтерди банк Башкармасы мене өз убагында, толук жана сапаттуу жоюу тууралуу; 

- комплаенс-контролдук, ички контролдук боюнча бөлүмдөр, ички жана тышкы аудити жана ыйгарым укуктуу органы берген сунуш-көрсөтмөлөрдү аткаруу тууралуу; 

Татаал талкуулардын жана баалоонун жыйынтыгына жараша, Директорлор кеңеши банк ишин жакшыртуу жана банктын каржылык туруктуулугун камсыз кылуу үчүн ар бир маселе боюнча тиешелүү чечим кабыл алат, зарыл болсо иштеп чыгуу жана (же) аларды ишке ашыруу үчүн конкреттүү чараларды жооптуу адамдардын жана мөөнөттөрдө жүзөгө ашырууну аныктайт, ал эми ошондой эле тиешелүү ыйгарым укуктуу адамга мониторинг жүргүзүүнү жана банктын Директорлор кеңешинин чечимдерин аткарылышын контролдоону жүктөйт.  

11. Ар бир түзүмдүк бөлүмгө, филиалдарга жана банктын туумду компаниясына ылайык келген контролдукка алынган чөйрө бекитилет. 

12. Банктын ишине мүнөздүү тобокелдиктерге баа берилип, аларда тобокелдиктерди тескөө системасынын ишине шайкеш контролдук камсыз кылынууга тийиш: 

- тиешелүү саясат жана аларды жүзөгө ашыруу жол-жоболору иштелип чыгып, бекитилмейинче жаңы операцияларды ишке ашырууга жол берилбейт;  

- банктын ички документтеринде, тобокелдиктин күч алышына таасирин тийгизген факторлор жөнүндө банкка тиешелүү жетекчисине өз убагында маалымдап туруу тартиби каралууга тийиш; 

- тобокелдикке баа берүү, банкка карата туунду же көз каранды болуп саналган бардык мекемелерди эске алганда, аталган банктардын өзүнчө багыттары, ошондой эле анын бүтүндөй консолидацияланган (негизги жана кошумча) иши боюнча жүргүзүлүүгө тийиш;  

- ички контролдуктун натыйжалуу системасы бантын ишин коштоп жүрүүчү тобокелдиктерди туруктуу негизде идентификациялоону (аныктоону) жана ага баа берүүнү, ошондой эле тобокелдиктерди минималдаштыруу боюнча өз убагында шайкеш чараларды кабыл алууну камсыз кылууга тийиш. Жогоруда аталган система кандай болбосун жаңы же мурда контролдукка алынбаган тобокелдиктерди (мисалы, жаңы финансылык кызмат көрсөтүүлөрдү, продукттарды ж.б. киргизүүнүн натыйжасында) аныктоодон улам, корректировкаланууга тийиш; 

- контролдукка алуу чаралары банктын операцияларын башкаруунун жана аткаруунун бардык деңгээлинин жоопкерчилигин жана контролдукка алынган иш-аракеттердин жыйындысын камтыйт жана ал банктын операцияларын жана бүтүмдөрүн ишке ашыруудан улам, ыйгарым укуктарды жана милдеттерди бөлүштүрүү үчүн шайкеш контролдукту камсыз кылууга тийиш.  

13. Таасир тийгизген контрол өзүнө контролдук аракеттердин жыйындысы жана бардык башкаруу деңгээлдерде жоопкерчиликти жана банктын операцияларын аткаруусу кирет жана банктын келишимдерин жана операйияларын аткаруудагы милдеттеринин жана укуктарынын бөлүштөрүү боюнча ылайыктуу контролун камсыздоо керек. Контролдоо иш аракеттер бардык кызматкерлеринин күндөлүк иш-аракеттеринин ажырагыс бөлүгү болууга жана бардык операцияларга карата белгиленүүгө тийиш.  

 

3. ИЧКИ КОНТРОЛДУКТУН ЖОЛ-ЖОБОЛОРУНУН ТАЛАПТАРЫ 

 

14. Банктын масштабына жана татаалдыгына жараша, туруктуу, кылдат иштелип чыккан, саясаттарды, методикаларды жана ички контролдуктун жол-жоболорун камтыган ички документтери иштелип чыгып, бекитилиш керек, жана алар бардык бөлүмдөрүндө бирдей колнонушу тийиш. 

Бул ички документтери жылда бир жолудан кем эмес шайкештүүлүгүн текшериш керек, анын ичинде, банк ишинде жана абалында олуттуу өзгөрүүлөрдү эске алуу менен баа берүүдөн кийин тиешелүү корректировкалануу киргизүү тийиш.  

15. Контролдук чаралардын натыйжалуулугун камсыз кылуу үчүн банк Башкармасы төмөндөгүлөрдү жүзөгө ашырат:  

- алар өз ишинде колдонууга тийиш болгон банктын кызматкерлерине тиешелүү саясатты жана жол-жоболорду өз убагында жеткирүүнү;  

- банктын кызматкерлерин тиешелүү саясатка жана жол-жоболоруна окутууну уюштуруу. Окутуу программасында банктын саясатында каралган жалпы милдеттер менен ар бир кызматкердин жеке милдеттерин аткаруусу ортосундагы өз ара байланыш жөнүндө түшүндүрмө камтылат: 

16. Банк банктык жана башка операцияларды (бүтүмдөр) жүзөгө ашырууга чейин алдын ала контролдукту жүргузүүгө милдеттүү жана төмөнкү ички контролдуктун түрлөрүн колдонот: 

- кадрларды тандоо тармагында – белгилүү жумушту (милдеттерди) аткаруу үчүн керкетүү иш жана кесиптик билимди жана көндүмдөрдү кылдат талдоо жолу менен жана талапкерлердин көпчүлүктүн арасынан тиешелүү ишкерлик аброюна ээ болгон, даярдалган жана тажрыйбалуу адистерди тандоо; 

- акча каражаттарын тартуу жана жайгаштыруу тармагында мүмкүн болуучу чыгымдарды алдын алуу жана чектөө максатында операцияларды жүзөгө ашырууда оптималдуу жолдору жана ыкмаларды аныктоо менен ошол операциялардын натыйжалугунун алдын алуу анализи аркылуу; 

- материалдык ресурстар тармагында банктын ички документтерине ылайык жана банктын каржылык мүмкүнчүлүктөрүнүн негизинде банкты зарыл болгон техникалык каражаттартар, жабдуулар, заманбап маалыматык системалары жана технологиялары менен камсыз кылуу аркылуу; 

- милдеттерди жана ыйгарым укуктарды бөлүштүрүүдө – бөлүмдөрдүн (бизнес-саптардын, бизнес-жол-жоболордун) жана алардын жетекчилердин милдеттерин. аткарган кызматтарын жана ыйгарым укуктарын, банк жана башка операцияларды жүзөгө ашыруунун ыкмаларын, жол-жоболорун, тартибин аныктаган бир түрдүү ички документтерди, кызматтык нускоолорду иштеп чыгуу жана бекитүү менен, ошондой эле лимиттерди жана башка чек коюу жана дайыма аларды кайра текшерүү аркылуу; 

- банктын ички документтери менен аныкталган башка жерлерде. 

17. Жүргүзүлгөн банктык жана башка операцияларды (бүтүмдөрдү) жана башка иштерин, банктык жана башка операциялар (бүтүмдөр) тууралуу чечим кабыл алуу боюнча бекитилген жол-жоболорун сактоону, бекитилген документ жүгүртүүсүнүн учурдагы контролдугу операциялык күндүн ичинде банктын кызматкери менен жүктөлгөн милдеттерди аткарууда жүргүзүлөт. Учурдагы контролдук мыйзамдардын, ички документтердин талаптарын, алдын алуу, банктык жана башка операцияларды (бүтүмдөрдү) бухгалтердик эсептеринде өз убагында жана анык чагылтуу, банктын каражаттарын максаттуу колдонууну жана мүлкүн сактоону камсыз кылуу үчүн жүргүзүлөт. 

18. Банктык жана башка операцияларды (бүтүмдөрдү) жүргүзүлгөндөн кийин кезектеги контролдоо жүзөгө ашырылат. Кезектеги контролдоону жүзөгө ашырууда операцияларды (бүтүмдөрдү) жүргүзүүнүн негиздүүлүгү жана тууралыгы, документтердин белгиленген тузүлүшүнө жана алардын жүргүзүүгө талаптарына ылайык келүүсу, кызматкер аткарып жаткан милдеттерин кызматтук нускоого ылайык келүүнү, белгтленген салыштырып текшерүүнүн, макулдашуунун жана виза коюунун жол-жоболорун сактоосу текшерилет, маалыматтык коопсуздугунун натыйжалуугун камсызкылууга баа берилет, кызматкерлердин ортосундагы милдеттердин бөлүштүрүлүшү аныкталат, бузуулардын жана кемчиликтердин себебин издөө байланышы көрсөтүлөт жана аларды жоюу иш-чаралары белгиленилет, ошондой эле пландаштырылган жана болжол өлчөмдөр туураланылат.  

Алдын алуу, учурдагы жана кезектеги контролдук жүргүзүүнүн тартиби чечиле турган маселелерин өзгөчөлүктөрүнө жараша банктын ички документтеринде белгилөө тийиш. 

19. Контролдукка алынган иш-аракеттерде кеминде төмөнкүлөр камтылууга тийиш:  

- банктын башкаруу органдары тарабынан ички контролдуктун кемчиликтерин, бузууларды жана каталарды аныктоо максатында түзүмдүк бөлүмдөрдүн жетекчилеринин түшүндүрмөлөрүн жана түзүмдүк бөлүмдөрдүн иш жыйынтыгы жөнүндө отчетторду жана маалыматтарды талап кылуу жолу менен жүзөгө ашырылган контролдук;  

- түзүмдүк бөлүмдөрдүн жетекчилери тарабынан туруктуу жана мезгил-мезгили менен (күн сайын, жума сайын жана/же ар айлык) кызматчылардын отчетторун текшерүү жолу менен жүзөгө ашырылган контролдукка алынган иш-аракеттер;  

- материалдык баалуулуктардан (нак акча, баалуу кагаздар ж.б.) пайдалануу мүмкүнчүлүгүн чектөө, материалдык баалуулуктарды кайра эсептеп чыгуу, материалдык баалуулуктардын сакталышы жана колдонулушу үчүн жоопкерчиликти бөлүштүрүү, материалдык баалуулуктардын сакталышы үчүн тиешелүү жайлардын коргоого алынышын камсыз кылуу жолу менен жүзөгө ашырылган контролдук;  

- белгиленген лимиттерге ылайык келүүсүнө текшерүү;  

- операцияларды, бүтүмдөрдү макулдашуу жана санкция белгилөө системасы, алардын бухгалтердик эсептерде жана отчеттордо так чагылдырылышын текшерүү;  

- маалымат системаларда жана маалымат технология чөйрөсүндө белгиленген техникалык кодексин жана стандарттарын сактоосун текшерүү аркылуу банктык жана башка операцияларды (бүтүмдөрдү) жана башка ишин даррдоодо жана жүзөгө ашырууда автоматташтырылган режимдеги өткөрүлгөн техникалык контролдук; 

- аутсорсингтин келишими боюнча кызмат көрсөтүүчү уюмдун ишин контролдоо; 

- операцияларды жана бүтүмдөрдү жүргүзүүдө саясаттарды жана жол-жоборлорду сактоону текшерүү. 

20. Милдеттерди бөлүштүрүүнүн алкагында контролдукка алынган иш-аракеттер кызыкчылыктардын кагылышуусу жана анын келип чыгуу шарттарын, укукка каршы аракеттерди жүргүзүүнү жокко чыгарууга түрткү берүүсү зарыл, ошондой эле ошол эле түзүмдүк бөлүмгө же анын кызматкерине төмөнкүлөрдү аткаруу мүмкүнчүлүгүн бербейт, алсак:  

- банктык операцияларды жана башка бүтүмдөрдү жүргүзүү, ошол эле учурда аларды эсепке алууда чагылдыруу;  

- акча каражаттарын төлөөгө санкция белгилөө жана алардын айкын төлөнүшүн жүзөгө ашыруу;  

- банктын кардарларынын эсеби жана аталган мекеменин өзүнүн жеке финансы-чарбалык ишин чагылдырган эсептери боюнча операцияларды жүргүзүү;  

- кредитти берүү учурунда сунушталган документтердин так жана толук экендигине баа берүү жана кредиттин кайтарылышына мониторингди жүзөгө ашыруу;  

- кызыкчылыктардын кагылышуусу орун алган иштин кайсыл болбосун башка чөйрөсүндө иш-аракеттерди жүргүзүү. 

21. Потенциалдуу кызыкчылыктардын кагылышуусу чөйрөсү аныкталууга, кыскартылууга жана көз карандысыз байкоого алынууга тийиш.  

22. Кандайдыр бир чечимдерди кабыл алууда жана операцияларды жүргүзүүдө жоопкерчиликтерди бөлүштүрүүнү, ошол эле учурда алдамчылык иш-аракеттерден коргонууну камсыз кылуу үчүн бир дагы кызматкер операцияны башынан аягына чейин жүргүзбөөгө тийиш (мисалы, кредитти берүүгө макулдук берүү үчүн жоопкерчиликтүү кызматкерге кредитти берүү боюнча эсептөө-кассалык операцияларды жүргүзүүгө жол берилбейт, же операцияларды жүргүзүүдө санкция белгилеген кызматкер ушул операция боюнча калдыктарды башкы китеп менен салыштырууну жүзөгө ашырбоого тийиш). 

23. Ички контролдук системасы тажрыйбалуу адистер, ички контролдуккта кондонулган маалыматты чогултуу, иштеп чыгуу, аныктоо, берүү жана коргоо үчүн зарылдуу маалымат системалар жана программалык-техникалык каражаттар менен камсыз болуш керек. 

Банк иштеп жаткан маалымат системалардын ушул Эрежелердеги белгиленген талаптарына ылайык ички контродукту жүзөгө ашырууну камсыз кылууга мүмкүнчүлүгү бар экендиги боюнча дайыма аныктоо жүргүзүшүү тийиш, ошондой эле өз убагында ушул системаларын зарылдуу оңдоону жүргүзүүгө (актуализациялаштырууга) же жаңы системаларын киргизүүгө тийиш. 

24. Санкциясыз пайдалануу мүмкүнчүлүгүнөн жана купуялуулукту камтыган маалыматты жайылтуудан, ошондой эле жеке кызыкчылыгы үчүн аталган маалыматты колдонуудан коргоо тартибин кошо алганда, коопсуз маалымат агымын башкаруу жана камсыз кылуу үчүн контролдук тартиби ушул Эрежелерин эске алуу менен банктын ички документтери тарабынан белгиленет жана алардын ишинин жана операцияларынын бардык багыттарына таркатылат. 

1) банк оперативдүү режимде шайкеш жана толук финансы жана башка зарыл маалыматтарга ээ болууга, ошондой эле банктын жетекчилиги тарабынан чечимдерди кабыл алууга таасирин тийгизиши мүмкүн болгон рыноктун жагдайлары жана шарттары жөнүндө маалымат менен камсыз болууга тийиш;  

2) автоматташтырылган маалымат системасына жана техникалык каражаттарга ички контролдук камсыздоо төмөнкүлөрдөн турат:  

- жалпы контролдук, банк тарабынан жүзөгө ашырылуучу маалыматтарды резервге коюу (көчүрүү) жол-жоболорунан жана программалык камсыздоону сатып алуу, иштеп чыгуу жана тейлөө (коштоп жүрүү) эрежелерин, ошондой эле пайдалануу коопсуздугуна контролдукту жүзөгө ашыруу тартибин аныктоону кошо алганда, автоматташтырылган маалымат системасынын функцияларын кайра калыбына келтирүү жана андан пайдалануу учурунда колдоо көрсөтүү жол-жоболорунан турат.  

- программалык контролдук, программаларда белгиленген автоматташтырылган жол-жоболор, ошондой эле банктык операциялардын жана башка бүтүмдөрдүн иштелип чыгышын контролдукка алган жол-жоболордун негизинде жүзөгө ашырылат (кайталап оңдоо, пайдалануу мүмкүнчүлүгүн контролдоо, маалыматтарды резервге коюу жана калыбына келтирүүнүн ички жол-жоболору). 

25. Финансылык маалыматынын өз убагында берилишин, тактыгын жана тууралыгын камсыз кылууда контролдук минималдуу төмөнкүлөрдү текшерүү талап кылынат:  

- банкта бухгалтердик эсепке алуу системасынын финансылык отчеттун эл аралык стандарттарына (ФОЭС) жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык келүүсү;  

- ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык операцияларды жүзөгө ашырган банк – банктын бухгалтердик эсепке алуу системасынын Ислам финансылык институттар үчүн бухгалтердик эсепке алуу жана аудит уюмунун стандарттарына (AAOIFI) (белгилүү бир стандарттар жок учурда - эгерде алар AAOIFI тарабынан бекитилген Шариат стандарттарына каршы келбесе, ФОЭСтин стандарттарына ылайык келиши) жана Кыргызс Республикасында кабыл алынган коопсуз банктык тажрыйба стандарттарына ылайык келүүсү;  

- банкта бухгалтердик жазууларды жана өткөрүүлөрдү жүргүзүү боюнча (колдонмо) ченемдик документтин болушу;  

- күндөлүк негизде бухгалтердик жазуулардын жүзөгө ашырылышы жана банктын ар бир операциясынын чагылдырылышы;  

- банктын ар бир күнгө карата финансылык абалын чагылдырган отчетунун болушу;  

- айрыкча депозиттерге, кредиттерге, валюта операцияларына жана башка операцияларга тиешелүү өздүк эсептердин маалыматы банктын башкы китебинин маалыматтары менен дал келүүсү;  

- финансылык отчетто операцияларга санкция белгилөө же чагылдыруу процессине тартылбаган кызматкерлер тарабынан күндөлүк негизде салыштырып текшерүү ишин жүзөгө ашыруу;  

- банктын баш жагынан тартып аягына чейин же учурдагы абалына көз салууга мүмкүн болгон кайсыл болбосун операциясын түзгөн документтин бар болушу;  

- банктын бардык операцияларын баштапкы документтер менен тастыктоонун жана тиешелүү жазуулар менен операцияларды жүргүзүүдө кандай болбосун өзгөрүүлөрдү тастыктоонун бар болушу.  

26. Банктын ички контролдук системасынын мониторинги банктын жетекчилиги, кызматкерлери тарабынан жана ички аудит кызматы тарабынан туруктуу негизде жүзөгө ашырууда төмөнкүлөрдү аткаруу керек:  

- банктын ички контролдук системасынын мониторинги анын кызматкерлеринин иш-аракеттеринде, ошондой эле системанын ишинде (маалыматты иштеп чыгуу жана сактоо, коопсуздукту коргоо системасы ж.б.) бузууларга жана каталарга бөгөт коюу, аны аныктоо жана аларды өз убагында жоюу боюнча чараларды жүргүзүүгө негизделет. Белгиленген чаралардын (мониторингдин ж.б. жыйынтыктарын карап чыгуу тартиби, ыкмасы, эрежеси, мезгилдүүлүгү) жүргүзүү тартиби банктын ички документтеринде аныкталышы керек;  

- ички контролдук тобокелдигине баа берүү (б.а. жүзөгө ашырылган контролдук чаралары келип чыгышы мүмкүн болгон үзгүлтүктөргө жана каталарга бөгөт коюуга, аныктоого жана четтетүүгө таасирин тийгизбеши тобокелдиги). Банктын бардык кызматкерлерине мүнөздүү болгон компетенттүүлүк жана ак ниеттүүлүк сыяктуу ушул кызмат ордуна жана ага тиешелүү функционалдык милдеттерге зарыл жеке сапаттарын караштыруу контролдук чараларына көңүл буруу зарыл;  

- банк күтүүсүз жагдайлар орун алган шартта, кызмат көрсөтүүлөрдүн тышкы сунуштоочусу (провайдер) тарабынан колдоого алынган, банктын ишине кооптуу системаны калыбына келтирүүнү кошо алганда, кайталанма (резервдик) автоматташтырылган системаны жана/же жабдууларды колдонуу менен ишти калыбына келтирүү планына ээ болууга тийиш. Ички документтерде бул пландардын аткарылышын текшерүү тартиби жана күтүүсүз жагдайлар орун алган учурда алардын аткарылышы жагында пландарды текшерүү тартиби, ошондой эле аларга карата иш-аракеттер планы иштелип жаткан мүмкүн болуучу күтүүсүз жагдайлардын тизмеси аныкталышы керек;  

- бүтүндөй бантын кызматкерлеринин жана системанын ишинде кемчиликтерди четтетүү учурунда кесепеттерге учураткан атайы же пландаштырылбаган иш-аракеттерге алып келген себептерди жана шарттарды аныктоо зарыл;  

- ички контролдук жол-жоболордун болуусу зарыл, бирок бул жетишсиз болуп саналат. Банктын жетекчилиги бул жол-жоболордун өз убагында жана квалификациялуу деңгээлде аткарылышын камсыздоо керек;  

Банктын жетекчилиги кызматкерге бекитилип берилген операцияларды жүзөгө ашырууга тиешелүү жол-жобо менен, анын ичинде ушул операцияга карата тиешелүү ички контролдук жол-жоболорду аткаруу үчүн билим алуусун камсыз кылууга жана талаптагыдай даярданышы үчүн ага жетишерлик убакытты берүү керек.  

Банктын ички аудит кызматы тарабынан ички контролдук системасынын шайкештүүлүгүнө жүргүзүлгөн мониторингдин жыйынтыктары боюнча бүтүндөй банктын өзүнчө контролдук жол-жоболорун жана/же ички контролдук системасынын натыйжалуулугун жогорулатуу үчүн сунушталган чараларды жана аныкталган кемчиликтерди көрсөтүү менен отчет түзүлөт. 

27. Банкта милдеттүү түрдө туруктуу негизде иштеген, Директорлор кеңешине отчет берип турган ички аудит, тобокелдик-менеджменти жана комплаенс-контролдоо кызматтары иштейт. 

 

4. КОМПЛАЕНС-КОНТРОЛДООНУН ТҮЗҮЛҮШҮ 

 

28. Банк комплаенс-колтролдоону натыйжалуу жүргузүү максатында Директорлор кеңеши комплаенс-контролдоо бөлүмүн түзүүгө милдеттүү. Комплаенс-контролдоо кызматтын жетекчисин (комплаенс – контролерду) бекитүү жана анын составын, аны менен барге кызматкерлердин санын аныктоо Директорлор кеңешинин гана компетенциясына киргизилген. 

Комплаенс – контролердун ордуна талапкер дайындоо үчүн Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларында белгиленген тартипте Улуттук банкы менен макулдашылат.  

29. Кызыкчылыктардын кагылышуусу пайда болбошуу үчүн тобокелдиктерди (операциялык, абройдук, стратегиялык тобокелдиктерден тышкары) топтоочу, тобокелдиктерди башкарууну жүргүзүүчү, бухгалтердик эсепке жана финансылык отчеттукка жооп берүүчү, банктын түзүмдүк бөлүмдөрдүн (бизнес-саптарды, бизнес-процесстерди) жана кызматкерлерин башкаруу, ошондой эле ички аудит кызматты башкаруу комплаенс-контролдоого жооп берүүчү кызмат адамдын иш-милдеттерине, кирбеш керек.  

30. Комплаенс-контролдоо кызматы Директор кеңеши бекиткен түзүмдүк бөлүм жөнүндө жобонун негизинде ишин алып барат. Көрсөтүлгөн түзүмдүк бөлүмдүн кызматкерлери комплаент –контролдоо менен байланыштуу эмес ишти алып барууга тыюу салынат. 

31. Банктын Башкармасы учурдагы рыноктун абалына, стратегиясына, өлчөмүнө, операциялардын ттаталдыгына жооп берген комплаенс-контролдоо системасын болушун камсыз кылат. 

Комплаенс-тобокелдикти башкаруу системасы төмөнкүнү камтып, бирок алар менен гана чектелбейт: 

- комплаенс-тобокелдикти башкаруу саясатын; 

- комплаенс-тобокелдикти башкаруу жол-жоболорун; 

- башкаруу маалыматтын системасын; 

- ички контролдук; 

- ички аудит кызматы менен комплаенс-тобокелдикти башкаруунун натыйжалуулугуна баа берүү. 

32. Комплаенс-тобокелдикти башкаруу системасы үч коргоо тарапта негизделет: 

1) банктын бардык кызматкелери; 

2) комплаенс-контролдоо кызматы; 

3) ички аудит кызматы менен комплаенс-тобокелдикти башкаруунун натыйжалуулугуна көз каранды эмес баа берүү. 

33. Банк Башкармасы комплаенс-контролдоо кызматтан комплаенс-тобокелдикти башкаруу жүргүзүүдө ачылган бузуулар жана кемчиликтер жөнүндө маалыматты, алардын пайда болушуна таасирлеген себептерин жана жоюу боюнча сунуштарын көрсөтүүсү менен, кабыл алат. 

Алынган маалыматты талдоонун жыйынтыгы боюнча банк Башкармасы комплаенс-тобокелдикти башкаруунун натыйжалуулугун камсыз кылган түзөтүүчү жана тартиптик иш-чараларын жүргүзөт. 

Иштин жыйынтыгы боюнча комплаенс-контролер зарылдуу учурда, бирок жылда бир жолудан кем эмес, Директорлор кеңешине отчет берет. 

34. Комплаенс-контрол кызматы комплаенс-программанын (пландын) долбоорун иштеп чыгат жана комплаенс-программанын (пландын) долбоорун Директорлор кеңешине кароосуна киргизет. 

35. Банктын Директорлор кеңеши комплаенс-тобокелдикти пайда болуушуна алып келген (окуялардын, бүтүмдөрдүн) бузуулардын материалдуулугун аныктоонун жолдорун жана тартибин белгиленген ички документтин долбоорун иштеп чыгат.  

36. Комплаенс –контрол кызматы комплаенс-тобокелдикти пайда болуушуна алып келген (окуялардын, бүтүмдөрдүн) бузуулар жөнүндө Директорлор кеңешине оперативдүү маалымат берет. 

37. Комплаенс-контролер төмөнкүгө милдеттүү, бирок алар менен гана чекиелбейт: 

1) комплаенс - тобокелдикти аныктоо, өлчөө, мониторинг жүргүзүү жана контролдоо боюнча тартипти, ыкмаларды жана жол-жоболорду иштеп чыгуу, анын ичинде консолидацияланган негизин эсепке алганда; 

2) комплаенс-контролдоо кызматтын пландаштырылган ишин аныктаган комплаенс- программасын (планын) түзүү, анын ичинде: 

- белгиленген саясаттарды жана жол-жоболорду киргизүү жана (же) текшерүү боюнча; 

- мезгил-мезгилде (кварталда 1 жолудан кем эмес) өткөрүлүүчү финансылык рынокто жүргүзүлүүчү операцияларын жана банк менен кызмат берүүнү регламентация кылган Кыргыз Республиканын мыйзамдарын, ошондой эле банкты комплаенс – тобокелдикке таасиринин даражасын аныктоо максатында, банктын ишине таасир кылган чет өлкөлөрдүн мыйамдарын сактоо боюнча текшерүүлөрдү жүргүзүү; 

- комплаенс- тобокелдиктерди башкаруу боюнча кадрларды окутуу; 

3) комплаенс- тобокелдиктерди башкаруу боюнча банктын Башкармалыгына жардам берүү; 

4) банктын ишин жана анын кызматкерлери менен Кыргыз Республиканын мыйзамдарына ылайык келүүгө мониторинг жүргүзүү; 

5) банк кардарлардын даттанууларын (арыздар) кароонун түзүлүшүн башкаруу; 

6) банктын жетекчисин жана кызматкерлерин банкка колдонуучу жана комплаенс- тобокелдиктерди башкарууга тийиштүү мыйзамдар, эрежелер жана стандарртар жөнүндө консалтинг жургүзүү; 

7) финансылык рынокто жүргүзүлүүчү операцияларын жана банк менен кызмат берүүнү регламентация кылган ички документтердин талаптары менен баардык банк кызматкерлерди таныштыруу боюнча ишин контролдоо; 

8) комплаенс- котролдоо тууралуу суроолор боюнча кадрларды окуутуну даярдоо; 

9) комплаенс- тобокелдиктерди башкаруу тууралуу суроолор боюнча туунду компаниялардын ишин айкаштыруу; 

10) Кылмыштуу кирешелерди мыйзамдаштырууга (адалдоого) жана террордук же экстремисттик ишти каржылоого каршы аракеттенүү боюнча банктын ишинин түзүүлүшүн текшерүү; 

11) жаңы банктык продуктуларды жана кызмат берүүлөрдү киргизүү жүрүшүндө милдеттүү катышуу;  

12) кызматтык жана жашырын маалыматты колдонууну контролдоо боюнча иш-чараларын иштеп чыгуу жана жүзөгө ашыруу; 

13) кызыкчылыктардын кагылуусун аныктоо, баа берүү жана контролдоо боюнча иш-чараларын иштеп чыгуу жана жүзөгө ашыруу; 

14) өзү же болбосо түзүмдүк бөлүмдөр жана кызмат адамдары менен чогуу банктын ишинде табылган комплаенс-тобокелдикке тийиштүү бузууларды жана кемчиликтерди жоюу боюнча сунуштарын иштеп чыгуу, ошондой эле Директорлор кеңешине (белгиленген Комитетке, банк Башкармасына) маалымат берүү; 

15) банк жана анын кызмат адамдары менен комплаенс- тобокелдиктерди башкаруу боюнча саясаттарды жана жол-жоболорду сактоого мониторинг жүргүзүү; 

16) комплаенс- тобокелдиктер боюнча отчетун иштеп чыгуу жана алып баруу, ошондой эле мезги –мезгил негизинде Директорлор кеңешине (белгиленген Комитетке, банк Башкармасына) комплаенс- тобокелдиктерди башкаруу боюнча маалымат берүү; 

17) ички аудит кызматы эсепке алып, банктын түзүмдүк бөлүмдөрү менен, комплаенс-тобокелдикти башкаруу боюнча өз ара аракеттешүүсү жана координациялоо тартибин иштеп чыгуу; 

38. Комплаенс – контролер менен өз ара аракеттенүү боюнча банктын кызматкерлеринин укуктарын жана милдеттерин аныктоо үчүн талаптары төмөнкүлөрдү камтыйт: 

- банктын кызматкерлери комплаенс – контролер менен, же эгерде комплаенс кызматтын кызматкерлери менен, милдеттерин аткарууда жардам берүү. Комплаенс-контролердун сунушу боюнча банктын Башкармалыгы кызматкерлерди комплаенс – контролер менен өз ара аракеттенүү боюнча тартибин бекитет. 

- финансылык рынокто операцияларды (бүтүмдөрдү) жүргүзүүдө банк кызматкерлери менен жол берилген банктык мыйзамдарын жана финансылык рыноктогу кесиптик иштин стандарттардын бузуунун фактылары билинген учурда ошол маалымат менен өзүнүн жетекчисин жан комплаенс-контролерду кабар кылууга милдеттүү; 

- финансылык рынокто операцияларды (бүтүмдөрдү) жүргүзүүдө банк кызматкер кандай бир операциянын (бүтүмдө) же анын бөлүгүн банктык мыйзамдарына жана финансылык рыноктогу кесиптик иштин стандарттардын шайкеш келүүсүнө шек кылса, алардын комплаенс-контролерго карылууга мүмкүнчүлүгү бар. Комплаенс-контролердун макулдашуусун талап кылган операциялардын (бүтүмдөрдүн) тизмесин банк Башкармалыгы бекитет; 

- эгерде банк кызматкерлерде операциялардын (бүтүмдөрдүн) жүзөгө ашырууда кызыкчылыгы бар болсо, анда ага комплаенс-котролерду алдын алуу кабарландыруусуз, катышууга жана өз кызыкчылыктарында жана өз эсебинен операцияларды (бүтүмдөрдү) аткарууга укугу жок. 

39. Комплаенс- тобокелдикти аныктоо, өлчөө, мониторинг жүргүзүү жана контролдоо боюнча жол-жоболорду иштеп чыгарууда төмөнкү факторлор эсепке алынат, бирок алар менен гана чектелбейт: 

- банктын көлөмү, мүнөзү жана ишинин татаалдыгы; 

- алгачкы маалымат катары колдонуу үчүн жетүү; 

- смаалымат системалардын абалы жана алардын мүмкүнчүлүктөрү;  

- комплаенс- тобокелдикти башкаруу процессинде катышкан кызматкерлердин квалификация жана тажрыйбасы.  

 

5. БАНКТЫН ИЧКИ АУДИТИНИН ТҮЗҮЛҮШҮ 

 

40. Ички аудит системасы банк ишинин натыйжалуулугун камсыз кылуу жана аны жакшыртуу боюнча натыйжалуу сунуштар берүү мақсатында банк ишинин бардык аспектери боюнча ички контролдук жана тобокелдикти башкаруу системасынын натыйжалуулугун текшерүү үчүн жана объективдүү баа берүү үчүн банк тарабынан кабыл алынган уюм, саясат, жол-жоболор жана ыкмалар системасын билдирет. 

41. Ички аудит кызматы банктын ишин анын ичинде ички контролдук системасын жана тобокелдиктерди башкаруу системаларын, текшерүүгө жана бизнес-процесстердин натыйжалуулугун баалоого милдетүү. 

Ички аудит кызматы ички аудитке тийиштүү банктык жана башка операцияларды (бүтүмдөрдү) жүзөгө ашырууда катышууга, банктын ички документтерин (ички аудитордук ишти жөнгө салуучудан башка) иштеп чыгууга, ошондой эле күн сайын ички контролдук жол-жоболорун аткарууга тыюу салынат. Ички аудит кызматынын жетекчилери жана кызматкерлери түздөн-түз тейлөө иш-милдеттерин жүзөгө ашыруу үчүн тиешелүү документтерди кошпогондо, банк тобокелдиктерди өзүнө алган төлөө жана (же) кассалык, бухгалтердик жана башка документтеринде, банк атынан кол коюуга жана виза коюуга укугу жок. 

Ички аудит кызматынын жетекчиси жана составы Директорлор кеңеши менен бекитилет. 

42. Ички аудит кызматынын иши банктын ички документтери менен жөнгө салынат, алардын ичинде төмөнкүлөрдү аныктоосу менен: 

- ички аудит кызматтары максаты жана колдонуу чөйрөсү; 

- негиздери (стандарттар) жана ички аудит ыкмалары; 

- ички аудит кызматтын милдеттери жана укуктары; 

- ички аудит кызматынын жетекчисинин укуктары жана милдеттери; 

- ички аудит кызматы тарабынан Директорлор кеңешин (байкоочу кеңешин), аудит боюнча комитетин, жана анын жетекчилерин, банктын Башкармалыгын, ошондой эле ички аудит өткөрүлүчү түзүмдүк бөлүмдөрүнүн жетекчилерин текшерүүлөр жыйынтыгы боюнча маалыматтонун шарттарын жана тартиби; 

- ички аудит кызматы менен өзүнүн милдеттерин аткарууга тоскоол кылган учурлар жөнүндө Директорлор кеңешине (байкоочу кеңешине), аудит боюнча комитетине, жана банктын жетекчилерин маалымат берүүнүн шарттары жана тартиби; 

- банктын күндөлүк иш-чараларды ишке ашырууда боюнча ички аудит кызматын сунуштарын камсыз кылуу үчүн чакыруунун шарттары жана тартиби; 

- ага жүктөлгөн милдеттерин ийгиликсиз (талаптагыдай эмес) аткарылышы үчүн ички аудиттин башчысынын жоопкерчилиги; 

- ички аудит кызматын банктын түзүмдүк бөлүмдөрү жана кызматкерлери менен өз ара аракеттенүү тартиби, банктын бөлмөлөрүнө кирүү, документтерине жетүү жана кызматкерлерден өзүнүн милдеттерин аткарууда зарылдуу маалыматты алуу боюнча ички аудит кызматын укуктары; 

- ички аудит кызматы тарабынан учурдагы жана пландаштырылган банктык жана башка операциялар (бүтүмдөр) жөнүндө, кабыл алынуучу чечимдер жана ички докуменнттер тууралуу, ошондой эле ички аудит кызматы менен милдеттерин аткарууда зарылдуу банк ишинин суроолору боюнча маалыматтоо тартиби; 

- банк Башкармалыгы үчүнчү жакты банктын айрым бүтүмдөрдү же бизнес багыттары боюнча (бизнес-саптар, бизнес-процесстер) ички аудит жүзөгө ашыруу (ички аудит аутсорсинг) үчүн тартуу жөнүндө чечим кабыл алынган учурда, анын шарттарын жана чечеимдерди кабыл алуунун тартиби. 

43. Банктын ички аудит кызматтын иш-аракети төмөнкү принцтерине ылайык жүзөгө ашырылат: 

- көз карандысыздык жана адилеттүүлүк. 

Банктын ички аудити банктын ишине көз каранды эмес болууга зарыл. 

Ички аудиторлор көз карандысыз, адилеттүү болууга жана кызыкчылыктардын кагылышууларды алдын алууга милдеттүү. 

Ички аудиторлордун адилеттүүлүгүн камсыздоо үчүн ички контролдоонун чараларын тандоодо жана жүзөгө ашырууда, тобокелдиктерди башкарууда катышууга тыюу салынат. 

Ички аудиторлор банктын жана анын туунду компанияларынын акыркы он эки айдын ичинде алар тарабынан жүзөгө ашырылуучу аудитордук иш-чаралардын же милдеттерин жүргүзүүгө катышууга тыюу салынат. Аудитордук текшерүүгө каралган банктын иш алып баруусуна катышуу көргөн аудитор, анын мурда тикеден-тике катышуусу менен аткарылган жана кабыл алган операцияларды же айрым документтерди кароого тыюу салынат.  

Ички аудит кызматкерлеринин эмгек акысы банктын каржылык ишмердүүлүгүнө байланыштуу болбошу тийиш. Ички аудит кызматтын жетекчиси же кызматкелеринин эмгек акысы кызыкчылыктардын кагылышуусун пайда болушуна жана аудиттин предметин көз карандысыз баа берүүгө зыян кылууга таасир берүүгө тийиш. Кызыкчылыктардын кагылышуусу пайда болгон учурда, аудит кызматынын кызматчылары Аудит боюнча комитетин билдирүү керек. 

- кесипкөйлүк жана ишбилгилик; 

Банктын ички аудит кызматынын кызматкерлеринин кесиптик компетенттүүлүгү банктын натыйжалуу ички аудит негизи болуп саналат. 

Банктын ички аудит кызматынын кызматкерлеринин кызматтык милдеттерин аткаруу үчүн банк иши жана ички аудиттин ыкмалары жонүндө жетишерлик билимдерге ээ болушу керек, зарылдуу жана жетиштүү маалыматтарды чогултууга, аны талдоого жана баа берүүгө машыгуусу болуш керек. 

- кесиптик этика. 

Ички аудиторлор өзүнүн ишинде этика кодексинин жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдардын талаптарын сактоого тийиш, ошондой эле ички аудит эл аралык стандарттарга таянуу менен ишин жүргүзөт. 

44. Ички аудит кызматы төмөнкүгө милдеттүү: 

- ички аудит кызматтары ишин жөнгө салуучу, банктын ички документтерди иштеп чыгуу; 

- ички аудит кызматынын иш планын иштеп чыгуу, Директорлор кеңешине (Байкоочу кеңешине) бекитүү үчүн аны чыгаруу, ошондой эле Директорлор кеңешин (Байкоочу кеңешин) жана аудитордук комитетин аны жүзөгө ашыруу боюнча маалымат менен камсыз кылуу; 

- ички аудит кызматтын иш планын даярдоо үчүн өтө кооптуу иш-аракеттерди жана иш-чараларды (бизнес -саптарын, бизнес-процесстерин) аныктоо; 

- аудитордук текшерүүдө ички контролдук системасынын консолидацияланган негизинде натыйжалуулугуна баа берүү, анын ичинде бизнес чөйрөлөрдүн (бизнес -саптарын, бизнес-процесстерин) ички контролдук жол-жоболорун текшерүү; 

- текшерүүдө консолидацияланган негизинде тобокедиктерди башкаруу системасынын натыйжалуулугуна баа берүү, анын ичинде банктык тобокелдиктерди баалоонун ыкмасынын жана банктык тобокелдиктерди башкаруу жол-жобосунун тууралыгын жана жүзөгө ашыруунун толуктугун текшерүүдө, ошондой эле банктык топко жана (же) башкы компаниясы ошол банк болгон банктык холдингдик компанияга кирген уюмдарды эсепке алганда. 

- банктык топко жана (же) башкы компаниясы ошол банк болгон банктык холдингдик компанияга кирген уюмдардын тобокелдиктердин дэңгээлине жана ишинин натыйжалуулугуна баа берүү, ошондой эле мыйзамдардын жана ички документтердин талаптарын сактоо максатында белгиленген уюмдардын иши жөнүндө берилүүчү маалыматтын тактыгын жана толуктугун баалоо,  

- маалымат системасынын ишин уюштуруусун, маалыматтын жүргүзүлчү жолдорун (алуу жана берүү) башкарууну жана мааламат коопсуздугун камсыз кылууну, анын ичинде маалыматтык базалардын толуктугун жана аларды уруксатсыз кирүүдөн жана (же) пайдалануу коргоого, күтүлбөгөн ситуациялар боюнча пландарын болушун текшерүү; 

- банктын терроризмди каржылоого жана кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легализациялоого (адалдоого) каршы аракет кылуу боюнча ишинин уюштуурусун текшерүү; 

- банк ишин жүзөгө ашырууга банктык мыйзамдарын жана ички документтери менен шайкеш келишин текшерүү; 

- банктык мыйзамдарына ылайык Улуттук банк жана башка мамлекеттик органдардына берүүлүчү отчеттуулуктун жана башка маалыматтардын ишенимдүүлүгүн, толуктугун, калыстыгын жана өз убагында беришин текшерүү; 

- банктын ички документтерине ылайык банктын башкаруу органдарынына берүүлүчү регулятивдик отчеттуулуктун жана башка маалыматтардын ишенимдүүлүгүн, толуктугун, калыстыгын жана өз убагында беришин текшерүү 

- каражаттардын жана салымдардын коопсуздугун, анын ичинде алардын чыныгы болуушун жана эсепке алуусун текшерүү; 

- жарандар жана юридикалык жактардын кайрылуусун карап чыгуу боюнча ишин текшерүү; 

- банктык, коммерциялык жана жана башка мыйзам менен корголгон жашыруундар тууралуу банктык мыйзамдарына шайкеш келүүну текшерүү; 

- маалыматтарды ачыкка чыгарууга карата Улуттук банктын талаптарына ылайык келишин текшерүү; 

- банкта кызыкчылыктардын кагылышын, көлөмүн жана анын пайда болуу шарттарын аныктоо жана банк менен аларды жүзгүзүлүүчү четтетүү боюнча чаралардын натыйжалуулугуна баа берүү; 

- банктын иши, анын ичинде бизнес-процесстердин, ички контролдуктун жана тобокелдиктерди башкарууда уюштуруусунда укук бузууларды жана кемчиликтерди четтетүү боюнча иш-чаралардын натыйжалуулугун аныктоо; 

- банктын ички документтеринде каралган башка маселелерди текшерүү; 

- ички аудит кызматы тарабынан жүргүзүлгөн текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча банктын аудит комитетин жана анын жетекчисин маалымдоо; 

- ички контролдук системасынын абалы, мыйзам үстөмдүгү жана банк ишинин натыйжалуулугу жөнүндө банктын аудит комитетин жана анын жетекчисин маалымдоо; 

- банк ишинин, анын ичинде ички контролдуктун тобокелдиктерди башкаруунун, бизнес-процесстердин уюштурусунун, натыйжалуулугун жакшыртуу боюнча сунуштарды киргизүү. 

45. Ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык операцияларды жүзөгө ашырышган банкта Шариат стандарттарынын сакталышына мониторингдин жүзөгө ашырылышына жооптуу бөлүм жок болсо, Шариат стандарттарынын сакталышын текшерген ыйгарым укуктуу ички аудитор банк Шариат стандарттарынын сакталышына аудит жүргүзүп, ал боюнча отчетту Директорлор кеңешине, Шариат кеңешине жана Аудит боюнча комитетке сунуштайт, ал эми көчүрмөсүн банктын Башкармалыгына сунуштайт. 

46. Ички аудит кызматынын сапаттуу ишин камсыз кылуу программасы, аталган кызматтын максаттарын жана милдеттерин жүзөгө ашыруунун жана аныкталган проблемалардын негизинде анын ишин мындан ары да өркүндөтүү максаты каралган иш-чаралар жыйындысын түшүндүрөт. 

47. Ички аудитти жүргүзүү программасы төмөнкүлөргө жооп берүүгө тийиш:  

- аудиттин так аныкталган максаттары менен жазуу жүзүндө аудитти жүргүзүүгө чейин даяр болууга;  

- Директорлор кеңеши/ Аудит боюнча Комитети тарабынан жактырылууга;  

- аудиттин максаттарына жетүү үчүн жетишерлик иштин көлөмүн алдын ала караштырууга;  

- ар бир аудит ишке ашырылган операцияларга тиешелүү жол-жоболорду жана кылдат иштелип чыккан чакан программаларды камтууга тийиш;  

- аудит жүргүзүлгөн операциянын татаалдыгынан жана анын айкын көлөмүнөн көз каранды болгон иш-аракеттердин көрсөтүлүшүн камтууга тийиш;  

- кардардын отчетун, айрыкча кредиттик жана депозиттик эсептерди банктын финансылык отчету менен салыштырып текшерүүнү алдын ала караштырууга тийиш; 

- ички аудит кызматынын милдеттерин сапаттуу жана толук аткаруу үчүн башка чаралар. 

48. Ички аудитти жүргүзүү программасында кеминде төмөнкүлөр камтылат, бирок төмөнкүлөрдү текшерүү менен гана чектелбейт:  

- ишке ашырылган операциянын белгиленген саясатка жана жол-жоболорго дал келүүсүн;  

- жетекчиликтин операцияны жүргүзүүгө тиешелүү буйруусунун болушу жана жактырылышы (санкциялар);  

- бардык баштапкы документтерди туура чагылдыруу талабын кошо алганда, банктык операциялардын толук эсепке алынышын;  

- банктын активдеринин жана милдеттенмелеринин бухгалтердик эсептеринде туура чагылдырылышын;  

- банктын кирешелеринин жана чыгашаларынын туура чагылдырылышын;  

- банктын башка менчигинин (күрөөлүк мүлкүнүн) бухгалтердик эсептерде туура чагылдырылышы жана күрөөгө коюлган мүлктүн колдо болушуна контролдуктун натыйжалуулугуна баа берүү;  

- банктын баланстан тышкаркы милдеттенмелеринин, ошондой эле системадан тышкаркы эсепке алуунун толуктугун (мисалы, эсептен чыгарылган кредиттердин эсепке алынышы ж.б.) туура чагылдыруу;  

- башынан аягына чейин ар бир операцияга карата так жана талаптагыдай санкцияланган документтин бар болушу;  

- компьютердик жабдууларды, программалык камсыздоону, кириш жана чыгыш маалыматты, күтүүсүз жагдайларда орун алган иш-аракеттер планын кошо алганда, маалымат системасынын коопсуздугу жана шайкештүүлүгү;  

- Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын, Улуттук банктын жана банктын ченемдик актыларын сактоо. 

49. Ички аудитти текшерүү мезгилдүүлүгү аудит жүргүзүлүп жаткан операцияларга байланыштуу тобокелдиктен көз каранды, мында операциянын түрүн, анын татаалдыгын, алардын дал келүүсү көз карашынан аудит жүргүзүлүп жаткан операцияларга байланыштуу активдер же пассивдер, негиздүүлүгү жана натыйжалуулугу, операцияларды ишке ашыруу үчүн саясаттын жана жол-жоболордун болушу жана алардын шайкештүүлүгү, ошондой эле ички контролдук чараларын эске алуу зарыл. 

50. Ички аудит жыйынтыктарына тиешелүү документтерде операцияларга аудит жүргүзүү программасы, аналитикалык бөлүк, кандай жол-жоболор жүзөгө ашырылгандыгы, тест жүргүзүү деңгээли (жалпы же тандалма), ошондой эле корутундулар/тыянактар жана ички аудитор тарабынан чыгарылган тыянактарды тастыктаган маалымат камтылууга тийиш.  

51. Аудитордук отчет:  

- ички аудит жүргүзүлгөндөн кийин кыска мөөнөт ичинде даярдалышы керек;  

- аудит жүргүзүүнүн максатын жана көлөмүн, ошондой эле ар бир аныкталган проблемаларды чечүү үчүн кылдаттык менен иштелип чыккан сунуш-көрсөтмөлөрдү жана корутундуну камтыйт. Сунуш-көрсөтмөлөр аныкталган проблемалардын кыскача баяндамасын, банктын тиешелүү саясатын жана жол-жоболорун кайра карап чыгууну кошо алганда, зарыл түзөтүү чараларын, түзөтүү иш-чараларын жүзөгө ашыруу мөөнөтүн жана жоопкерчиликтүү адамдарды камтууга тийиш;  

- түздөн-түз Директорлор кеңешине, Аудит боюнча комитетке жана анын көчүрмөсү банктын Башкармалыгына сунушталууга тийиш. 

52. Ички аудиттин натыйжалуулугу бардык кабыл алынган сунуш-көрсөтмөлөр өз убагында жана талаптагыдай ишке киргизилишине ишенимди камсыз кылуу үчүн Директорлор кеңеши жана жетекчилиги тарабынан кабыл алынуучу кезектеги чаралардан көз каранды. Директорлор кеңеши ички контролдук системасын күчөтүүгө багытталган сунуш-көрсөтмөлөрдү аткаруу боюнча кезектеги чараларга карата тиешелүү саясатты иштеп чыгуу үчүн жоопкерчиликтүү.  

53. Аудитордук отчеттун негизинде Аудит боюнча комитет банктын ички контролдук системасына түзөтүү чараларын ишке киргизүү боюнча иш-чаралар планын бекитүү менен алардын өз убагында ишке киргизилишине жана натыйжалуулугуна байкоо жүргүзүү боюнча Директорлор кеңеши тарабынан жактырылган чараларды эффективдүү жана өз убагында жайылтууну алдын ала кароого алат.  

54. Банктын жогорку тобокелдикти камтыган операцияларынын (мисалы, нак акча менен операциялар, акча каражаттарын которуу) жана иш чөйрөсүнүн ички аудити жылына бир жолу өткөрүлөт. Банктын иш чөйрөсүнүн жана операцияларынын ички аудити төмөн тобокелдиктер менен – 18 айда бир жолу өткөрүлөт.  

55. Ар бир жылдын акырында ички аудит кызматы Директорлор кеңешине отчеттук жыл үчүн ички аудит боюнча пландаштырылган иш-чараларды аткаруу тууралуу отчетту жана келерки жылга каралган ички аудиттин план долбоорун сунуштайт.  

56. Жыл сайын ички аудит кызматы, банктын учурдагы тобокелдиктерин табуусуна негизделген кезектеги жылга ички аудитин өткөрүү бекитилген программа планын Улуттук банкка тапшырылат. 

57. Зарыл болгон учурда, Улуттук банктын ички аудит кызматтын жетекчисин келе жаткан жылга өткөрүүлүчү ички аудиттин планын, ички жана тышкы отчеттуулугун, банктын ар кандай тобокелдиктерге жактоочулугун жана башка ушул эрежелерде белгиленген процедуралык маселелерди талкуулоо боюнча жолугушууга чакырууга мүмкүнчүлүгү бар.  

 

6. КОРУТУНДУ ЖОБОЛОР 

 

58. Директорлор кеңеши банктын жетекчилерине жана кызматкерлерине стратегия, саясат жана банктын ички документтеринин жеткирүүгө тийиш. Банктын түзүмдүк бөлүмдөрүнүн жетекчилери өз кызматкерлерине, ички контролдук иш-милдеттерди жүзөгө ашыруунун маанилүүлүгүн жана банктын ички кагаздарында аткаруу зарылдыгын жеткирүүгө жеке жооптуу болот. 

59. Директорлор кеңеши көз карандысыздык принцибин жүзөгө ашыруу максатында ички аудит, тобокелдик менеджментинин жана комплаенс-контролдоо кызматтарынын кызматкерлерине карап чыгып эмгек акыгын бекитет. 

60. Директорлор кеңеши тийиштүү денгээлде, банктын ички контролду жүзөгө ашырган адамдын, ички аудит кызматтын жетекчисин, тобокелдик-менеджментин белгиленген кесиптик талаптарына ылайык келишин баалайт, баалоо алардын кадыр-баркын жана ишкердик аброю сактоого камсыз кылуу үчүн жетиштүү убакыт аралыгында өтүүсү тийиш. 

61. Улуттук банк тарабынан пландуу жана пландан тышкаркы (анын ичинде расмий жана расмий эмес) комплаенс-контролдоо кызматынын, тобокелдик-менеджментин кызматынын жана ички аудит кызматынын жетекчилери менен талкууга жүзөгө ашыра алат. 

62. Банктын ички аудит, комплаенс-контролдоо, тобокелдик-менеджментинин кызматтардын жетекчилери иштен бошогон учурунда банк бошотуу жөнүндө жана бошотуунун себептерин баяндоо тууралуу Улуттук банкты билдирүүгө милдеттүү. 

Долбоор 

Кыргыз Республикасынын  

Улуттук банкынын  

Башкармасынын  

2017-жылдын «__»_______ 

№___ токтомуна тиркеме 

“Кредиттик союздардын каржы компаниясы" ачык акционердик коому адистештирилген финансы-насыя уюмун лицензиялоо жөнүндө 

ЖОБО 

1-глава. Жалпы жоболор 

 

1. Бул Жобо "Кредиттик союздардын каржы компаниясы" ачык акционердик коому адистештирилген финансы-насыя уюмун (мындан ары – Компания) лицензиялоо, кайра өзгөртүп түзүү жана жоюу тартибин аныктайт, кызмат адамдарына жана макулдашуу тартибине талаптарды, филиалдарды жана өкүлчүлүктөрдү ачуу, уставга өзгөртүү жана толуктоолорду киргизүү боюнча талаптарды коет. 

2. Компания өз ишин жүзөгө ашыруу үчүн "Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы, банктар жана банк иши жөнүндө", "Кредиттик союздар жөнүндө" Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына, Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын (мындан ары – Улуттук банк) ченемдик укуктук актыларына ылайык айрым банктык операцияларды жүзөгө ашыруу укугуна (мындан ары текст боюнча – Лицензия (1 тиркеме) Улуттук банктан лицензиясын алууга милдеттүү. 

Айрым банктык операцияларды жүзөгө ашыруу укугуна лицензиянын ажыратылгыс бөлүгү болуп уруксат берилген банктык опреациялардын тизмеги саналат (2 тиркеме). Улуттук банк уруксат берилген банктык опреациялардын тизмегин Кыргыз Республикасынын банктык мыйзамдарына ылайык аныктайт. 

3. Кыргыз Республикасынын аймагында иштеп жаткан кредиттик союздар Компаниянын акционери боло алат. 

4. Компания, Улуттук банк тарабынан белгиленген чектөөлөрдү эске алуу менен, бул операциялар лицензияда көрсөтүлгөн шартта, төмөнкү айрым банктык операцияларды жүзөгө ашыра алат: 

1) кредиттик союздарга кредиттерди берүү; 

2) кредиттик союздардын катышуучуларына кредиттик союздардын талабы жана алардын милдеттүү түрдө катышуусу менен (үчүнчү тарап катары) кредиттерди берүү; 

3) финансы-насыя уюмдардан акча каражаттарын тартуу; 

4) үчүнчү жактардан милдеттенмелерин акчалай түрүндө (факторинг) аткаруусун талап кылуу укугуна ээ болуу; 

5) кредиттик союздардан аманаттарды (депозиттерди) кабыл алуу; 

6) кредиттик союздардын эсебин ачуу жана жүргүзүү; 

7) кредиттик союздардын тапшыруусу боюнча эсептешүүлөрдү жүзөгө ашыруу жана аларды кассалык тейлөө; 

8) кредиттик союздар үчүн системанын оператору катары акча которуу боюнча операцияларды жүргүзүү. 

5. Улуттук банктын тиешелүү лицензиясы болгон шартта Улуттук банк тарабынан коюлган чектөөлөрдү эске алуу менен бирге Компания “ислам терезеси” аркылуу кредиттик союздар менен банк ишинин жана каржылоонун ислам принциптерин колдонуу менен төмөнкү банктык операцияларды жүзөгө ашырууга укуктуу: 

1) кредиттик союздарды каржылоо;  

2) кредиттик союздардын катышуучуларын кредиттик союздардын талабы жана алардын милдеттүү түрдө катышуусу менен (үчүнчү тарап катары) каржылоо;  

3) финансы-насыя уюмдардан акча каражаттарын тартуу; 

4) кредиттик союздардан аманаттарды (депозиттерди) кабыл алуу; 

5) кредиттик союздардын эсебин ачуу жана жүргүзүү; 

6) кредиттик союздардын тапшыруусу боюнча эсептешүүлөрдү жүзөгө ашыруу жана аларды кассалык тейлөө; 

7) кредиттик союздар үчүн системанын оператору катары акча которуу боюнча операцияларды жүргүзүү. 

6. Компания лицензияда көрсөтүлгөн шартта кредиттик союздар менен ушул Жобонун 4 жана 5 пунктарында көрсөтүлгөн бардык же айрым операцияларды чет өлкө валютасында ишке ашыра алат. 

7. Компания, ушул Жобонун 4 жана 5-пункттарында келтирилген айрым банктык операциялардан тышкары, төмөнкү бүтүмдөрдү жүзөгө ашырууга укуктуу: 

1) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын жана Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларынын талабына ылайык, Компания алдында алардын милдеттенмелеринин ордун жабуу үчүн күрөө коюучулардын күрөөлүк мүлкүн алып коюуга жана сатып өткөрүүгө; 

2) айрым банктык операцияларга байланыштуу консультация жана маалыматтарды берүү кызматтарын сунуштоо; 

3) кредиттик союздун финансылык ижара операциясына милдеттүү түрдө катышуусу шартында, кредиттик союздар жана алардын катышуучулары менен финансылык ижара (лизинг) боюнча операциялар. 

8. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген учурларды эске албаганда, Компаниянын ишине байланыштуу маселелерди чечүүдө мамлекеттик бийлик органдарынын жана алардын кызмат адамдарынын кандай формада болбосун, кийлигишүүсүнө тыюу салынат. 

9. Компаниянын уюштуруучуларына алгачкы эмиссия учурунда номиналдык баадан төмөн болгон баада акцияларды сатып алуусуна тыюу салынат. 

10. Жайгашкан жеринде акча-буюм утуштарын өткөрүп же аларды жарнамалоону, акча-буюм утуштарын уюштурууну жана өткөрүүнү кошо алганда бардык "оюн-зоок" иш-чараларына катышууга Компанияга тыюу салынат. 

11. Ушул Жобого ылайык Улуттук банкка тапшырылган бир барактан көп Компаниянын документтери бирден ашык баракты камтыган документтер сүрөттөлүшү, боолонушу, номерлениши жана ыйгарым укуктуу жактын кол коюлушу керек. Акционерлердин кол тамгалары юридикалык жактын мөөрү менен тастыкталат.  

Чет өлкө тилинде берилген документтер Кыргыз Республикасынын мамлекеттик жана/же расмий тилге которулушу керек жана мыйзамдар менен белгиленген тартипте тастыкталышы керек. 

12. Улуттк банк Компания ыйгарым укуктуу органдарда каттого/кайра каттоого макулдук алууда, кызмат адамдарын макулдашууда, лицензия алууда / уруксат берилген банктык операциялар тизмегинде көрсөтүлбөгөн операцияларды жүргүзүүгө уруксат алууда / лицензиядагы чектөөнү алууда (уруксат болгон банктык операциялардын тизмегинде көрсөтүлгөн), филиал/өкүлчүлүктөрдү ачууга макулдук алууда кошумча документтерди Компаниядан талап кылууга укуктуу. 

13. Эгерде Улуттук банкка тапшырылган документтер Улуттук банк тарабынан коюлган талаптарга жооп бербесе, кароо мөөнөтү Улуттук банкка коюлган талаптарга жооп берген документтерди тапшырган убактан тартып эсептелип баштайт. 

14. Ушул Жобонун алкагында Улуттук банк тарабынан кабыл алынган чечимдер же чесимдер жөнүндө маалыматтар Компанияга кат түрүндө чечим кабыл алынган күндөн тартып үч жумуш күн ичинде, ушул Жободо башка мөөнөттөр көрсөтүлбөгөн шартта, маалымдалат. 

Ушул Жобонун алкагында кабыл алынган Улуттук банктын актылары (Лицензиялар, Улуттук банктын Башкармасынын жана Көзөмөл комитетинин токтомдору эске алынбайт) Улуттук банктын мөөрү менен тастыктоону талап кылбайт. 

 

2-Глава. Банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды жүргүзүү укугуна лицензия алууда / уруксат берилген банктык операциялар тизмегинде көрсөтүлбөгөн операцияларды жүргүзүүгө уруксат алууда / лицензиядагы (уруксат берилген банктык операциялардын тизмегиндеги) чектөөнү алууга уруксат алуу үчүн Улуттук банкка тапшырылуучу документтер.  

15. Банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды жүргүзүү укугуна лицензия алууга / уруксат берилген банктык операциялар тизмегинде көрсөтүлбөгөн операцияларды жүргүзүүгө уруксат алууга / лицензиядагы (уруксат берилген банктык операциялардын тизмегиндеги) чектөөнү алууга уруксат алуу үчүн Улуттук банкка Компания төмөнкү документтерди тапшырыуусу зарыл:  

1) Банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды жүргүзүү укугуна лицензия алууга / уруксат берилген банктык операциялар тизмегинде көрсөтүлбөгөн операцияларды жүргүзүүгө уруксат алууга / лицензиядагы (уруксат берилген банктык операциялардын тизмегиндеги) чектөөнү алуу жөнүндө өтүнүч кат (1-тиркеме). 

2) Компаниянын акционерлеринин жалпы чогулушунун банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды жүргүзүү укугуна лицензия алууга / уруксат берилген банктык операциялар тизмегинде көрсөтүлбөгөн операцияларды жүргүзүүгө уруксат алууга / лицензиядагы (уруксат берилген банктык операциялардын тизмегиндеги) чектөөнү алуу жөнүндө чечимин камтыган протоколу (эки нускада); 

3) Компания ишке ашырууга ниеттенип жаткан операциялар жөнүндө толуктоолорду жана өзгөртүүлөрдү камтыган Компаниянын уставынын эки нускасы (эгерде бул операциялар колдонуудагы уставдын редакциясында камтылбаса); 

4) Компания банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды, уруксат берилүүчү же лицензиядагы (уруксат берилген банктык операциялардын тизмегиндеги) чектөөнү алып салууда ишке ашырылуучу банктык операцияларды жүргүзүүдө экономикалык негиздүүлүгүн камтыган бизнес-пландын эки нускасы; 

5) Банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды, уруксат берилүүчү же лицензиядагы (уруксат берилген банктык операциялардын тизмегиндеги) чектөөнү алып салууда ишке ашырылуучу банктык операцияларды жүргүзүүнү эске алуу менен иштелип чыккан, Компаниянын Директорлор кеңеши менен бекитилган Компаниянын Кредиттик саясаты, Операциондук саясаты жана башка Компаниянын негизги саясаттары; 

6) Компаниянын ыйгарым укуктуу органы тарабынан бекитилген анын уюштуруу түзүмү; 

7) Компаниянын атайы каралган жайларынын (болгон болсо) техникалык жактан жабдылышы боюнча белгиленген талаптарга ылайык келиши тууралуу ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын колу коюлуп, мөөрү басылган корутундусу; 

8) Компаниянын акционерлеринин талаптагыдай тариздетилинген реестри. Кийинчерээк, акционерлердин курамында өзгөрүүлөр жүргөн шартта, Компаниянын акционерлеринин реестрине өзгөртүү киргизилген учурдан кийинки 5 жумуш күн аралыгында бул өзгөрүүлөр тууралуу тиешелүү деңгээлде толтурулган реестр кагаз жүзүндө Улуттук банкка берилет;  

9) лицензия үчүн төлөм төлөнгөндүгүн тастыктаган документ; 

10) Компаниянын текшерүү жүргүзүлгөн акыркы отчеттук күнгө карата иши тууралуу аудитордук уюмунун корутундусу, Улуттук банкка тапшырылуучу жылдык аудитордук корутундуну эске албаганда; 

16. Улуттук банк ушул Жобонун 15 пунктунда көрсөтүлгөн документтердин толук пакетин алган учурдан тартып отуз жумуш күн ичинде карайт жана банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды жүргүзүү укугуна лицензияны / уруксат берилген банктык операциялар тизмегинде көрсөтүлбөгөн операцияларды жүргүзүүгө уруксатты / лицензиядагы (уруксат берилген банктык операциялардын тизмегиндеги) чектөөнү алууга уруксат берүүнү же баш тартуу жөнүндө чечимди кабыл алат.  

17. Банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды жүргүзүү укугуна лицензияны / уруксат берилген банктык операциялар тизмегинде көрсөтүлбөгөн операцияларды жүргүзүүгө уруксатты / лицензиядагы (уруксат берилген банктык операциялардын тизмегиндеги) чектөөнү алууга уруксат берүү тууралуу чечим Улуттук банктын Башкармаы тарабынан кабыл алынат. 

18. Банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды жүргүзүү укугуна лицензияны берүү тууралуу Улуттук банктын Башкармасы оң чечим кабыл алган учурда тийешелүү лицензия Компанияга беш күн ичинде берилет (4-тиркеме). 

Банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды жүргүзүү укугуна лицензиянын ажыратылгыс бөлүгү болуп уруксат берилген банктык операциялардын тизмеги саналат (5-тиркеме). 

19. Уруксат берилген банктык операциялар тизмегинде көрсөтүлбөгөн операцияларды жүргүзүүгө / лицензиядагы (уруксат берилген банктык операциялардын тизмегиндеги) чектөөнү алууга уруксат берүү тууралуу Улуттук банктын Башкармасы тарабынан оң чечим кабыл алынган учурда беш жумуш күн ичинде Компаниянын лицензиясына карата берилген уруксат берилген банктык операциялардын тизмеги кайрадан тариздетилет. 

 

3-Глава. Банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды жүргүзүү укугуна лицензияны / уруксат берилген банктык операциялар тизмегинде көрсөтүлбөгөн операцияларды жүргүзүүгө уруксатты / лицензиядагы (уруксат берилген банктык операциялардын тизмегиндеги) чектөөнү алууга уруксат берүүдөн баш тартуунун негиздери. 

 

20. Улуттук банк төмөндө келтирилген себептер боюнча Компанияга банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды жүргүзүү укугуна лицензияны / уруксат берилген банктык операциялар тизмегинде көрсөтүлбөгөн операцияларды жүргүзүүгө уруксатты / лицензиядагы (уруксат берилген банктык операциялардын тизмегиндеги) чектөөнү алууга уруксат берүүдөн баш тартышы мүмкүн: 

1) Банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды жүргүзүү укугуна лицензияны / уруксат берилген банктык операциялар тизмегинде көрсөтүлбөгөн операцияларды жүргүзүүгө уруксатты / лицензиядагы (уруксат берилген банктык операциялардын тизмегиндеги) чектөөнү алууга тапшырылган уюштуруу документтеринин жана башка документтердин Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген талаптарга ылайык келбеши; 

2) документтер Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген көлөмдө берилбесе; 

3) Компаниянын кызмат адамдарынын Улуттук банк тарабынан белгиленген минималдуу квалификациялык талаптарга ылайык келбеши; 

4) минималдуу уставдык капиталынын өлчөмүнүн, түзүмүнүн, булактарынын Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптарына ылайык келбеши; 

5) Банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды жүргүзүү укугуна лицензияны / уруксат берилген банктык операциялар тизмегинде көрсөтүлбөгөн операцияларды жүргүзүүгө уруксатты / лицензиядагы (уруксат берилген банктык операциялардын тизмегиндеги) чектөөнү алууга тапшырылган такталбаган маалыматтар камтылган шартта; 

6) лицензия алуу үчүн төлөм төлөнбөсө; 

7) Компанияга ишкердиктин ушул түрүн жүргүзүүсүнө тыюу салган соттун чечими болсо;  

8) Улуттук банктын укуктук ченемдик актыларын бузуу болсо (бир календардык жыл ичинде эки жен андан көп болгон учурда); 

9) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган башка негиздер болсо. 

21. Компания төмөндөгүлөр орун алган шартта, кредиттик союздардан аманаттарды (депозиттерди) кабыл алуу боюнча операцияларды жүргүзүүгө уруксат алууга же кредиттик союздардан аманаттарды (депозиттерди) кабыл алуу боюнча операциялардан чектөөнү алууга укугу жок: 

1) төлөөгө жөндөмсүз (банкрот) деп таанылса жана жоюлууга же өзгөртүп түзүлүүгө тийиш болсо; 

2) ага карата Улуттук банк эскертүү чараларын жана санкцияларды колдонсо, ошондой эле Улуттук банктын ченемдик актыларынын талабын дайыма бузууга жол берип келгендиги орун алса; 

3) Улуттук банктын Компаниянын ишин жөнгө салган ченемдик укуктук актыларынын талаптарына ылайык келбесе. 

22. Улуттук банк Компанияга банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды жүргүзүү укугуна лицензияны / уруксат берилген банктык операциялар тизмегинде көрсөтүлбөгөн операцияларды жүргүзүүгө уруксатты / лицензиядагы (уруксат берилген банктык операциялардын тизмегиндеги) чектөөнү алууга уруксат берүүдөн баш тартуунун негиздери тууралуу кат жүзүндө билдирет. 

 

 

4-Глава. Кызмат адамдарына карата талаптар жана аларды макулдашуу тартиби. 

23. Талапкерлиги Улуттук банк менен милдеттүү түрдө макулдашылуучу Компаниянын кызмат адамдары болуп Директорлор кеңешинин төрагасы жана мүчөлөрү, Башкармалыктын төрагасы жана мүчөлөрү, Шариат кеңешинин төрагасы жана мүчөлөрү, Аудит боюнча комитеттин төрагасы, ички аудит кызматынын жетекчиси (түзүмдүк бөлүм жок болгон шартта ички аудитор), насыялоо/каржылоо боюнча түзүмдүк бөлүмдүн жетекчиси, банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык банктык операцияларды жүргүзүү боюнча түзүмдүк бөлүмдүн (“ислам терезеси”) жетекчиси, башкы бухгалтер, комплаенс-контролдоо кызматынын жетекчиси саналат. 

Өзүнүн функционалдык милдеттери боюнча жогорудагы кызмат адамдары менен барабар болгон, каалаган кызмат адамдары да Улуттук банк менен макулдашылууга тийиш. 

24. Ушул Жобонун 23-пунктунда көрсөтүлгөн Компаниянын кызмат Улуттук банк тарабынан белгиленген минималдуу квалификациялык талаптарга ылайык келиши керек 

25. Компаниянын Директорлор кеңешинин төрагасы жана мүчөлөрү, Аудит боюнча комитеттин төрагасы кызмат ордуларын талапкерлер төмөнкү квалификациялык талаптарга жооп бериши зарыл: 

1) жогорку билимге ээ болуу; 

2) финансы-каржылоо тутумунда бир жылдан кем эмес иш тажрыйбасы; 

3) кредиттик союздар жөнүндө мыйзамды кошо алганда, банк мыйзамдары жана корпоративдик башкаруу жагында жана бул чөйрөдө билим алгандыгы тууралуу сертификаттар же башка документтер менен тастыкталган билим деңгээлинин болушу 

4) Аудит боюнча комитеттин төрагасынын кызматына талапкер кошумча эларалык практикада кабыл алынган аудит боюнча бухгалтердик эсептин жана финансылык отчеттуулуктун эларалык стандарттары тууралуу Кыргыз Республикасынын мыйзамдары тууралуу билимине ээ болушу жана көрсөтүлгөн багыттар боюнча окуудан өткөндүгү жөнүндө тастыктаган сертификаты же башка документтери болушу керек. 

26. Башкармалыктын төрагасы жана мүчөлөрү; ички аудит кызматынын жетекчиси (түзүмдүк бөлүм жок болгон шартта ички аудитор), насыялоо/каржылоо боюнча түзүмдүк бөлүмдүн жетекчиси, банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык банктык операцияларды жүргүзүү боюнча түзүмдүк бөлүмдүн жетекчиси, банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык банктык операцияларды жүргүзүү боюнча түзүмдүк бөлүмдүн (“ислам терезеси”) жетекчиси, башкы бухгалтер, комплаенс-контролдоо кызматынын жетекчиси кызмат ордуларын талапкерлер төмөнкү квалификациялык талаптарга жооп бериши зарыл: 

1) жогорку билимге ээ болуу; 

2) кредиттик союздардын ишин жөнгө салган мыйзамды кошо алганда, банк мыйзамдары жана корпоративдик башкаруу жагында жана бул чөйрөдө билим алгандыгы тууралуу сертификаттар же башка документтер менен тастыкталган билим деңгээлинин болушу зарыл; 

3) Төмөнкү иш тажрыйбасы болуусу зарыл: 

а) башкармасынын төрагасы кызмат ордуна талапкерлер – финансы-насыялоо тутумунда кеминде үч жыл, анын ичинде жетектөөчү кызматтарда - кеминде бир жыл; 

б) башкарманын мүчөлөрү кызмат ордуна талапкерлер - финансы-насыялоо тутумунда кеминде эки жыл;  

в) башкы бухгалтер кызмат ордуна талапкер - финансы-насыялоо тутумунда кеминде бир жыл; 

г) ички аудит кызматынын жетекчиси кызмат ордуна талапкер - финансы-насыялоо тутумунда кеминде үч жыл; 

д) насыялоо/каржылоо боюнча түзүмдүк бөлүмдүн жетекчиси, банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык банктык операцияларды жүргүзүү боюнча түзүмдүк бөлүмдүн (“ислам терезеси”) жетекчиси кызмат ордуна талапкер - финансы-насыялоо тутумунда кеминде бир жыл; 

е) комплаенс-контролдоо кызматынын жетекчиси кызмат ордуна талапкер - финансы-насыялоо тутумунда кеминде бир жыл; 

4) башкы бухгалтер кызмат ордуна талапкер кошумча бухгалтердик эсепке алуу жана финансы отчеттуулугунун эл аралык стандарттарын жана ал боюнча тиешелүү сертификаттар менен тастыкталган билим деңгээли болуусу зарыл;  

5) Ички аудит кызматынын жетекчиси - Кыргыз Республикасынын аудит боюнча мыйзамдарын, аудиттин эл аралык стандарттарын жана ички аудиттин эл аралык стандарттарын билүүгө, Финансы отчеттуулугунун эл аралык стандарттарын билүү менен аны ишинде колдонуу жөндөмдүүлүгүнө ээ болууга жана билим деңгээлин тастыктаган сертификаттар же башка документтердин болуусу тийиш. 

6) Компаниянын Башкармасынын төрагасы кызмат ордуна талапкер дайындалганга чейинки акыркы үч жыл ичинде кредиттик союздун катышуучусу же кредиттки союздун кызмат адамы болбоого тийиш. 

27. Компаниянын Директорлор кеңеши беш мүчөдөн кем эмес так санда болууга тийиш. 

28. Директорлор кеңешинин мүчөлөрү Компаниянын акционерлеринин жалпы чогулушунда үч жылдык мөөнөткө шайланат. Компаниянын уставы бир эле адам шайланган мөөнөттөрдүн санын чектей алат. 

29. Компаниянын Директорлор кеңешинин курамынын кеминде үчтөн бирин Директорлор кеңешинин көз карандысыз мүчөлөрү түзүүгө тийиш. 

Директорлор кеңешинин көз карандысыз мүчөсү - бул шайлоо учуруна карата: 

1) Компаниянын кызматкери болбогон же Компания менен байланыштагы кайсы болбосун юридикалык жактын акыркы беш жыл ичинде кызматкери болуп иштебеген; 

2) акыркы беш жыл аралыгында Компаниянын Башкармалыгынын мүчөсү болбогон жана болуп көрбөгөн же болбосо Компания менен байланыштагы юридикалык жактардын Башкармалыгынын мүчөсү болбогон; 

3) Директорлор кеңешинин жыйынына катышууга байланыштуу чыгымдардын ордун толтуруп берүүнү кошпогондо, Компаниядан же Компанияга байланышкан жактардан же алардын атынан акыркы беш жыл ичинде тике же кыйыр түрдө эч кандай олуттуу кошумча акы, компенсацияларды, жөлөкпулдарды же ыктыярдуу жардамдарды албаган. 

Жобонун ушул пунктунун алкагында олуттуу кошумча акы, компенсациялар, жөлөкпулдар же ыктыярдуу жардамдар деп акыркы беш жыл ичинде чогуу алганда өлчөмү жүз миң сомдон ашкан кошумча акы, компенсациялар, жөлөкпулдар же ыктыярдуу жардамдар эсептелет. 

4) Компания же Компания менен байланыштыгы бар кайсы жак болбосун акыркы беш жыл аралыгында түздөн-түз же өнөктөш катары олуттуу ишкердик байланышка (зайымдарды берүүнү жана алууну кошо алганда) ээ болбогон. 

Эгерде, Компания менен же/жана Компания менен чогуу кызыкчылыгы бар башка юридикалык жак менен болгон коммерциялык, ишкердик жана каржылык катнаштар канадайдыр бир түрдө ушул жактын Компаниянын кызыкчылыгы үчүн объективдүү чечим кабыл алуусуна таасир берсе Компания же Компания менен байланыштагы бир кайсы жак менен олуттуу ишкердик байланыш болуп саналат. Ушуну менен бирге Директорлор кеңешинин мүчөсү болбош керек: 

а) Компанияга болгон жалпы карызы Компаниянын таза суммардык капиталынын өлчөмүнүн 5% ашкан учурда; 

б) Компаниянын карызгери болгон юридикалык жактын аткаруу (кароо) органын мүчөсү болуу;  

в) Компания менен жалпы кызыкчылыкка ээ бир же андан көп юридикалык жактарды контролдоо жана/же Улуттук банктын талаптарына ылайык Компания же Компания менен чогуу кызыкчылыгы бар юридикалык жактардын жалпы карызы катары кароого мүмүкүн болгон; 

г) Компаниянын өздүк капиталынын өлчөмүнөн 5% ашкан өлчөмдө Компанияга товарларды сатса жана кызмат көрсөтсө; 

5) Компаниянын же Компания менен байланышы бар жактардын учурда иштеп жаткан же мурдагы тышкы аудиторунун акыркы беш жыл ичинде өнөктөшү же кызматкери болуп саналбаган; 

6) Компаниянын ишине олуттуу катышууну же контролдоону ишке ашырбаган жана Компаниянын ишине олуттуу катышуучу же Компаниянын үстүнөн контролду ишке ашыруучу акционердин атынан иш алып барбаган; 

7) акыркы беш жыл ичинде Компаниянын Директорлор кеңешинин курамына кирбеген; 

8) ушул бөлүктүн 1-7-пункттарында эске алынган жактар менен жакын туугандык мамиледе болбогон адам. 

30. Эгерде компания банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды жүргүзсө, Компаниянын Директорлор кеңешинин бир мүчөсү ушул Жобонун 25 пунктунда көрсөтүлгөн талаптарга кошумча банк иши жана каржылоонун ислам принциптери чөйрөсүндө билим деңгээлинин болгондугун тастыктаган сертификаты же болбосо башка документи болуусу зарыл. 

 

 

31. Эгерде компания банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык “ислам терезеси” аркылуу банктык операцияларды жүргүзсө, Компаниянын Башкармалыгынын бир мүчөсү, банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык иш алып барган түзүмдүк бөлүмдүн жетекчиси, башкы бухгалтер ушул Жобонун 26 пунктунда көрсөтүлгөн талаптарга кошумча билим деңгээлинин болуусу зарыл: 

а) Башкармалыгынын мүчөсү, банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык иш алып барган түзүмдүк бөлүмдүн жетекчиси - банк иши жана каржылоонун ислам принциптери чөйрөсүндө билим деңгээлинин болгондугун тастыктаган сертификаты же болбосо башка документи болуусу зарыл; 

б) башкы бухгалтер – ислам финансы институттары үчүн Бухгалтердик эсепке алууну жана аудитти уюштуруу жагында билиминин бар экендигин тастыктаган сертификатка жана/же башка документке, же операцияларды ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык, анын ичинде "ислам терезеси" аркылуу жүзөгө ашырган финансы-насыя уюмунда бухгалтер катары кеминде 1 (бир) жылдык иш тажрыйбага ээ болууга тийиш. 

32. Компания Операцияларын "ислам терезеси" аркылуу банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык жүзөгө ашырганда Компанияда кеминде үч мүчөдөн турган Шариат кеңеши болууга тийиш. 

Компанияда Шариат кеңеши жок болсо кредиттик союздардын жана/же микрофинансылык уюмдардын ассоциациялары (бирикмелери) тарабынан түзүлгөн Шариат кеңешинин мүчөлөрү ушул Жобонун талаптарына ылайык келген шартта, ошол Шариат кеңешинин кызмат көрсөтүүлөрүнөн пайдаланууга укуктуу. 

33. Шариат кеңешинин төрагасынын жана мүчөлөрүнүн кызмат ордуна талапкерлер төмөнкү талаптарга жооп берүүгө тийиш: 

1) Шариат кеңешинин мүчөлөрү үчүн - жогорку билими жөнүндө дипломунун болушу; төрагасы үчүн - укук жана/же финансылык иш боюнча Шариат жагында жогорку билими жөнүндө дипломунун болушу; 

2) Улуттук банктын негизги ченемдик укуктук актыларын кошо алганда, ислам банк иши жана каржылоо принциптери боюнча банктык мыйзамдар чөйрөсүндө билими болууга; 

3) Шариат кеңешинин мүчөлөрү үчүн - алардын ислам банк иши жана каржылоо принциптери жагында окуудан өткөндүгүн тастыктаган сертификатынын болушу жана/же башка документтердин болушу. 

Шариат кеңешинин Төрагасы ушул пункттун талаптарына кошумча операцияларды ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык, анын ичинде "ислам терезеси" аркылуу жүзөгө ашырган банкта же башка финансы-насыялык уюмда кеминде бир жылдык иш тажрыйбасына ээ болууга, же ислам банк иши жана каржылоо принциптерин окутуу же изилдөө чөйрөсүндө кеминде 4 (төрт) жылдык тажрыйбага ээ (илимий иштерге, статьяларга, баяндамаларга жана башкаларга) болууга. 

34. Компания ушул жобонун 23-пунктунда көрсөтүлгөн кызмат адамдарын шайлагандан/дайындагандан күндөн тартып үч жумуш күн ичинде Улуттук банкка кызмат адамдарынын курамында өзгөртүүлөр болгондугу тууралуу билдирме жиберүүгө милдеттүү. 

35. Компания, талапкерди шайланган/дайындаган учурдан он жумуш күнү ичинде, ал эми резидент эмес талапкерди шайланган/дайындаган шартта кийинки 30 календардык күн ичинде төмөнкү документтерди тиркөө менен талапкерлерди макулдашуу жөнүндөгү катты/өтүнүч катты Улуттук банкка берүүгө тийиш: 

1) талапкерди шайлоо/дайындоо жөнүндө чечим кабыл алган ыйгарым укук чегерилген Компаниянын башкаруу органынын отурумунан толтурулган протоколдун же дайындоо тууралуу буйруктун (токтомдун, буйруунун) күбөлөндүрүлгөн көчүрмөлөрү; 

2) 6-тиркеменин калыбы боюнча толтурулган анкета; 

3) Директорлор кеңешинин жана Башкармалыктын төрагасы, башкы бухгалтер кызмат ордуларына талапкерлер кошумча финансы-насыя чөйрөсүндө иштеген же иштеп жаткан адамдардан экинден кем эмес сунуштама тапшырышат (Улуттук банктын кызматкерлеринен, талапкердин жакын туугандарынан, Компаниянын жетекчилигинен жана кызматкерлеринен сунуштама тапшырууга уруксат берилбейт); 

4) тиешелүү негизде тариздетилген жана тастыкталган, функционалдык милдеттердин тизмеси; 

5) талапкерлердин ушул Жобо менен коюлган талаптарга жооп берүүсүн тастыктаган документтер. 

36. Эгерде ушул Жобонун 23-пунктунда көрсөтүлгөн кызмат адамдары жумуштан бошотулганда же өз ыктыяры менен жумуштан бошогон учурда, Компания чечим кабыл алган күндөн тартып бир жумуш күн ичинде бошотуунун себептерин көрсөтүү менен Улуттук банкка маалымдашы милдеттүү. 

37. Улуттук банк берилген документтерди анын толуктугун, анкеталарды толтуруунун аныктыгын жана талапкердин белгиленген талаптарга ылайыктуулугун ченемдик укуктук актыларда белгиленген талаптарга ылайык тапшырылгандан тартып отуз жумуш күн ичинде карайт. 

38. Эгерде тапшырылган документтер коюлган талаптарга ылайык келбеген шартта жана/же документтер толук өлчөмдө берилбесе, алар кайра иштеп чыгууга кайтарылат. Документтерди кароо мөөнөтүн саноо талапка жооп берген документтерди алган күндөн тартып эсептеле башталат.  

39. Директорлор кеңешинин төрагасы, Башкармалыктын төрагасы, Аудит боюнча комитеттин төрагасы, башкы бухгалтер жана ички аудит кызматынын жетекчиси кызмат ордуларына талапкерлерди макулдашуу тууралуу чечимди Улуттук банктын Көзөмөл боюнча комитети кабыл алат. 

40. Шариат кеңешинин төрагасы жана мүчөлөрү, Директорлор кеңешинин мүчөлөрү, Башкармалыктын мүчөлөрү, насыялоо/каржылоо боюнча түзүмдүк бөлүмдүн жетекчиси, банк иши жана каржылоонун ислам принциптерине ылайык банктык операцияларды жүргүзүү боюнча түзүмдүк бөлүмдүн жетекчиси, комплаенс-контролдоо кызматынын жетекчиси кызмат ордуларына талапкерлерди макулдашуу тууралуу чечимди Улуттук банктын Банктык көзөмөл жана лицензиялоо суроолорун түздөн түз тескеген Улуттук банктын Төрагасынын орун басары/Улуттук банк Башкармасынын мүчөсү кабыл алат. 

41. Улуттук банк менен сунушталган талапкерди макулдашуу/макулдашуудан баш тартуу тууралуу чечим кабыл алынган күндөн тартып үч күн ичинде Компанияга жиберилет. 

42. Талапкерлерди карап чыгууда инспектордук текшерүүнүн жүрүшүндө алынган маалыматтар, ошондой эле талапкерге караштуу бардык мамлекеттик органдар тарабынан жүргүзүлгөн маалыматтар эске алынышы мүмкүн. 

43. Даражасы бирдей же жогору турган кызмат орундарына буга чейин акыркы 12 ай ичинде макулдашуудан өткөн ушул Жобонун 23-пунктунда көрсөтүлгөн кайра дайындалган кызмат адамдары, Директорлор кеңешинин, Шариат кеңешинин төрагаларын жана мүчөлөрүн, банктын Аудит боюнча комитетинин төрагасын эске албаганда, Улуттук банктан макулдашуудан өтпөстөн 6-тиркемедеги форма боюнча анкетаны сунуштоо менен гана чектелишет. 

44. Улуттук банк ушул Жобонун 23-пунктунда көрсөтүлгөн кызмат ордуна талапкерлерден (мындан ары - талапкерлер) баш тарта алат, эгерде: 

1) соттун чечими менен талапкерлердин финансы-кредит системасында ушул чечим менен белгиленген мөөнөт ичинде иштөөсүнө тыюу салган айыптоочу өкүм чыгарылган болсо;  

2) талапкерлерге карата экономика, финансы чөйрөсүндө жана банк ишинде кылмыштуулукка, ошондой эле кызматтык иш боюнча кылмыштуулукка жол бергендиги үчүн айыптоочу өкүм чыгарылган болсо; 

3) эгерде талапкерлер иши Улуттук банк тарабынан лицензияланган (жөнгө салынган) банктын жана/же финансы-насыялык уюмдун кызмат адамы болсо жана натыйжада банктын жана/же финансы-насыялык уюмдун лицензия (күбөлүк) кайтарылып алынган аракеттерге (аракеттенбей коюуларга) катыштыгы бар деп тааныган Улуттук банктын Көзөмөл боюнча комитетинин чечими, Улуттук банктын жазма буйруулары жана башка актылары болсо;  

4) анык эмес жана/же атайы бурмаланган маалымат тапшырылса; 

5) талапкер кынтыксыз кызматтык абройу жок болсо (жоготсо); 

6) талапкерлер “Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы, банктар жана банк иштери жөнүндө” мыйзамынын жана ушул Жобонун талаптарына жооп бербесе. 

45. Улуттук банк Компаниянын кызмат адамын макулдашуудан баш тарткандыгы жөнүндө кат алган көндөн тартып он жумуш күндөн ашпаган мөөнөттө бул адам ээлеген кызматынан бошотулууга милдеттүү. 

46. Компания же талапкер тарабынан анык эмес жана/же атайы бурмаланган маалымат тапшырган факты тастыкталганда Улуттук банк макулдашуудан баш тартууга, эгерде талапкер макулдашылган болсо кызмат адамын алмашууну талап кылууга укуктуу. 

47. Ушул Жобонун 23-пунктунда көрсөтүлгөн кызмат адамдарынын анкетасында (6-тиркеме) көрсөтүлгөн маалыматтар өзгөргөн шартта, алар өзгөрүүлөр болгон учурдан тартып он күн ичинде Улуттук банкка жаңы анкетаны тиркеп жазуу түрүндө билдирүүгө милдеттүү. 

48. Улуттук банк эгерде талапкерди макулдашуу тууралуу чечим кабыл алынгандан кийин ушул Жобонун 44-пунктунда көрсөтүлгөн негиздер кийин пайда болгон шартта Компаниянын кызмат адамдарын алмашытрууну талап кылууга укуктуу. 

 

 

5 -Глава. Филиалдарды жана өкүлчүлүктөрдү ачуу тартиби 

 

49. Компания ишин Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптарына жана Компаниянын уставына ылайык өз ишин жүзөгө ашырган филиалдардын жана өкүлчүлүктөрүнө ээ болуп, ача алат. 

Филиалдар жана өкүлчүлүктөр тууралуу маалыматтар (жайгашуусу жөнүндө маалматты кошо алганда) Компаниянын уставында камтылышы зарыл. 

50. Компания жайгашкан жерден тышкары жайгашкан, юридикалык жак болуп саналбаган, филиал жөнүндө жобонун негизинде операциялардын бардыгын жана/же анын бөлүгүн ишке ашырган, Компания чегерген ыйгарым укуктардын чегинде иштеген обочо турган бөлүм, Компаниянын филиалы болуп саналат. Компаниянын филиалы жөнүндө маалымат (анын жайгашкан жери) уставда көрсөтүлүүгө тийиш. Филиалга уставдык капиталдан бөлүнүп берилбейт, ал Компания менен биргеликте бирдиктүү баланска, Компаниянын аталышына толук төп келген, "филиал" деген сөз кошулган аталышка ээ болот. 

51. Юридикалык жак болуп саналбаган, Компанияны коргоп, анын таламында иш алып барган, ошондой эле Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык, банктык лицензия алуу үчүн талап кылынган, депозиттерди кабыл алууну, микрокредиттерди берүүнү ж.б. операцияларды жүзөгө ашырууну эске албаганда, өкүлчүлүк жөнүндө жобонун негизинде укук чегиндеги башка аракеттерди ишке ашырган обочо бөлүм. Өкүлчүлүккө уставдык капиталдан бөлүнүп берилбейт, ал Компания менен биргеликте бирдиктүү баланска, Компаниянын аталышына толук төп келген, "өкүлчүлүк" деген сөз кошулган аталышка ээ болот. 

52. Филиалдын/өкүлчүлүктүн жетекчилиги Компаниянын ыйгарым укуктуу орган тарабынан дайындалып белгиленген тартипте берилген ишеним каттын негизинде иш алып барат. Ишеним катта Компаниянын атынан филиалдын/өкүлчүлүктүн жетекчилиги ишке ашырууга ыйгарым укуктуу болгон операциялардын/бүтүмдөрдүн жана башка аракеттердин тизмеги чагылдырылууга тийиш. 

53. Филиал/өкүлчүлүк ачууга макулдук катын алуу үчүн Компания төмөнкү документтерди Улуттук банкка бериши зарыл: 

1) макулдук кат алууга өтүнүч кат (7-8- тиркеме); 

2) филиалды/өкүлчүлүктү ачуу үчүн Компаниянын ыйгарым укуктуу органынын чечими жана Компаниянын мөөрү менен тариздетилген көчүрмөсү; 

3) кеминде филиалды/өкүлчүлүктү ачуу максаттары, филиалга чегерилген банк операцияларынын тизмеси, пландаштырылып жаткан операциялардын масштабы жана мүнөзү, филиалдын/өкүлчүлүктүн жетекчисинин ыйгарым укуктары жана милдеттери көрсөтүлүүгө тийиш болгон филиал/ өкүлчүлүк жөнүндө Жобо жана анын (Компаниянын мөөрү менен тастыкталган) көчүрмөсү; 

4) филиал/өкүлчүлүктүн жетекчисинин жана башкы бухгалтеринин кадрларды эсепке алуу боюнча өздүк баракчасынын көчүрмөсү; 

5) жүзөгө ашырууга ыйгарым укуктуу болгон операцияларды жана бүтүмдөрдү көрсөтүү менен филиалдын/өкүлчүлүктүн жетекчисине берилген, Компаниянын жетекчиси тарабынан кол коюлган жана Компаниянын мөөрү менен бекитилген ишеним кат (Компаниянын мөөрү менен тастыкталган көчүрмөсү) 

54. Улуттук банк ушул Жобонун жана Улуттук банктын укуктук ченемдик актыларында белгиленген талаптарга жооп берген документтерди тапшырган күндөн тартып он беш күн ичинде Компаниянын филиал/өкүлчүлүгүн ачуу тууралуу өтүнүч катын карайт. 

55. Карап чыгуунун жыйынтыгы боюнча, эгерде тапшырылган документтер коюлган талаптарга жооп берсе, Улуттук банк Компаниянын филиал/өкүлчүлүкгүн мамлекеттик каттоого ушул Жобонун 53-пунктунун 2 жана 3 пункчаларында көрсөтүлгөн документтердин түп нускаларын тиркеп макудук катын берет. 

56. Компаниянын филиал/өкүлчүлүгү мамлекеттик каттодон өткөндөн кийин он күн ичинде Улуттук банкка төмөнкү документтерди бир нускада тиркөө менен билдирме-катты тапшырат: 

1) мамлекеттик каттоодон өткөндүгү белгиси коюлган филиал/ өкүлчүлүк жөнүндө Жобонун Компаниянын мөөрү менен тастыкталган көчүрмөсү; 

2) филиалдын/ өкүлчүлүктүн мамлекеттик каттоодон өткөндүгү жөнүндө күбөлүктүн Компаниянын мөөрү менен тастыкталган көчүрмөсү; 

57. Улуттук банктын тийешелүү түзүмдүк бөлүмү Компания ушул Жобонун 56-пунктунда көрсөтүлгөн билдирмени жана документтерди тапшырган күндөн тартып үч жумуш күн ичинде: 

1) Компаниянын филиалдарынын/өкүлчүлүктөрүнүн Реестрине жазуу киргизет; 

2) Компаниянын филиалдарынын/өкүлчүлүктөрүнүн Реестрине жазуу киргизгендиги тууралуу Компаниянын дарегине кат жиберет. 

58. Компания филиал/өкүлчүлүктүн иши токтоткон мөөнөттөн тартып он күн ичинде, тийешелүү чечимде көрсөтүлгөн шартта, Улуттук банкка Компаниянын мөөрү менен тастыкталган документтерди тиркөө менен филиал/өкүлчүлүктү жабуу тууралуу билдирме кат жиберет (7-8-тиркеме): 

1) Ыйгарым укугу чегерилген Компаниянын башкаруу органынын чечиминин көчүрмөсү; 

2) юридикалык жактарды каттону жүргүзгөн мамлекеттик ыйгарым укутуу органга жиберилген филиалдын/өкүлчүлүктүн ишин токтотуу тууралуу каттоо арызынын көчүрмөсү. 

Компаниянын филиалын/өкүлчүлүгүн жабууга байланыштуу Компаниянын уставына өзгөртүүлөрдү же/жана толуктоолорду киргизүү кезектеги уставга өзгөртүүлөрдү же/жана толуктоолорду киргизүүдө жүргүзүлөт. 

59. Компаниянын филиалын/өкүлчүлүгүн ишин токтотууну мамлекеттик каттоодон өткөндөн кийин 10 жумуш күн ичинде юридикалык жактарды каттону жүргүзгөн мамлекеттик ыйгарым укутуу органдын филиалын/өкүлчүлүгүн ишин токтотууну мамлекеттик каттоодон өткөндөндүгү тууралуу документтин көчүрмөсүн тиркүү менен Улуттк банкка билдирме кат жиберет. 

 

6-Глава. Уставга өзгөртүүлөрдү же/жана толуктоолорду киргизүүнүн тартиби 

60. Уставга өзгөртүүлөрдү же/жана толуктоолорду киргизүү үчүн Компания Улуттук банктан кат түрүндө макулдук алууга милдеттүү. 

61. Компаниянын аталышынын, башкаруу органдарынын, уставдык капиталынын, ошондой эле Компаниянын ишине контролдоо жана башкарууга таасир этүүчү акционерлер курамындагы өзгөртүүлөр, Компанияны кайра түзүү жана кайра түзүмдөштүрүү, Компаниянын жайгашкан жеринин дареги өзгөртүү, филиалдарды же/жана өкүлчүлүктөрдү каттоо/кайра каттоо Улуттук банктын алдан ала макулдашуусу менен ишке ашырылат. 

62. Уставга өзгөртүүлөрдү же/жана толуктоолорду киргизүү тууралуу чечим кабыл алган күндөн тартып бир айдын ичинде Компания Улуттук банкка маалымдайт. 

63. Компания акционерлер жалпы чогулушун өткөргөн күндөн тартып бир ай ичинде, жалпы чогулуштун күн тартибинин ар бир маселеси боюнча чечимди камтыган, көз карандысыз катточу менен тастыкталган протоколду Улуттук банкка жиберүүсү милдеттүү. 

64. Улуттук банктын Компаниянын уставына өзгөртүүлөрдү же/жана толуктоолорду киргизүүгө кат түрүндөгү макулдугу Компания тарабынан тийешелүү түрдө тариздетилген документтер менен кошо тапшырылган өтүнүч каты тапшырылгандан тартып жана макулдашуудан баш тартуу негиздери болбогон шартта бир айдан кечиктирилбестен берилет. 

Документтериди кароо мөөнөтү көзөмөл жана лицензиялоо маселелерин түздөн-түз тескеген Улуттук банктын Төрагасынын орун басары/Улуттук банк Башкармасынын мүчөсү тарабынан он күнгө узартылышы мүмкүн. 

65. Компаниянын уставына сунушталган өзгөртүүлөр жана толуктоолор төмөнкү учурларда Улуттук банк тарабынан макулдашуудан баш тартышы мүмкүн:  

1) тапшырылган документтер коюлган талаптарга жооп бербеген шартта, же болбосо анык эмес документтерди жана маалыматтарды тапшырса; 

2) Эгерде акционерлердин жалпы чогулушунун чечими Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына каршы кабыл алынса;  

3) эгерде уставдык капиталдын же өздүк каражаттардын өлчөмү Улуттук банк банк тарабынан бекитилген инималдык өлчөмдөн аз болсо; 

4) эгерде мурунку эмиссия боюнча акцияларга жазылуу жүргүзүлбөгөн болсо, бергиленген мөөнөттө алардын толук наркы төлөнбөсө же акциялар Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын бузуу менен чыгарылса, же акцияларды сатып алууга багытталган акча каражаттарынын келип чыгуу булактарынын мыйзамдуулуг тастыкталбаса; 

5) эгерде бул Компаниянын ишин алпаруусунун туруктуулугуна коопсуздук жаратса; 

6) эгерде Компания Улуттук банктын уюштуруу документтерине сунушталган өзгөртүүлөр жана толуктоолор боюнча сын-пикирлерди четтетүү боюнча жазма буйруктарын/сунуш-көрсөтмөлөрүн аткаруудан баш тартса.  

66. Өзгөртүү жана толуктууларды камтыган Компаниянын уставынын жаңы редакциясы Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте мамлекеттик кайра каттоодон өткөн күндөн тартып күчүнө кирет.   

67. Улуттук банк менен Компаниянын уставына киргизилип жаткан өзгөртүүлөрдү жана/же толуктоолорду Улуттук банк менен макулдашуу үчүн Улуттук банкка төмөнкү документтер тапшырылат: 

1) уставга өзгөртүүлөрдү жана/же толуктоолорду киргизүү тууралуу өтүнүч кат; 

2) уставга өзгөртүүлөрдү жана/же толуктоолорду киргизүү тууралуу Компаниянын акционерлеринин жалпы чогулушунун протоколу жана Компания менен тастыкталган протоколдун көчүрмөсү; 

3) устав жана уставдын көчүрмөсү (Компаниянын мөөрү менен тастыкталган). 

68. Уставдык капиталдын өлчөмүнүн өзгөрүшү: 

1) Компаниянын уставында аныкталган уставдык капиталдын өлчөмүн көбөйтүү, акционерлер уставдык капиталды толук төлөгөндөн кийин ишке ашырылат. Компаниянын уставдык капиталды көбөйтүү чечимин кабыл алуусуна, Компаниянын уставында мурда уставдык капитал өлчөмүнүн өзгөргөндүгү тууралуу катталгандан кийин жана акциялар чыгарылган катары таанылгандан кийин жол берилет; 

2) эгерде Компаниянын уставына уставдык капитал өлчөмүнө карата өзгөртүүлөр киргизилсе, ушул Жобонун 67-пунктунун талаптарына карата кошумча төмөнкү документтерди берет: 

а) Уставдык капиталдын өлчөмүнүн өзгөрүшү тууралуу акционерлердин жалпы жыйынынын чогулушунан толтурулган протокол жана протоколдун Компаниянын мөөрү менен күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү; 

б) акционерлер тууралуу маалыматты камтыган акционерлердин реестри; 

в) акциялардын чыгарылышын мурда каттоодон өткөндүгүн тастыктаган каттын көчүрмөсү (Компаниянын мөөрү менен тастыкталган) жана акцияларды чыгаруунун жыйынтыктары тууралуу маалымкат; 

г) уставдык капиталдын өлчөмү көбөйтүлгөн учурда: 

- Компаниянын акционерлерининин акцияларды сатып алуу тууралуу маалыматы; 

- жарыяланган акциялардын категориялары, класстары, саны, номиналдык наркы, ошондой эле алар акционерге ыйгаруучу укуктар жөнүндөгү маалыматтар берилет; 

- өтүнүч берилген күнү Кыргыз Республикасынын коммерциялык банкындагы эсепке уставдык капиталды көбөйтүүнүн эсебине акча каражаттардын толук өлчөмдө салынгандыгын тастыктаган документ (банктагы чогултуу эсебинен көчүрмө); 

- эгерде капиталдын көбөйүүсү акционерлер тарабынан салынган кошумча капитал эсебинен же бөлүштүрүлбөгөн пайданын эсебинен ишке ашырылса - акционерлердин жалпы чогулушунан толтурулган Компаниянын мөөрү менен тастыкталган протокол берилет; 

д) уставдык капиталдын өлчөмүнүн азаюусунда - кредиторлордун - финансы-насыялык уюмдардын (эгерде болгон болсо) уставдык капиталды азайтууга кат жүзүндөгү макулдугу, Компаниянын мөөрү менен тастыкталган көчүрмөсү; 

3) Улуттук банк, Компаниянын уставдык капиталынын өлчөмүн көбөйтүү макулдашылган шартта, Компаниянын акционерлеринин финансылык абалы жана алар жүргүзгөн операциялар боюнча маалыматтарды, акционерлердин уюштуруу документтерин берүүсү жана алардын финансылык жана башка отчеттору жөнүндөгү кошумча маалыматтарды да талап кыла алат.  

Компания Улуттук банкка баалуу кагаздар жөнүндө мыйзамдарга ылайык Компаниянын акцияларынын чыгарылышын жыйынтыктоочу акыркы каттоо жөнүндө чыгарылган акцияларды таануу жана баалуу кагаздардын чыгарылышынын жыйынтыгын каттоо учурунан тартып отуз календардык күн ичинде билдирүүгө милдеттүү. 

Билдирүүгө төмөнкүлөр кошумча сунушталууга тийиш:  

- баалуу кагаздар рыногун жөнгө салуу боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан акцияларды чыгаруу жыйынтыктарынын катталгандыгын тастыктаган документ;  

- акционерлердин реестрин жүргүзүүчүнүн кол тамгасы коюлган, жүргүзүлгөн өзгөртүүлөр жөнүндө реестринен көчүрмө же акционерлердин жаңы реестри.  

69. Компаниянын аталышынын өзгөрүшү: 

1) Компаниянын аталышынын өзгөрүшү Улуттук банк менен макулдашылууга тийиш. Компаниянын аталышы өзгөргөн учурда анын лицензиясы жана уруксат берилген банктык операциялардын тизмеги алмаштырылууга (кайра таризделүүгө) тийиш. 

Жаңы аталышын макулдашуу үчүн Улуттук банкка төмөнкүлөр берилүүсү зарыл: 

- анын уюштуруу-укуктук формасын камтыган болжолдуу толук жана кыскартылган аталышы менен Компаниянын аталышын өзгөртүү тууралуу өтүнүч кат; 

- юридикалык жактарды каттоону жүзөгө ашырган ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын ошол аталыштын Юридикалык жактардын бирдиктүү мамлекеттик реестринде жоктугун ырастоосу. 

Улуттук банк бир ай ичинде чечим кабыл алып, Компаниянын болжолдонуп жаткан жаңы аталышын макулдашуунун жыйынтыгы тууралуу жоопту Компаниянын жөнөтөт.  

2) Компаниянын жаңы аталышы Улуттук банк менен макулдашылган учурда, Компаниянын акционерлери акционерлердин жалпы жыйынында анын аталышын өзгөртүү жана Компаниянын уставына тиешелүү өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө чечим кабыл алат. 

3) Акционерлердин жалпы жыйынында чечим кабыл алынгандан кийинки 10 (он) календардык күн ичинде Компания Улуттук банкка төмөнкү документтерди берет:  

- Компаниянын аталышы өзгөргөндүгүнө байланыштуу уставга сунушталган өзгөртүүлөрдү кароо жөнүндө Компаниянын жетекчисинин колу коюлган өтүнүч каты;  

- акционердин Компаниянын аталышынын өзгөртүлүшүнө байланыштуу уставга өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө акционерлердин жалпы жыйынынын отурумунан протокол жана протоколдун көчүрмөсү (Компаниянын мөөрү менен тастыкталган);  

- уставдын жаңы редакциясы жана анын көчүрмөсү (Компаниянын мөөрү менен тастыкталган).  

Улуттук банк он беш календардык күн ичинде сунушталган уюштуруу документтеринин түп нускаларын кошо тиркөө менен Компанияга анын аталышынын өзгөргөндүгүнө байланыштуу мамлекеттик кайра каттоодон өтүүсүнө макулдугун берет.  

4) Компания мамлекеттик кайра каттоодон өткөндөн кийинки 10 он календардык күн ичинде Улуттук банкка төмөнкү документтерди берет:  

- жаңы аталышы менен лицензия берүүгө өтүнүч кат;  

- Компаниянын мамлекеттик кайра каттоодон өткөндүгү жөнүндө күбөлүктүн Компаниянын мөөрү менен күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү;  

- каттоодон өткөндүгү жөнүндө белги коюлган уставдын Компаниянын мөөрү менен тастыкталган көчүрмөсү;  

- Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген өлчөмдө лицензияны кайра тариздетүү үчүн чогултулган акчанын салынгандыгын тастыктаган документ.  

5) Компания аталышынын өзгөртүлүшүнө байланыштуу лицензияны алмаштыргандан кийинки үч жумуш күнү ичинде жалпыга маалымдоо каражаттары аркылуу Компаниянын жаңы аталышын көрсөтүү менен аталыштын өзгөргөндүгү тууралуу тиешелүү маалыматты жарыялоого тийиш. 

6) Аталышы өзгөртүлгөн Компания мурдагы аталышы көрсөтүлгөн лицензияны Улуттук банкка тапшырууга тийиш. Улуттук банк лицензия эски аталышы көрсөтүлгөн лицензиянын ордуна берилгендиги тууралуу түшүндүрмө жазууларды чагылдыруу менен Компаниянын лицензиясын алмаштырууну жүзөгө ашырат. Улуттук банк реестрге лицензиянын алмашылгандыгы жөнүндө тиешелүү жазууларды киргизет. 

70. Компаниянын жайгашкан жеринин өзгөрүшү: 

1) Компаниянын жайгашкан жеринин (почта дарегинин) өзгөрүшү калктуу пункттун, көчөнүн аталышынын, үй номеринин өзгөртүлүшү менен коштолушу мүмкүн. Компаниянын бир калктуу пункттун ичинде жайгашкан жеринин өзгөрүшү лицензиялардын алмаштырылышына алып келбейт. Уставга өзгөртүүлөрдү жана/же толуктоолорду киргизүүгө алып келген жайгашкан жеринин өзгөрүшү ушул Жобонун 7-Главасына ылайык макулдашылат.  

Компаниянын жайгашкан жерин өзгөртүү мамлекеттик кайра каттоодон өткөртүүнү талап кылбаган учурда, Компаниянын өзгөртүлгөн учурдан тартып 10 (он) жумуш күнү ичинде Улуттук банкка төмөнкү документтерди берет:  

- жайгашкан жеринин, анын ичинде айкын дарегинин өзгөргөндүгү тууралуу билдирмени, байланыш телефон номерлерин жана электрондук почта дарегин көрсөтүү менен;  

- ижара келишиминин же Компаниянын тиешелүү жайга менчик укугун тастыктаган документтин көчүрмөсүн;  

2) Улуттук банк Компаниянын жайгашкан жеринин өзгөргөндүгү тууралуу жазууларды реестрге чагылдырат. 

3) Жайгашкан жерин айкын өзгөрткөндөн кийинки 2 (эки) жумуш күнү ичинде Компания жалпыга маалымдоо каражаттарында жайгашкан жеринин (почта дарегинин) өзгөргөндүгү тууралуу жарыялоого тийиш. 

71. Мамлекеттик кайра каттоодон өткөн күндөн тартып он жумуш күн ичинде Компания Улуттук банкка төмөнкүдөй документтерди берүүгө тийиш: 

1) Компаниянын мамлекеттик кайра каттоодон өткөндүгү жөнүндө күбөлүктүн Компаниянын мөөрү менен күбөлүндүрүлгөн көчүрмөсүн; 

2) мамлекеттик кайра каттоодон өткөндүгү жөнүндө белги коюлган уставдын Компаниянын мөөрү менен тастыкталган көчүрмөсүн: 

3) уставдык капиталдын өлчөмүн көбөйткөн учурда – Компаниянын акцияларын чыгарууну мамлекеттик каттоо тууралуу баалуу кагаздар рыногун жөнгө салуучу мамлекеттик органдын тийешелүү түрдө күбөлөндүрүлгөн чечимдин копиясы. 

 

7-Глава. Компанияны кайра өзгөртүп түзүү жана жоюу  

72. Компания акционерлеринин же болбосо уюштуруу документтеринде ага ыйгарым укук берилген юридикалык жактын органынын чечими же Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык, Улуттук банктын чечими боюнча өзгөртүп түзүлүшү (биригиши, кошулушу, бөлүнүшү, өзүнчө бөлүнүп чыгышы, өзгөртүп түзүлүшү) мүмкүн. 

73. Компания Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптарына ылайык жоюлушу мүмкүн. Бул учурда Компания жоюу чечими кабыл алынгандан кийинки 3 күн ичинде өз эрки боюнча лицензиясынын (лицензияларынын) түп нускасын Улуттук банкка тапшырып, жоюлгандыгы жөнүндө чечим кабыл алынган учурдан тартып, лицензияда (лицензияларда) каралган операцияларды жүргүзүүнү токтотууга тийиш. 

 

"Кредиттик союздардын каржы компаниясы" 

ААКсы адистештирилген финансы-насыялык 

Уюмун лицензиялоо жобосуна карата 1-Тиркеме 

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы 

Айрым банк операцияларын улуттук жана чет өлкө валютасында жүргүзүү укугуна 

ЛИЦЕНЗИЯ N ___ 

"__" ______ 20__-ж. 

 

“Кредиттик союздардын каржы компаниясы" ААКсы адистештирилген финансы-насыя уюму 

 

__________________________________________________________________ 

(юридикалык жактын толук фирмалык аталышы) 

 

“КСКК” ААКсы 

_______________________________________________________________________________ 

(юридикалык жактын аталышынын кыскартылып берилиши) 

 

Шаар ______________________________________________________ 

 

1. Кыргыз Республикасынын Мыйзамдарына ылайык уруксат берилген банк операцияларынын тизмесинде көрсөтүлгөн айрым банк операцияларын жүргүзүү укугуна ээ. 

2. Бул лицензиянын ажырагыс бөлүгү болуп уруксат берилген банк операцияларынын тизмеси саналат. 

Бул лицензия ага кол коюлган күндөн тартып күчүнө кирет. Лицензия ажыратылгыс, мөөнөтсүз болуп саналат. 

 

Лицензия катталган (күн, ай, жыл) 

 

№___________ бланктын сериясы____________ 

 

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук 

банкынын төрагасынын орунбасары/Улуттук банк Башкармасынын мүчөсү 

 

___________________________________ Аты-жөнү, колтамсагы 

 

Улуттук банктын мөөрү 

 

 

 

 

 

"Кредиттик союздардын каржы компаниясы" 

ААКсы адистештирилген финансы-насыялык 

Уюмун лицензиялоо жобосуна карата 2-Тиркеме 

 

Айрым банк операцияларын улуттук жана чет өлкө валютасында жүргүзүү укугуна берилген  

(күн, ай, жыл) 

N ___ ЛИЦЕНЗИЯсына карата 

УРУКСАТ БЕРИЛГЕН БАНК ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫН ТИЗМЕСИ 

 

Кредиттик союздардын финансылык компаниясы" ААКсы адистештирилген финансы-насыя уюму 

__________________________________________________________________ 

(юридикалык жактын толук фирмалаталышы) 

 

 

Банк операциясынын аталышы	Банк операциясынын валютасы	Уруксат күчүнө кирген күн	Эскертүү/Чектөө  (Чектөөлөр күчүнө кирген күндү көрсөтүү менен)

 

 

№___________ бланктын сериясы____________ 

 

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук 

банкынын төрагасынын орунбасары/Улуттук банк Башкармасынын мүчөсү 

 

___________________________________ Аты-жөнү, колтамсагы 

 

Улуттук банктын мөөрү 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

"Кредиттик союздардын каржы компаниясы" 

ААКсы адистештирилген финансы-насыялык 

Уюмун лицензиялоо жобосуна карата 3-Тиркеме 

 

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын Төрагасына 

 

"Ислам терезесинин" алкагында ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык айрым банк операцияларын жүргүзүү укугуна лицензия берүү/уруксат берилген банк операцияларынын тизмегинде көрсөтүлбөгөн банк операцияларын жргүзүүгө уруксат берүү/лицензиядагы чектөөлөрдү чечүү жөнүндө Өтүнүч 

Юстиция органдарында каттоого/кайра катоого/ лицензия берүүгө/кошумча лицензия берүүгө/ уруксат берилген банк операцияларынын тизмегинде көрсөтүлбөгөн банк операцияларын жргүзүүгө уруксат берүүго/ лицензиядагы чектөөлөрдү чечүүгө (уруксат берилген банк операцияларынын тизмесинде) уруксат берүүңүздү өтүнөбүз. Реквизиттер төмөндө:: 

1. Аталышы. 

2. Толук дареги. 

3. Ыйгарым укуктуу адамдын аты-жөнү. 

Ыйгарым укуктуу адамдын дареги 

Телефону _____________________________  

Факсы _____________________________  

4. Капиталдын болжолдонуп жаткан түзүмү:  

- акционердик капитал (номиналдык); 

- акциянын номиналдык наркы; 

- акциялардын саны. 

Катышуучулар (акционерлер) берилип жаткан маалыматтардын аныктыгына толугу менен жоопкерчилик тартат.  

Уюштуруу документтери _____ барактан турат, ар бир баракка кол коюлат (опись тиркелет). 

Ыйгарым укуктуу адам: аты-жөнү, кол тамгасы, күнү 

Мөөрү 

Дареги, телефону, факсы  

1.  

2.  

3.  

(юридикалык жактын толук аталышы көрсөтүлөт, жетекчинин кол тамгасы коюлат жана мөөр менен күбөлөндүрүлөт). 

 

 

"Кредиттик союздардын каржы компаниясы" 

ААКсы адистештирилген финансы-насыялык 

Уюмун лицензиялоо жобосуна карата 4-Тиркеме 

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы 

Айрым банк операцияларын "Ислам терезесинин" алкагында ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык улуттук жана чет өлкө валютасында жүргүзүү укугуна ЛИЦЕНЗИЯ N ___ 

"__" ______ 20__-ж. 

 

Кредиттик союздардын каржы компаниясы" ААКсы адистештирилген финансы-насыя уюму 

 

__________________________________________________________________ 

(юридикалык жактын толук фирмалаталышы) 

 

“КСКК” ААКсы 

_______________________________________________________________________________ 

(юридикалык жактын аталышынын кыскартылып берилиши) 

 

Шаар ______________________________________________________ 

 

1. Кыргыз Республикасынын Мыйзамдарына ылайык "Ислам терезесинин" алкагында ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык айрым банк операцияларын жүргүзүү укугуна ээ. 

2. Бул лицензиянын ажырагыс бөлүгү болуп уруксат берилген банк операцияларынын тизмеси саналат. 

Бул лицензия ага кол коюлган күндөн тартып күчүнө кирет. Лицензия ажыратылгыс, мөөнөтсүз болуп саналат. 

 

Лицензия катталган (күн, ай, жыл) 

 

№___________ бланктын сериясы____________ 

 

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук 

банкынын төрагасынын орунбасары/Улуттук банк Башкармасынын мүчөсү 

 

___________________________________ Аты-жөнү, колтамсагы 

 

Улуттук банктын мөөрү 

 

 

 

 

"Кредиттик союздардын каржы компаниясы" 

ААКсы адистештирилген финансы-насыялык 

Уюмун лицензиялоо жобосуна карата 5-Тиркеме 

 

Айрым банк операцияларын ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык улуттук жана чет өлкө валютасында жүргүзүү укугуна берилген  

(күн, ай, жыл) 

N ___/1 ЛИЦЕНЗИЯсына карата 

УРУКСАТ БЕРИЛГЕН БАНК ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫН ТИЗМЕСИ 

 

“Кредиттик союздардын каржы компаниясы" ААКсы адистештирилген финансы-насыя уюму 

__________________________________________________________________ 

(юридикалык жактын толук фирмалык аталышы) 

 

 

Банк операциясынын аталышы	Банк операциясынын валютасы	Уруксат күчүнө кирген күн	Эскертүү/Чектөө  (Чектөөлөр күчүнө кирген күндү көрсөтүү менен)

 

 

№___________ бланктын сериясы____________ 

 

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук 

банкынын төрагасынын орунбасары/Улуттук банк Башкармасынын мүчөсү 

 

___________________________________ Аты-жөнү, колтамсагы 

 

Улуттук банктын мөөрү 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

"Кредиттик союздардын каржы компаниясы" 

ААКсы адистештирилген финансы-насыялык 

Уюмун лицензиялоо жобосуна карата 6-Тиркеме 

 

 

АНКЕТА 

1.Аты-жөнү ____________________________________________________________  

2. Анкета эмнеге байланыштуу толтурулуп жаткандыгын астын сызып белгилегиле:  

1) Директорлор кеңешинин төрагасы кызмат ордуна шайлоо; 2) Директорлор кеңешинин мүчөсү кызмат ордуна шайлоо; 3) Башкарманын төрагасы кызмат ордуна дайындоо; 4) Башкарманын мүчөсү кызмат ордуна дайындоо; 5) Шариат кеңешинин төрагасы кызмат ордуна шайлоо; 6) Шариат кеңешинин мүчөсү кызмат ордуна шайлоо; 7) башкы бухгалтердин кызмат ордуна дайындоо; 8) Аудит боюнча комитеттин төрагасынын кызмат ордуна дайындоо; 9) ички аудит кызматынын начальниги же ички аудитор кызмат ордуна дайындоо; 10) кредиттик/каржылоо боюнча түзүмдүк бөлүмүнүн жетекчиси кызмат ордуна дайындоо; 11) ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык каржылоо боюнча түзүмдүк бөлүмдүн жетекчиси кызмат ордуна дайындоо; 12) комплаенс-контроль кызматынын жетекчиси кызмат ордуна дайындоо. 

3. “КСКК” ААКсында сунуш кылынган позицияны көрсөткүлө: ____________________________________(кызмат орду) 

4. Аты-жөнүңүздү өзгөрткөн болсоңуз, качан жана эмне себептен өзгөрткөндүгүңүздү көрсөтүңүз ________________________________________  

5. Туулган күнү __________________ туулган жери ___________________ 

6. Паспорт сериясы __________________ номери _______________________ ким тарабынан берилген ____________________________ берилген күнү ________________  

7. Жарандыгы _______________________________________________ 

Туулган жери боюнча, никеге тургандан кийин, башка жагдайлар боюнча берилгенби - кыскача түшүндүрмө бергиле: _______________________________________  

8. Үй дареги (документтер боюнча), тел.: ____________________________________ 

Учурда жашаган жери ___________________________________________________ 

9. Төмөнкүлөр боюнча билими тууралуу маалыматтар:  

- кредиттик союздар тууралуу мыйзамдарды кошо алганда, банктык мыйзамдар ____ 

- корпоративдик башкаруу _______________________________________________ 

- тобокелдиктерди тескөө _________________________________________________ 

- кредиттик иш/ислам банк иши жана каржылоо принциптери ___________________ 

- бухгалтердик эсеп жана финансылык отчеттуулукту жүргүзүү _________________ 

- ликвиддүүлүктү тескөө __________________________________________________ 

- аудитордук иш жана аудиттин Эл аралык стандарттары тууралуу мыйзамдарды ___________________________________________________________ 

- “КСКК” ААКсынбизнес-планы жана өнүгүү перспективалары. 

10. Негизги иштеген жери жана ээлеген кызматы _____________________ ______ 

11. Кызматтык дареги, телефон, факс, _____________________________ 

12. Билим деңгээли ________________________________________________ 

(жогорку, толук эмес жогорку, бакалавр) 

(магистр, атайын орто, орто) 

Окуу жайынын аталышы жана жайгашкан жери	Факультети же бөлүмү	Тапшырган жана бүтүргөн жылдары	Диплом боюнча адистиги

Окуу борборлорунда өткөрүлгөн курстардан билим алгандыгы  

Семинардын же курстун темасы	Семинарды уюштуруучу	Өткөрүлгөн жери	Өткөрүлгөн күнү	Сертификаттын болушу

13. Эмгек жолун баштагандан берки аткарган иши  

Ишке кирген күнү	Иштен бошогон күнү	Ээлеген кызматы	Мекеменин аталышы, жайгашкан жери, жумуш берүүчүнүн аты-жөнү	Иштен бошоп кетүү себептери

14. Жолдомо бергендер:  

1. Аты-жөнү ______________________________________________________ 

2. Иштеген жери жана ээлеген кызматы ____________________________________ 

3. Үй дареги, тел., факс, эл. почтасы ___________________________________ 

1. Аты-жөнү ___________________________________________________________ 

2. Иштеген жери жана ээлеген кызматы ____________________________________ 

3. Үй дареги, тел., факс, эл. почтасы ________________________________________ 

Жолдомолор Компаниянын Директорлор кеңешинин төрагасы, Башкарманын төрагасы жана башкы бухгалтер кызмат орундарын талапкерлер тарабынан гана тапшырылат. 

15. Акыркы 10 жыл ичинде кайсы өлкөдө болбосун Сиз уюштуруучусунан, акционеринен, катышуучусунан, жетекчисинен болгон компанияларды (жетекчи болуп шайланган же дайындалган “КСКК” ААКсын кошо алганда) көрсөткүлө:  

Компаниянын аталышы, жайгашкан жери	Компаниянын негизги иш багыты	Ээлик кылып турган акциялардын саны	Суммасы сом менен	Компаниянын уставдык капиталындагы үлүш, % менен	Компаниянын жетекчиси

Эскертүү: эгерде талапкер кредиттик союздун катышуучусу жана/же жетекчиси болуп саналса, кредиттик союздун "КСКК" ААСынын алдындагы ссудалык карызы (башка милдеттенмелери) бардыгын, алардын өлчөмдөрүн көрсөтүү зарыл. 

16. Кайсы бир өлкөдө, качандыр бир убакта Сизге же Сиз олуттуу катышуучусу, контролдоочу адамы жана/же Директорлор кеңешинин мүчөсү же болбосо башка кызмат адамы болгон компанияга карата:  

- укук бузгандык жана/же кылмыш жасагандык үчүн айып коюлганбы (ооба/жок)_____________________________________________________________  

- айыптоо чаралары колдонулганбы (ооба/жок) _______________________________ 

Бул жагдайлар орун алса, укук коргоо органынын аталышын, кайсы болбосун мамлекеттик орган тарабынан коюлган айып же колдонулган тартип чарасын, териштирүүнүн жыйынтыктарын, соттун чечимин көрсөткүлө:________ 

 17. Сиздин же 15-пунктта көрсөтүлгөн компаниялардын биринин, анда кызмат ордун ээлөөгө талап кылган “КСФК” ААКсы ортосунда жалпы кызыкчылык барбы? Болсо кеңири түшүндүрмө бергиле: ________ 

18. Акырына чейин өтөлбөгөн соттолгондугуңуз барбы, болгон болсо, түшүндүрмө бергиле. ________ 

Сизге карата кандайдыр-бир кесиптик иш менен алектенүүгө тыюу салуу жөнүндө чечим кабыл алынганбы? Болгон болсо түшүндүрмө бергиле:______________________________________________________ 

19. Сиз жетекчисинен, кызмат адамынан (Директорлор кеңешинин мүчөсү, Башкарманын мүчөсү, башкы бухгалтер/финансылык менеджер) же олуттуу катышуучусунан (акциялардын 10 же андан ашык пайызына ээлик кылуу) болгон, мажбурлоо тартибинде банкрот деп таанылган же мажбурлап жоюу процессинде турган ар бир компанияны атагыла:_____________________________________ 

Сиз жетекчисинен, кызмат адамынан же олуттуу катышуучусунан болгон, мажбурлап банкрот же жоюу процессинде турган компаниядагы Сиздин ролуңузга жана жоопкерчилик чөйрөңүзгө кеңири негиздеме бергиле:__________________ 

20. Кимдир бирөө алдында ссудалык карызыңыз (башка милдеттенмелериңиз) болгон болсо, ар бир карыз (милдеттенме) боюнча төмөндөгү маалыматтарды бергиле:  

Кредитордун аталышы	Берилген күнү	Карыздын суммасы, миң сом	Пайыздык чен	Эмне максат үчүн алынгандыгы

  

Күрөө жөнүндө маалыматтын берилиши жана суммасы	Төлөө мөөнөттөрү	Алынган карыздын калдыгы, миң сом	Пайыз боюнча карыздын калдыгы, миң сом	Мөөнөтүндө төлөнбөгөн карыз (негизги сумма, пайыз)

21. Сиз кандайдыр бир финансы-насыя уюмдаран жеке өзүңүз алган кредит боюнча, ошондой эле гарант, кепилдик берген кредит боюнча карызды төлөй албай калган учурлар болгонбу? Болсо түшүндүрмө бергиле:____________________________________ 

22. Учурда Сиз кандайдыр бир соттук териштирүүгө катышып жатасызбы? Болсо түшүндүрмө бергиле: _______________________________________________ 

23. Төмөндөгү маалыматтарды бергиле: _____________________________ 

1. Активдер жана милдеттенмелер боюнча "__" _____________ карата жеке отчет. 

  

1-таблица 

	Активдер	Суммасы (сом түрүндө/ал эми чет өлкөлүк уюштуруучулар үчүн - АКШ долларында)
1	Нак акча
2	Финансы-насыялык уюмдардагы депозиттик каражаттар
3	Компаниядагы инвестициялар (2-таблица)
4	Баалуу кагаздар
5	Кыймылсыз мүлк, анын ичинде күрөөгө коюлган же арест коюлган мүлк
6	Дебитордук карыз, анын ичинде карызга берилген каражаттар
7	Башка активдер
	Бардык активдер
	Милдеттенмелер
1	Кредиттер боюнча карыздар
2	Кредитордук карыздар
3	Башка милдеттенмелер
	Бардыгы болуп, милдеттенмелер
	Таза нарк (активдер-милдеттенмелер)
	Берилген жеке гарантиялар

  

2-таблица 

	Киреше булактары	Өткөн жыл	Өтүп жаткан 20___-жыл (күтүлүп жаткан сумма)
1	Негизги иштеген жери боюнча эмгек акы (сыйлыктарды кошо алганда)
2	Дивиденддер
3	Пайыздар
4	Башка кирешелер
	Бардыгы болуп
	Чыгашалар
1	Чыгашалар (жеке керектөөгө)
2	Кредиттер боюнча төлөөлөр, негизги сумма, пайыздар
3	Башка чыгашалар (көрсөткүлө)
	Бардыгы болуп, чыгашалар
	Таза киреше (чыгаша)

24. Үй-бүлөлүк абалы ____________________________________________ 

16 жаштан ашкан жакын туугандарыңызды (ата-энеңиз, балдарыңыз, жубайыңыз, бир туугандарыңыз, эже-карындаштарыңыз) көрсөтүңүз:  

Аты-жөнү	Туугандык мамилеси	Туулган күнү жана жери	Иштеген жери, ээлеген кызматы	Үй дареги, телефон	Кредиттик союздун катышуучусу болуп саналабы (эгерде болсо, кредиттик союздун аталышын көрсөтүү зарыл)

25. Акцияларына ээлик кылуудан тышкары, Сиз кызматка орношууга ниеттенип жактан “КСФК” ААКсы менен кандай негизде байланышыңар, кандай кызыкчылыгыңар бардыгы жөнүндө толук маалымат бергиле (3-эскертүүнү караңыз). Мындан тышкары, кызмат ордуна макулдашуу учурунда каралууга тийиш деп эсептеген башка маанилүү маалыматты көрсөткүлө: ______________________ 

Мен, ____________________________________________________________________________ 

(аты-жөнү) 

Анкетада келтирилген бардык маалыматтар так жана толук экендигин жана алар анкетада көрсөтүлгөн суроолор боюнча менин билимиме жана берген маалыматыма ылайык экендигин тастыктаймын. Атайы бурмалоолорго барып, ката кетирген болсом, алар мага сунушталып жаткан кызмат ордуна макулдашуудан баш тартуу үчүн негиз болоорун жана мыйзамдарга ылайык жоопкерчиликке алып келээрин толук түшүнөм. 

  

___________________________		20___-жылдын "__" ____________
колу		күнү

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

"Кредиттик союздардын каржы компаниясы" 

ААКсы адистештирилген финансы-насыялык 

Уюмун лицензиялоо жобосуна карата 7-Тиркеме 

 

Филиалды ачуу (жабуу) тууралуу 

БИЛДИРМЕ 

(Компаниянын фирмалык бланкында) 

 

Бул аркылуу,  

_____________________________________________________ (компаниянын аталышы) 

_______________________________________________________ чечимине ылайык 

(уставдын негизинде филиалды ачуу тууралуу чечим 

_______________________________________________________________________ 

кабыл алган компаниянын башкаруу органынын аталышы) 

_____________________________________________ төмөнкү дарек боюнча филиал ачуу (жабуу) ниетин билдирет; 

Аталган филиалга төмөнкү операцияларды жана бүтүмдөрдү жүзөгө ашырууга ыйгарым укук берилген (*): 

- 

- 

(компанияга Улуттук банк тарабынан берилген лицензиянын чегинде, филиал жөнүндөгү жобого ылайык филиалга уруксат берилген операциялардын жана бүтүмдөрдүн бардыгы келтирилет) 

Филиалдын жетекчиси жана башкы бухгалтери болуп төмөнкүлөр дайындалды:  

________________________________________________________________  

(Аты-жөнү) 

Тиркемелер. Жетекчиге жана башкы бухгалтерге анкеталар (кадрларды эсепке алуу боюнча өздүк баракчалар), ишеним кат, бардыгы болуп __________ баракта. 

Компания милдеттенмелерге ээ эмес(**): 

- бул филиалда тейленген кардарлардын жана кредиторлордун алдында; 

- бюджеттин алдында. 

Активдер жана пассивдер компаниянын балансына өткөрүлүп берилген. 

Берилип жаткан маалыматка компания толугу менен жооп берет. 

Компаниянын аткаруу органынын жетекчиси (колтамга) Аты-жөнү. 

  

Мөөр 

  

(*) Бул маалыматтар филиалды ачуу учурунда берилет. 

(**) Бул маалыматтар филиалды жабуу учурунда берилет. 

 

 

 

 

"Кредиттик союздардын каржы компаниясы" 

ААКсы адистештирилген финансы-насыялык 

Уюмун лицензиялоо жобосуна карата 8-Тиркеме 

 

 

Өкүлчүлүктү ачуу (жабуу) тууралуу 

БИЛДИРМЕ 

(Компаниянын фирмалык бланкында) 

 

 

Бул аркылуу, _________________________________________________________ 

(өкүлчүлүктү ачып жаткан компаниянын толук аталышы жана лицензиясынын номери) 

___________________________________________________________ максатында, 

(өкүлчүлүктү ачуу максаты көрсөтүлөт) 

___________________________________________________________________ чечимине ылайык, 

(өкүлчүлүктү ачуу тууралуу чечим кабыл алган компаниянын башкаруу органынын аталышы) 

төмөнкү дарек боюнча өкүлчүлүк ачылган (жабылган): 

_______________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________ 

(өкүлчүлүктүн ачылган (жабылган) датасы) 

_______________________________________________________________________ 

(өкүлчүлүктүн почталык дареги, телефону, факсы жана өкүлчүлүктүн 

_______________________________________________________________________ 

эсептик счету ачылган компаниянын аталышы көрсөтүлөт) 

Өкүлчүлүктүн жетекчиси болуп дайындалды:  

______________________________________ (жетекчинин аты-жөнү көрсөтүлөт) 

Тиркемелер. Жетекчиге жана башкы бухгалтерге анкеталар (кадрларды эсепке алуу боюнча өздүк баракчалар), ишеним кат, бардыгы болуп __________ баракта. 

Өкүлчүлүктү ачуу (жабуу) тууралуу чечимди кабыл алган компаниянын органынын жетекчиси/Компаниянын жетекчиси

(колтамгасы)

аты-жөнү

  

Мөөр 

 

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2017-жылдын «___»_______ №__ токтомуна карата тиркеме 

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын айрым токтомдоруна  

толуктоолор жана өзгөртүүлөр 

 

1. Улуттук банк Башкармасынын 2013-жылдын 25-сентябрындагы №35/13 “Операцияларды ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык жүзөгө ашырууда кредиттик тобокелдиктерди тескөө боюнча минималдуу талаптар жөнүндө” токтомго төмөнкүдөй өзгөртүүлөр жана толуктоолор киргизилсин:  

Жогоруда аталган токтом менен бекитилген “Операцияларды ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык жүзөгө ашырууда кредиттик тобокелдиктерди тескөө боюнча минималдуу талаптар жөнүндө жобо: 

- Жобонун бүткүл тексти боюнча «инсайдер» деген сөз тиешелүү жөндөмөлөрдө «банк менен байланыштуу жак» дегенге алмаштырылсын;  

- 1-пункт төмөнкү мазмунда берилсин: 

«1. Бул жобо ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык операцияларды жүзөгө ашырган коммерциялык банктарга, анын ичинде «ислам терезесине» ээ банктарга, жана мөөнөттүү депозиттерди тартуу менен иш алып барган микрофинансылык компанияларга (мындан ары - банктар) таркатылат.  

- 8-пункт төмөнкү мазмундагы абзац менен толукталсын: 

«Банктын Саясаты ошондой эле төмөнкү жоопкерчиликтүү каржылоо принциптерине негизделиши керек: ак ниеттүүлүк, ачык-айкындык, ишенимдүүлүк, кардарларга/өнөктөштөргө карата шериктик мамиле, алардын экономикалык таламдарын жана финансылык мүмкүнчүлүктөрүн эсепке алуу.»; 

- 9-пункттагы: 

он төртүнчү абзац төмөнкү мазмунда берилсин: 

«- күрөөлөрдүн наркына жана алгылыктуулугуна баа берүү критерийлерин, анын ичинде эгерде күрөө предмети кардардын/өнөктөштүн/күрөө коюучунун жалгыз турак-жайы болуп саналган кыймылсыз мүлкү же болбосо өндуруу учурунда ошондой жагдайга туш келгенине байланыштуу тобокелидктерди балоону эске алуу менен»; 

төмөнкү мазмундагы 8-пункта менен толукталсын: 

«8) кайра кредиттөөнү жокко чыгарууга багытталган баалоо жана отчеттук тутумун иштеп чыгып киргизүү талаптарын камтыган жоопкерчиликтүү каржылоо стандарттары.»;  

- 12-пункттагы: 

биринчи абзац төмөнкү мазмунда берилсин: 

«Банктын Директорлор кеңеши банктын саясатын шайкештигине, лимиттер тутумуна, кредиттик тобокелдикти башкаруу куралдарына жана процедураларына, кредиттик тобокелдикти башкаруу боюнча ички аудит тутумуна карап чыгууга милдеттүү, ошондой эле, зарылчылыкка жараша банктын профилиндеги, Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларындагы өзгөрүүлөргө, банктын уюштуруу түзүмүндөгү жана кадрдык курамындагы банк операцияларынын каржылоо процессине таасирин тийгизүүчү татаалдыгына жараша, ошондой эле банктын каржылоо процесстерине таасирин тийгизген кардарлары/өнөктөрү бар республиканын жана өлкөлөрдүн экономикасында жүргөн өзгөрүүлөргө жараша, бирок жылына кеминде бир кайра карап чыгууга милдеттүү.»;  

төмөнкү мазмундагы абзацтар менен толукталсын:   

«Банкта кредиттик тобокелдиктерди башкаруу боюнча иштелип чыккан ички тобокелдиктер рейтингдер тутуму бар болуш керек. Ички тобокелдиктер рейтинги банк тараптан ишке ашырылып жаткан операцияларынын жаратылышына, көлөмүнө жана татаалдыгына ылайык болуш керек. Мындан тышкары, банк актив берилип жатканда стандарттуу эмес чечим кабыл алынган (индивидуалдык үстөк баалар, курөөнун түзүлүшу жана башка) активдер боюнча маалымат базасынын жана активдерди эсепке алуу журналын алып барууга тийиш.  

Банктын ички саясаттарында, өндүрүү учурунда күрөө предмети кардардын/өнөктөштүн/күрөө коюучунун жалгыз турак-жайы болуп саналган кыймылсыз мүлкү болгонун далилдеген фактыларды текшерүү боюнча талаптар болуусу тийиш. Эгерде, өндүрүү учурунда күрөөгө коюлган кыймылсыз мүлк кардардын/өнөктөштүн/күрөө коюучунун жалгыз турак-жайы болсо, күрөө жүйөсүн өндүрүп алуу соттун чечиминин негизинде жүргүзүлүүгө тийиш.»;  

- 12-2 пунктчасы төмөнкү редакцияда берилсин:  

«Банк каржылоо жана мониторинг жүргүзүү процессине тартылган кызматкерлердин банкта киргизилген кардарлардын/өнөктөштөрдүн төлөөгө жөндөмдүүлүгү боюнча саясатынын негизинде кардарлардын/өнөктөштөрдүн төлөөгө жөндөмдүүлүгүн анализдоо жана баалоо маселелери, проблемалуу кредиттик тобокелдикти камтыган активдер жана башка каржылоо боюнча маселелер, ошондой эле кардарлар/өнөктөштөр менен байланыш боюнча, анын ичинде Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптары жана жоопкерчиликтүү каржылоо принциптери боюнча мезгил-мезгили менен окутуудан өтүшүн камсыз кылууга тийиш.»;  

- 29- пунктундагы:  

биринчи абзац төмөнкү редакцияда берилсин:   

«29. Активди берүүнүн максатка ылайыктуулугун аныктоо үчүн жана карыз алуучунун төлөөгө жөндөмдүүлүгүн анализдөө үчүн банк кардардан/өнөктөштөн төмөнкү документтерди талап кылууга тийиш:»;  

төмөнкү мазмундагы абзацтар менен толукталсын:  

«Банкта кардарларлар/өнөктөштөр туралуу маалымат менен иш алып баруучу, анын ичинде маалыматты сактоо жана коргоо маселелерин камтыган ички процедуралар болуусу тийиш. Банктын кызматкерлери кардарлар/өнөктөштөр туралуу маалыматты чогултуп жатканда жана кардарлар менен сүйлөшүүдө, алар туралуу маадымат мыйзамдарга ылайык кайсыл учурда колдонула тургандыгы жөнүндө так түшүндүрмө берүүгө тийиш.   

Кардарлардын/өнөктөштөрдүн элеси бар болгон сүрөттөрдү же видеожазууларды, аудиожазууларды жана алар туралуу башка маалыматты жарнамалык, маркетингдик жана башка публикалык максатта колдонуу учун, кардарлардын/өнөктөштөрдүн жазуу түрүндөгү макулдугу керек.»;  

- 30-пунктунун экинчи абзацы төмөнкү мазмунда берилсин:  

«- кардар/өнөктөштүн келишимге кол койгондон кийин же болбосо лизинг боюнча мүлккө төлөө убагынан тартып, акча каражаттарын алганга чейин кредиттик тобокелдикти камтыган активди алуудан акысыз негизде баш тартуу укугунун (банк тарабынан каржылоонун алкагында активдерге ээ болгон учурду эске албаганда);»;  

- 33-пункт төмөнкү редакцияда берилсин:  

«33. Банк, активди берүүгө байланыштуу тобокелдикти өзүнө алуу менен активди берүү мөөнөтүнө чейин сыяктуу эле, андан ары банктын каражаттарынын толук кайтарылышына чейин кардарлар/өнөктөштөр тарабынан сунушталган маалыматынын, анын ичинде документалдуу түрдө камсыздандырылбаган кирешелер боюнча маалыматтын тактыгын текшерүүгө тийиш.»;  

- 34-пунктунун үчүнчү абзацы төмөнкү редакцияда берилсин:  

«- кардарга/өнөктөшкө мүнөздөмө. Банк, кардар/өнөктөш каржылоону алууга жоопкерчилик менен мамиле жасай тургандыгын, банктын бардык суроолоруна толук жооп берип, карызын төлөө үчүн болгон күч-аракетин жумшай тургандыгын аныктоого тийиш. Талдап-иликтөөнү жүргүзүүдө кардар/өнөктөш ушул банкта же башка финансы-насыялык уюмунда буга чейин кредиттерден (насыядан) же өзүндө кредиттик тобокелдикти камтыган активдерден пайдаланганбы же жокпу, алынган кредит кайтарылып берилгендигин, кредиттик тартипти так сактагандыгын, өз милдеттенмелерин аткарууга даяр экендигин эске алуу зарыл. Мындан тышкары, анын кесиптик өңүттө сыяктуу эле, жалпы инсандык маанидеги беделин көңүлгө алуу абзел, ошондой эле карыз алуучунун ушул тармакта канча жылдан бери иштегендигин жана иш тажрыйбасын, жетишкен ийгиликтерин да кароо маанилүү. Башка кредиттик уюмдардан алган өзүндө кредиттик тобокелдикти камтыган активдер жөнүндө маалыматтарды да талап кылуу зарыл. Мындан тышкары, мыйзамга ылайык кардардын/өнөктөштүн макулдугунун негизинде кардар/өнөктөш жана кардар/өнөктөш менен байланышы бар жактар туралуу бир же бир нече кредиттик бюролордон маалыматты (кредиттик отчетту) суроого тийиш.»;  

- 35-пункт төмөнкү мазмундагы абзац менен толукталсын:  

«Мындан тышкары банк кардардын/өнөктөштүн кол жазуусу менен каржылоо келишимдин негизинде анын өзүнө алган милдеттенмелери ылайыктуу же ылайыксыз аткаруунун таасирлерин түшүндүрүүгө тийиш.»;  

- 41-пункт төмөнкү редакцияда берилсин:  

«41. Кредиттик тобокелдикти камтыган активди берүү тууралуу алгылыктуу чечим кабыл алынып, алар менен бардык шарттар талкуулангандан кийин кардар/өнөктөш менен Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарына жооп берген келишим түзүлөт.»; 

- 42-пункт төмөнкү редакцияда берилсин:  

«42. Банктын кардарларынын/өнөктөштөрүнүн укуктарынын, чыгашаларынын (төлөмдөрү) тизмеги кошо тиркелген, банк менен кардар/өнөктөш ортосунда түзүлгөн келишим, ошондой эле башка келишимдер макулдашуунун негизинде мамлекеттик же расмий тилде (зарылчылык болсо келишимдин тексти башка тилге которулушу мүмкүн) түзүлөт, мында келишимдин тексти кардардын/өнөктөштүн кабыл алуусу жана түшүнүүсү үчүн ачык-айкын жана жеткиликтүү болууга тийиш. Кардардын/өнөктөштүн келишим шарттарынан улам келип чыккан укуктары жана милдеттери өзүнчө бөлүктө чагылдырылууга тийиш. Бардык тиркемелери менен келишимдин бүтүндөй тексти бирдей тамгада терилип, анын өлчөмү кеминде 12ни түзүүгө тийиш.»; 

- 43-пунктунун экинчи сүйлөмү төмөнкү редакцияда берилсин:  

«Мында банк, кардардын/өнөктөштүн абалын начарлаткан же милдеттерин көбөйткөн болбосо кардарга/өнөктөшкө белгиленген мөөнөттө маалымдоо (кеминде 30 күн мурда), ошондой эле бардык өзгөрүүлөрдүн айкын статьяларын, шарттарын жана жогорку/төмөнкү чектерин көрсөтүү менен, келишимде ал тууралуу түздөн-түз белгиленген учурду эске албаганда, келишимдин баштапкы шарттарын бир тараптуу негизде өзгөртүүгө укугу жок. 

- 44-пунктунун тогузунчу абзацы төмөнкү редакцияда берилсин:   

«кредиттик бюрого маалыматты берүү шарттары, ошондой эле мыйзамдарга ылайык кардар/өнөктөш туралуу маалыматты колдонуу башка учурлары;»;  

- 45-пункт төмөнкү редакцияда берилсин:   

«45. Банк кардарларынын/өнөктөштөрүнүн чыгашаларынын (төлөмдөрүнүн) жана айыптык санкциялардын тизмеги, ушул жобого карата 6-тиркемеге ылайык таблица формасында түзүлгөн, банк менен кардар/өнөктөш ортосунда түзүлгөн келишимдин ажырагыс бөлүгү болуп саналат.  

Каржылоо келишимге 6-тиркемеге ылайык банк тараптан көрсөтүлгөн жана коюлган төлөмдөрдон тышкары жана башка төлөм негизиндеги кызматтар, кардар/өнөктөш менен макулдашуудан көз карандысыз, кошумча төлөмдөрдү, комиссиондук жана башка төлөмдөрдү киргизүүгө тыюу салынат. 

Банк, кардарга көрсөтүлгөн тизмени сунуштап, аны менен тааныштырууга, зарылчылык келип чыккан шартта кардарга/өнөктөшкө өзүндө кредиттик тобокелдикти камтыган активди, туумдарды, айыптык төлөмдөрдү эсептөө тартибин, активди алуу/төлөө, анын ичинде банктык төлөм карттарын пайдалануу менен алуу же төлөө шарттарын, тобокелдиктердин келип чыгышы ыктымалдыгын, эгерде актив чет өлкө валютасында алынып, бирок күтүлүп жаткан киреше (же анын бөлүгү) улуттук валютадагы боло турган болсо, чет өлкө валютасынын алмашуу курсунун өсүшү шартында төлөөгө жөндөмсүздүк жагдайынын орун алышы тууралуу түшүндүрмө берип, кардардын/өнөктөштүн макулдугун алууга тийиш. Мында кардардын/өнөктөштүн кол тамгасы анын далилинен болуп саналат.  

Банк, келишимге жана ички жол-жоболоруна ылайык, өзүндө кредиттик тобокелдикти камтыган активдердин берилишине, өздөштүрүлүшүнө жана кайтарылып берилишине байланыштуу кардардын/өнөктөштүн бардык чыгашаларын көрсөтүүгө тийиш. Банк, кардарларга/өнөктөштөргө маалым болушу үчүн үчүнчү жактардын кызмат көрсөтүүлөрү боюнча чыгашалар наркын (камсыздандыруу, нотариус ж.б. кызмат көрсөтүүлөр үчүн төлөмдөр) бул чыгашалар келечекте өзгөрүшү мүмкүндүгүнө шилтеме келтирүү менен үчүнчү жактардын келишим түзгөн күнгө карата колдонулган тарифтери боюнча чагылдырат.  

Мындан тышкары келишимде төмөнкүлөр камтылууга тийиш:  

- эгерде кардар/өнөктөш жеке адам, анын ичинде жеке ишкер болуп саналса, анын жубайы/жолдошу, ата-энеси жана балдары тарабынан алынган, кредиттик тобокелдикти камтыган активдерди кошо алганда, башка финансы-насыялык уюмдардан алынган, кредиттик тобокелдикти камтыган активдер жана алар тарабынан кредиттик тобокелдикти камтыган бул активдер боюнча келишим шарттары сакталгандыгы тууралуу маалыматтарды кеминде жарым жылда бир жолу сунуштап туруу милдети;  

- банктардын, кардардын/өнөктөштүн талабы боюнча анын актив алгандыгы жана ошол актив боюнча келишимдин шарттарын сактагандыгы тууралуу маалыматты, башка финансы-насыялык уюмуна берүүсү үчүн 3 жумуш күнү ичинде берүүгө милдеттүүлүгү, ошондой эле карызгердин эсеби туралуу так маалымат (эсеп боюнча көчүрмөлөр, балансынын абалы, каржылоо боюнча төлөмдү ырастоо жана башка керек маалыматты) берип турууга милдеттүүлүгү;  

- күрөө предметине карата бир гана соттук тартипте өндүрүү милдеттүүлүгү, эгерде  күрөө предмети: тарыхый, көркөм жана маданияттык баалуулугу болсо, жана физикалык жактын менчик укугунун негизинде жалгыз турак-жайы болсо;  

- кардардын/өнөктөштүн-жеке адамдын, анын ичинде юридикалык жакты түзүүсүз иш алып барган жеке ишкердин кредиттик тобокелдикти камтыган активи боюнча күрөө предметинен өндүрүүнү жүргүзүү жол-жобосунун башталгандыгы тууралуу билдирүү жөнөтүлгөндөн 15 күн өткөндөн кийин айыптык төлөмдөрдү, туумдарды чегерүүнү токтотуу боюнча банктын милдети; Айыптык санкциялар жана туумдар Шариат стандарттарында каралган учурларда гана колдонулушу мүмкүн. Бүтүндөй каржылоо мезгили ичинде чегерилген айыптык төлөм (айыптык төлөмдөр, туумдар) өлчөмү сунушталган каржылоо суммасынын 20 пайызынан ашпоого тийиш. Мында, айыптык төлөмдөр (айыптык төлөмдөр, туумдар) түрүндө алынган акча каражаттары финансы-насыялык уюмдары менен аффилирленбеген уюмдарга кайрымдуулук максаттары үчүн багытталууга тийиш;  

- кардарлардан келип түшкөн акча каражаттары, алардын алдында болгон карызды толугу менен төлөгөө жетпей калган кезде, биринчи болуп карыздын эң биринчи пландагы активдин төлөө гафигинде көрсөтүлгөн, активдин негизги суммаларын биринчилерден болуп төлөө биринчиликке чыгарылат, андан кийин үстөк баага, ошентип, актив төлөө графигинде көрсөтүлгөн пландык төлөөлөр толугу менен төлөнуп бүткөн мезгилге чейин төлөнөт. Планда көрсөтүлгөн төлөөнүн графиги боюнча карыздар толугу менен төлөнүп бүткөн мезгилден кийин гана, кардардын/өнөктөштүн каржылоо келишиминде көрсөтүлгөн эсептелинген штрафттык санкциялар жана өсүүлөр төлөнөт, кардар жека адам же жеке ишкер болгон мезгилде мындай төлөө каралбайт, кийинки төлөөлөр макулдашылган график боюнча төлөнөт.   

Жеке адамдын же жеке ишкердин активи боюнча эсептелинген бардык штрафттык санкциялар жана/же өсүүлөр, активдин негизги суммасы жана үстөк баасы толугу менен төлөнүп берилгенден кийин гана төлөнөт.   

Эгерде, кардардын/өнөктөштүн төлөө мөөнөтүнөн кечиктирилиши 90 күндөн ашса, төлөө тартиби ушул Жобонун 67 пунктуна ылайык аныкталат.»;   

- 63 пункт төмөнкү мазмундагы абзац менен толукталсын:   

«Бланктык активдерден исключение катары суммасы 150 000 сомго тең же андан аз болгон, аннуитеттик төлөө графиги менен жана мөөнөту 24 айдан ашпаган активдер эсептелинет. Мындай активдин суммасы кардардын/өнөктөштүн жылдык таза төлөмдүүлүгүнөн ашпаш керек (кардардын/өнөктөштүн бардык кирешелери жана чыгашалары). Бланкттык активдерден чыгарылган активдер боюнча тобокелдиктин максималдуу көрсөткүчү бланктык активдердин 20% ашпоого тийиш.»;  

- 64-пунктунун экинчи абзацы төмөнкү редакцияда берилсин:  

«- Шариат кеңеши жана банктын Директорлор кеңеши тарабынан жактырылган, кредиттик тобокелдикти камтыган топтук активдерди каржылоо боюнча саясаттын (Саясаттын курамдык бөлүгү болушу мүмкүн) жана башка ченемдик документтердин (билдирмелерди кароо/жактыруу/баш тартуу жол-жобосу, кредиттик тобокелдикти камтыган топтук активдерди каржылоо процесси, кредиттик тобокелдикти камтыган топтук активдерге мониторинг жүргүзүү шарттары, классификациялоо, топтун мүчөлөрүн каржылоо берүү жана төлөө датасы боюнча маалымат менен иш алып барууну үйрөтүү, эсептердин балансы жана активди төлөө боюнча проблемалар туралуу) болушу. Ошону менен бирге эле Саясатта актив, төлөө графигине ылайык кредиттик тобокелдикти камтыган актив боюнча төлөмдөрдү төлөө үчүн кирешеси жеткиликтүү болгон жактарга бериле тургандыгы белгиленүүгө тийиш. Банктын кредиттик тобокелдикти камтыган топтук активдер менен жүргүзүлгөн ишти жөнгө салган ички документтеринде банктык продукттун ушул түрүнө мүнөздүү болгон потенциалдуу тобокелдиктер көрсөтүлүп, ошондой эле бул тобокелдиктерди басаңдатуу жана кредиттик тобокелдикти камтыган топтук активдердин толук кайтарымдуулугун камсыз кылуу жолдору жана ыкмалары каралышы зарыл;»; 

- 67-пунктунун экинчи абзацы төмөнкү редакцияда берилсин:  

«Эгерде, карызды төлөө графиги боюнча кредиттик тобокелдик камтыган актив боюнча карызды төлөө 90-күндөн ашса жана актив боюнча төлөнүүчү төлөм кардардын/өнөктөштүн төлөй турган карызын толугу менен жабууга жетпей жатса, биринчилерден болуп, активдин негизги суммасы төлөнөт, андан кийин гана төлөнбөгөн үстөк баасы төлөнөт. Планда көрсөтүлгөн төлөнүн графиги боюнча карыздар толугу менен төлөнүп бүткөн мезгилден кийин кардардын/өнөктөштүн каржылоо келишиминде көрсөтүлгөн эсептелинген штрафттык санкциялар жана өсүүлөр төлөнөт, кардар/өнөктөш жека адам же жеке ишкер болгон мезгилде мындай төлөө каралбайт, кийинки төлөөлөр макулдашылган график боюнча төлөнөт.   

Жеке адамдын же жеке ишкердин карызы боюнча эсептелинген бардык штрафттык санкциялар жана/же өсүүлөр, активдин негизги суммасы жана үстөк баасы толугу менен төлөнүп берилгенден кийин гана төлөнөт.»;  

- 68-2-пункт төмөнкү мазмунда берилсин: 

«68-2. Башка финансы-насыялык уюмдарына активдерди сунуштаган банк ошол финансы-насыялык уюмдарынын кардары/өнөктөшү берген маалыматтардын тактыгына кылдат талдап-иликтөөнү, ошондой эле активдерге ырааттуу мониторингди (анын ичинде жеринде барып) жүргүзүүгө тийиш.»; 

- 74-пункт төмөнкү мазмундагы абзацтар менен толукталсын:  

«Эгерде активди төлөө боюнча проблемалар чыкса, кардар/өнөктөш банктын кредиттик тобокелдикти камтыган проблемалуу активдер менен иш алып баруу саясатына ылайык активди реструктуризациялоо боюнча маселе каралышы мүмкүндүгү тууралуу маалымданышы керек.  

Банк кеңейтилген мониторинг аркылуу проблемалуу кардарларга/өнөктөштөргө колдонулган чаралардын, активди реструктуризациялоонун ийигиликтүүлүгүн анализдөөгө тийиш (карызды тейлөө боюнча колдонулуп жатакан каражаттарынын жетиштүүлүгү).»;  

- 75-пункт төмөнкү мазмундагы абзац менен толукталсын:  

«Кредиттик тобокелдикти камтыган көйгөйлүү активдер менен иштөөдө, жолугушуу жана сүйлөшүү өткөрүүдө, банктын кызматкерлери иш жүзүндө алган жана профессионалдуу банктын ички саясатында регламенттиштирилген адепти талаптуулукту сактоо менен жүргүзүлүшү керек.»;  

- 79-пункт төмөнкү редакцияда берилсин:  

«79. Кредиттик тобокелдикти камтыган актив "көйгөйлүү" деп таанылган шартта, банк активдерди кайтарып алууга багытталган, анын кайтарылышын камсыз кылуу боюнча бир нече чараларды камтыган иш-аракеттер планын иштеп чыгуусу зарыл. Ошону менен бирге банк кардардын/өнөктөштүн финансылык абалын кеңейтилген мониторинг аркылуу колдонулуп жаткан каражаттар боюнча изилдөөгө тийиш.». 

2. Улуттук банк Башкармасынын 2013-жылдын 23-декабрындагы № 52/7 «Ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык операцияларды жүзөгө ашырган кредиттик союздарда кредиттик тобокелдикти тескөө боюнча минималдуу талаптар жөнүндө» жобону бекитүү тууралуу» токтомуна төмөнкүдөй өзгөртүүлөр жана толуктоолор киргизилсин: 

жогоруда аталган токтом менен бекитилген «Ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык операцияларды жүзөгө ашырган кредиттик союздарда кредиттик тобокелдикти тескөө боюнча минималдуу талаптар жөнүндө» жобонун:  

- 1-пункту төмөнкү мазмунда берилсин: 

«1. Бул Жобо ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык операцияларды жүзөгө ашырууга Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын (мындан ары – Улуттук банк) лицензиясы бар кредиттик союздарга (мындан ары - кредиттик союздар) жайылтылат.»; 

- 3-пункту төмөнкү мазмунда берилсин: 

«3. Жободо Кыргыз Республикасынын "Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы, банктар жана банк иши жөнүндө", "Кредиттик союздар жөнүндө" мыйзамдарында жана Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларында берилген аныктамалар колдонулат.»;  

- 17-пункт төмөнкү мазмундагы абзац менен толукталсын: 

«Кредиттик союздун Саясатында каржылоо жана мониторинг жүргүзүү процессине тартылган кызматкерлердин банкта киргизилген кардарлардын/өнөктөштөрдүн төлөөгө жөндөмдүүлүгү боюнча саясатынын негизинде кардарлардын/өнөктөштөрдүн төлөөгө жөндөмдүүлүгүн анализдоо жана баалоо маселелери, проблемалуу кредиттик тобокелдикти камтыган активдер жана башка каржылоо боюнча маселелер, ошондой эле кардарлар/өнөктөштөр менен байланыш боюнча, анын ичинде Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптары жана жоопкерчиликтүү каржылоо принциптери боюнча мезгил-мезгили менен окутуудан өтүшүн камсыз кылууга тийиш.»;  

- 20-1-пунктундагы «кредиттөө» деген сөг «каржылоо» дегенге алмаштырылсын; 

- 25-пунктунда:  

биринчи сүйлөм төмөнкү мазмунда берилсин:  

«Жалпысынан, кредиттик тобокелдикти камтыган активдерди алууга ар бир арыздын анализи кредиттик союздун саясатына таянышы керек жана кардардын/өнөктөштүн төлөмдүгүнө анализ жүргүзүүгө кийинки негизги факторлорго көңүл бурулушу зарыл:»;   

үчүнчү абзац төмөнкү редакцияда берилсин:  

«2) кардардын мүнөзү. Каржылоо боюнча кызматкер кардар каржылоону алууга жоопкерчилик менен мамиле жасай тургандыгын, кредиттик союздун суроолоруна толук жооп берип, карызын төлөө үчүн болгон күч-аракетин жумшай тургандыгын аныктоого тийиш. Талдап-иликтөөнү жүргүзүүдө кардар буга чейин башка финансы-насыялык уюмунан өзүндө кредиттик тобокелдикти камтыган активдерден пайдаланганбы же жокпу, кандай кайтарылып берилгендигине, кредиттик тартипти так сактагандыгына, өз милдеттенмелерин аткарууга даяр экендигине көңүл буруу зарыл. Ошондой эле, анын адамгерчилик аброюна, кесиптик деңгээлине да көңүл буруп, кардардын ушул тармакта канча жылдан бери иштегендигин жана иш тажрыйбасын, жетишкен ийгиликтерин да кароо маанилүү. Мындан тышкары, кредиттик союз мыйзамга ылайык кардардын/өнөктөштүн макулдугунун негизинде кардар/өнөктөш жана кардар/өнөктөш менен байланышы бар жактар туралуу бир же бир нече кредиттик бюролордон маалыматты суроого тийиш. 

- 27-пункту төмөнкү редакцияда берилсин:  

27. Эгерде кардарга кредиттик тобокелдикти камтыган активди берүү маселеси оң чечилсе, алынган документтерден кардарды каржылоо досьеси түзүлөт.   

Маалыматтардын сактоосун жана коопсуздугун камсыздоо боюнча талаптарды камтыган, кредиттик союзда маалыматтар менен иштөө ички процедуралары иштелип чыгышы керек. Кардар/өнөктөш боюнча маалыматтар кандай учурда мыйзамдын негизинде колдоно тургандыгын кардар менен жолугушууда маалыматтарды жыйндоодо кызматкер ачык түшүндүрүшү керек.  

Кардарлардын/өнөктөштөрдүн элеси бар болгон сүрөттөрдү же видеожазууларды, аудиожазууларды жана алар туралуу башка маалыматты жарнамалык, маркетингдик жана башка публикалык максатта колдонуу учун, кардарлардын/өнөктөштөрдүн жазуу түрүндөгү макулдугу керек. 

Каржылоо берүүдөн баш тартылган учурда, кредиттик союз баш тартуу себептерин түшүндүрүү менен кабыл алынган чечим жөнүндө кардарга кат жүзүндө маалымдоого тийиш.   

- 33-пункту төмөнкү мазмундагы абзац менен толукталсын:   

«- кардарлардан келип түшкөн акча каражаттары, алардын алдында болгон карызды толугу менен төлөгөө жетпей калган кезде, биринчи болуп карыздын эң биринчи пландагы активдин төлөө гафигинде көрсөтүлгөн, активдин негизги суммаларын биринчилерден болуп төлөө биринчиликке чыгарылат, андан кийин үстөк баага, ошентип, актив төлөө графигинде көрсөтүлгөн пландык төлөөлөр толугу менен төлөнуп бүткөн мезгилге чейин төлөнөт. Планда көрсөтүлгөн төлөөнүн графиги боюнча карыздар толугу менен төлөнүп бүткөн мезгилден кийин гана, кардардын/өнөктөштүн каржылоо келишиминде көрсөтүлгөн эсептелинген штрафттык санкциялар жана өсүүлөр төлөнөт, кардар жека адам же жеке ишкер болгон мезгилде мындай төлөө каралбайт, кийинки төлөөлөр макулдашылган график боюнча төлөнөт.   

Жеке адамдын же жеке ишкердин активи боюнча эсептелинген бардык штрафттык санкциялар жана/же өсүүлөр, активдин негизги суммасы жана үстөк баасы толугу менен төлөнүп берилгенден кийин гана төлөнөт.  

Эгерде, актив төлөө графиги тууралуу актив боюнча карызды төлөө 90-күндөн ашса жана карыз боюнча төлөнүүчү төлөм кардардын/өнөктөштүн төлөй турган карызын толугу менен жабууга жетпей жатса, биринчилерден болуп, активдин негизги суммасы төлөнөт, андан кийин гана үстөк баасы төлөнөт.  

Планда көрсөтүлгөн төлөнүн графиги боюнча төлөмдөр толугу менен төлөнүп бүткөн мезгилден кийин гана, кардардын каржылоо келишиминде көрсөтүлгөн эсептелинген штрафттык санкциялар жана өсүүлөр төлөнөт, кардар жеке адам же жеке ишкер болгон мезгилде мындай төлөө каралбайт, кийинки төлөөлөр макулдашылган график боюнча төлөнөт.   

Жеке адамдын же жеке ишкердин активи боюнча эсептелинген бардык штрафттык санкциялар жана/же өсүүлөр, активдин негизги суммасы жана үстөк баасы толугу менен төлөнүп берилгенден кийин гана төлөнөт.»;  

- 53-пункттун 2-пунктчасы төмөнкү мазмундагы абзац менен толукталсын:  

«Көйгөйлүү активдер менен иштөөдө, жолугушуу жана сүйлөшүү өткөрүүдө, кредиттик союздардын кызматкерлери иш жүзүндө алган жана профессионалдуу адепти сактоо менен жүргүзүлүү зарыл.»; 

- 1-тиркеменин 1-пунктундагы «мекемелеринен» деген сөз «уюмдарынан» дегенге алмаштырылсын. 

 

Долбоор 

 

«ЭкоИсламикБанк» ЖАКтын ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык операцияларды жүзөгө ашыруусунда аффилирленген жана банкка байланыштуу жактар менен операцияларына карата талаптар жөнүндө» жобо 

 

1. НЕГИЗГИ ЖОБОЛОР 

1. Бул Жобо Кыргыз Республикасында каржылоонун ислам принциптерин колдонууга киргизүүнүн алгачкы долбоорун жүзөгө ашыруу алкагында иштелип чыккан. 

2. "ЭкоИсламикБанк" ЖАКтын (мындан ары - банк) ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык иш жүргүзүүдө аффилирленген жана банк менен байланыштуу жактар менен жүргүзүлгөн операцияларга коюлган талаптарды белгилөө бул Жобонун максаты болуп саналат. 

3. Банк банк менен байланышкан жактардын реестрин жүргүзүүгө тийиш, анын Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын (мындан ары - Улуттук банк) кызматкерлерине тоскоолсуз жеткиликтүүлүгү камсыз болууга тийиш. Банк менен байланышкан жактардын реестри кеминде банктын кызмат адамынын аты-жөнү, банкта ээлеген кызматын, жакын тууганы болгон аны менен байланышкан жактын аты-жөнү, кызмат адамы менен туугандык катышы (ата-энеси, аялы/күйөсү ж.б.). 

4. Аффилирленген жактын банк менен болгон мамилеси алардын ортосундагы мамилелер банктын капиталында чектелген катышууну ээлик кылууга негизделген компаниялардын жана адамдардын байланыштары боюнча белгилениши мүмкүн. 

 

2. ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ ЖАНА БҮТҮМДӨРДҮ ЖҮЗӨГӨ АШЫРУУ ТАРТИБИ 

 

5. Эгерде төмөндө келтирилгендердин бири эле учурай турган болсо, банк активдер боюнча аффилирленген же банк менен байланышкан жактар менен операцияларды ишке ашыруу укугуна ээ эмес: 

1) банк менен байланыштуу бир кардарга/берүүчүгө туура келген тобокелдиктин максималдуу өлчөмү (ченем К1.2) банктын таза суммардык капиталынан 15% ашса;  

2) банк, Улуттук банк тарабынан белгиленген капиталдын жетиштүүлүгү (шайкештиги) жана өздүк (жөнгө салучулук) капиталы боюнча талаптарга туура келбесе; 

3) отчеттук мезгилдин акыркы күнүнө карата өтүп жаткан финансылык жылда чыгымдар орун алса.   

4) аффилирленген жана/же банк менен байланышкан жактарга берилген активдердин жалпы суммасы банктын таза суммардык капиталынан 60% ашык болсо. 

6. Аффилирленген жана/же банк менен байланышкан жактар менен операцияларды ишке ашырууда банкка активдер менен операцияларды жүргүзүү боюнча чектөөлөргө Улуттук банк тарабынан белгиленгенден катуу талаптагы ички чектерди белгилөө сунушталат. 

7. Эгер банк жеке каражаттары менен коммерциялык банктарга же башка банктык эмес уюмдарга катышса, анда ар бир банктык эмес уюмга кандай болбосун финансылык салымдарды жана тобокелдиктин кайсыл болбосун түрлөрүн өзүндө алып жүргөн активдерди кошо алганда, мындай инвестициялардын максималдуу өлчөмү банктын өздүк (жөнгө салучулук) капиталынын өлчөмүнүн 15%ынан жогору болбоого тийиш. Мындай инвестициялардын жалпы көлөмү банктын өздүк (жөнгө салучулук) капиталынын 60%ынан жогору боло албайт. 

8. Таза суммардык капиталынан 1%дан ашкан суммада банк менен банкка байланыштуу жактардын ортосундагы бүтүмдөр кызыкдар болуу менен түзүлгөн бүтүмдөр болуп саналат. Таза суммардык капиталынан 1%дан 10%га чейинки өлчөмдөгү кызыкдар болуу менен түзүлгөн бүтүмдөр жөнүндө чечим банктын Директорлор кеңешинин кызыкдар болбогон мүчөлөрү тарабынан гана кабыл алынат. 

9. Бир эсептик көрсөткүчтөн таза суммардык капиталынан 10%ына чейинки өлчөмдөгү аффилирленген жана банк менен байланыштуу жактар менен кредиттик тобокелдикти камтыган активдер боюнча чечим банктын Директорлор кеңешинин кызыкдар болбогон мүчөлөрү тарабынан гана кабыл алынат. 

10. Таза суммардык капиталынан 10%дан ашкан өлчөмдөгү кызыкдар болуу менен түзүлгөн бүтүмдөр жана башка банктык операциялар, анын ичинде кредиттик тобокелдикти камтыган активди сунуштоо, жөнүндө чечим банктын акционерлеринин жалпы жыйыны тарабынан кабыл алынат. 

11. Ачык түзүлүүчү келишимдерден тышкары, таза суммардык капиталынан 10%дан ашкан чегинде банктын банк менен байланыштуу жактар менен бүтүмдөрү жана операциялары банктын Директорлор кеңеши тарабынан жактырылууга тийиш.  

12. Эгерде операция же бүтүм боюнча жарым-жартылай кирешелер болсо да банктын аффилирленген же банк менен байланышкан жагынын пайдасы үчүн пайдаланылса же алардын карамагына берилсе, банктын кайсыл болбосун жак менен түзүлгөн кайсыл болбосун операциясы же бүтүмү аффилирленген же банк менен байланышкан жактар менен түзүлгөн операция же бүтүм деп эсептелүүгө тийиш. 

13. Банк төмөнкү бардык шарттарды аткарган учурда гана аффилирленген же банк менен байланышкан жактар менен операцияларды же бүтүмдөрдү жүргүзүүгө укуктуу: 

1) Операциялар, ушул Жобонун 14-пунктунда белгиленгендерден тышкары, жана бүтүмдөр ошол эле учурда бул банк менен ушул ченемдерге туш болбогон жана банктын аффилирленген же банк менен байланышкан жактары болуп эсептелбеген башка адамдардын ортосундагы ушул өңдүү операциялар жана бүтүмдөр үчүн колдонулуучу шарттарга жана талаптарга салыштырууда өтө жеңилдетилбеген болуп эсептелген шарттарда жана талаптарда гана жүргүзүлүшү мүмкүн. Мындай шарттар жана талаптар, өзүнчө алганда, төмөнкү жол бербөөлөрдү камтыйт: 

- башкалардан алынуучуларга салыштырганда кыйла төмөн үстөк бааларды же жыйымдарды белгилөө; 

- башка жактарга салыштырмалуу активдерди тартууда кыйла жогору кирешелерди төлөп берүү; 

- башкалардан талап кылынуучуларга салыштырганда күрөөнүн кыйла төмөн баасында. Күрөөнү кабыл алууда аны башка ушул өңдүү күрөөдөн жогору баалоого мүмкүндүк берүүчү методология колдонулбашы керек; 

- бул операциянын тобокелдик деңгээлинен же кардардын /берүүчүнүн кредит төлөөнүн төмөнкү жөндөмүн