ь 2009-жылдын 1-чейрегиндеги акча-кредит саясаты жёнъндё. 2009-жылдын 27-майында Улуттук банк Башкармасы ъстъбъздёгъ жылдын 1-чейреги ъчън акча-кредит саясатынын жыйынтыктарын жана келечек мёёнёткё каралган акча-кредит программасын талкуулашты.
Талкуунун жъръшъндё ёткён жылы Улуттук банк негизги кёьълдъ баалардын жалпы деьгээлинин ёсъшън токтотуп туруу ъчън шарттарды тъзъъгё бургандыгы белгиленген. Ъстъбъздёгъ жылы инфляциялык тобокелдиктердин тёмёндёшъ акча-кредит саясатын бошоьдотууга ыьгайлуу жагдайларды тъзёт жана Улуттук банктын узак мёёнёткё каралган экономикалык ёсъшкё кёмёк кёрсётъъ милдеттерин аткаруусунда мъмкънчълъктёрън кеьейтет.
Улуттук статистика комитетинин маалыматтары боюнча инфляция деьгээлин мънёздёёчъ керектёё бааларынын индексинин ёсъшъ 2009-жылдын 1-чейрегинде 0,4 пайызды тъзгён, ёткён жылдын тиешелъъ мезгилинде бул кёрсёткъч – 6,1 пайызды тъзгён эле.
Республикадагы баалардын жалпы деьгээлинин ёсъш арымдарынын тёмёндёшъ 2007-жылдын къз айларында башталган жана ёткён жыл ичинде жъргъзълъп келген акча-кредит саясатын къчётъъ боюнча чаралар менен тышкы факторлордун айкалышып таасир этъъсънън басаьдашы менен шартталган. Алсак, мындай саясат акча сунушунун ёсъъ арымынын тёмёндёшъ жана эсептик чендин жогорулоосу менен берилген.
Акыркы убактарда Улуттук банк ачык рыноктогу ёз операцияларынын кёлёмън акырындык менен тёмёндёткён, бул жъгъртъъдёгъ ноталар кёлёмънън ёткён жылдын акырындагы 1,6 млрд. сомдон ъстъбъздёгъ жылдын март айынын акырындагы 0,9 млрд. сомго чейин азайышына алып келген. Андан тышкары, ушул жылдын февраль айынан тартып Улуттук банк кайтарым репо-операцияларын жъргъзгён эмес. Улуттук банктын эсептик чени 2009-жылдын 1-чейреги ичинде 15,22 пайыздан 12,79 пайызга чейин тёмёндёгён. Эсептик чен андан ары да тёмёндёёсън улантып, май айынын акырына карата ал 9,95 пайызды тъзгён.
1-чейрек ичинде ички рыноктогу жылдын ушул мезгилине мънёздъъ чет ёлкё валютасына болгон суроо-талаптын жогору болушу, орус рублинин интенсивдъъ нарксызданып жатышы жана казак тенгесинин кескин нарксызданышынан улам улуттук валютанын наркын жоготуусун кътъълёр менен къчётългён. Бул Улуттук банктын сомдун алмашуу курсунун кескин олку-солку болуп турушуна жол бербёё максатында банктар аралык валюта рыногуна жигердъъ катышып туруусунун зарылдыгына алып келген. Улуттук банктын чет ёлкё валютасын таза сатуусунун кёлёмъ 148,4 млн. АКШ долларын тъзгён (ёткён жылдын 1-чейрегинде таза сатуу 79,6 млн. АКШ долларын тъзгён эле). АКШ долларынын сомго карата курсунун жогорулоосу чейрек ичинде 8,15 пайызды тъзгён (ёткён жылдын ушул эле мезгилинде – 2,56 пайыз).
Глобалдык финансылык-экономикалык кризистин таасиринин улантылып жаткандыгына карабастан, 1-чейрек ичинде банк системасынын негизги кёрсёткъчтёрънън оь болгон ёсъъ арымын сактап калууга мъмкън болгон. Банктардын активдери 13,6 пайызга кёбёйъъ менен, 2009-жылдын март айынын акырына карата 62,4 млрд. сомду тъзгён. Банктардын кредит портфели 0,6 пайызга ёскён жана 25,7 млрд. сомду тъзгён. Депозиттер кёлёмъ 2009-жылдын март айынын акырына карата жыл башынан бери 1,9 пайызга кёбёйъъ менен 33,6 млрд. сомду тъзгён. Банк системасынын капиталы да 3,7 пайызга кёбёйгён жана 2009-жылдын март айынын акырына карата 13,3 млрд сомду тъзгён. Банк тарабынан 2009-жылдын 1-чейреги ичинде алынган таза киреше 371,5 млн. сомду тъзгён.
Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармалыгы алдыдагы мезгил ичинде акча-кредит саясатын жъргъзъъ шарттарына алгылыктуу таасир кёрсётъшъ мъмкън болгон бир катар факторлор бар экендигин белгилеп кетти. Тышкы булактардын эсебинен каржылануучу ёкмёттък чыгашалардын жогорулашынын аркасында бюджеттин тартыштыгы ёскён учурда кошумча инфляциялык басым пайда болушу мъмкън, ал ъстёк ликвиддъълъктъ стерилдештиръъ боюнча операциялардын кёлёмън жогорулатуу зарылдыгына алып келет. Глобалдык финансы-экономикалык кризистин тереьдигине жана мъмкън болгон натыйжаларына байланыштуу айрым бир белгисиздик абалы Кыргыз Республикасынын экономикалык ёнъгъъсънё байланыштуу тобокелдиктерди сактап калууда. Коьшу мамлекеттердин ёлкёбъздё ёндърълъъчъ продукцияга болгон суроо-талаптарынын тёмёндёшъ, эмгек мигранттарынан алынып турган кирешелердин азайышы тёлём балансынын туруктуулугунун начарлашына алып келиши мъмкън, бул сомдун алмашуу курсуна басым кёрсётъшъ ыктымал. Улуттук банк тиешелъъ деьгээлде эл аралык камдарды (резервдерди) колдоп туруунун зарылдыгын эске алуу менен сомдун алмашуу курсунун кескин олку-солку болушуна жол бербёёгё багытталган валюта саясатын улантууну чечкен.
Банктык эмес финансы-кредит мекемелеринин жаьылыктары
Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы тёмёнкъ банктык эмес финансы-кредит мекемелерине жана алмашуу бюролоруна лицензияларды (къбёлъктёрдъ) берген:
1. Мекеме "ДинарКредит" МККсына (жеке адамдарга жана юридикалык жактарга чакан кредиттерди беръъгё 2009-жылдын 1-июнунда берилген №214-къбёлък). Юридикалык дареги: Чъй областы, Токмок шаары, Шамсы кёчёсъ, 38-ъй.
2. ЖЧК "Береке плюс" МККсына (жеке адамдарга жана юридикалык жактарга чакан кредиттерди беръъгё 2009-жылдын 1-июнунда берилген №215-къбёлък). Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Кожевенная кёчёсъ, 1.
3. КЖК "ЭММА +" ломбардына (кыймылдуу мълктъ кърёёгё алуу менен кыска мёёнёттъъ кредиттерди беръъ боюнча операцияларды жъзёгё ашыруу укугуна 2009-жылдын 1-июнунда берилген №414-лицензия). Юридикалык дареги: Жалал-Абад областы, Жалал-Абад шаары, Н.Айтматова атындагы кёчё, борбордук базар, багыты: жашылча павильонунун кире бериши.
4. Жеке ишкер Бухта Юлия Александровнага (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 1-июнунда берилген №4049-лицензия), алмашуу бюролору тёмёнкъ номерлерде катталган:
2259 - Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Байтик Баатыр атындагы кёчё, 1-23;
2260 - Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Некрасов атындагы кёчё, 92.
5. Жеке ишкер Нестерова Вера Александровнага (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 1-июнунда берилген №4050-лицензия), алмашуу бюросу 2261 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Бёкёнбаев атындагы кёчё, 104 "а".
6. Жеке ишкер Султанова Нурзат Омоновнага (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 1-июнунда берилген №4051-лицензия), алмашуу бюросу 2262 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, "Дордой" сода-кёьъл ачуу комплекси, Чымкент автоунаа токтоочу жайы, № 10.
7. Жеке ишкер Юлдашев Зафаржан Садыкжоновичке (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 2-июнунда берилген №4052-лицензия). Юридикалык дареги: Баткен областы, Кызыл-Кыя шаары, Асаналиев атындагы кёчё, номерсиз. "Айбек-Базары" ЖЧКсы.
8. Жеке ишкер Шомшидинов Баходиржон Сулаймановичке (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 2-июнунда берилген №4053-лицензия). Юридикалык дареги: Баткен областы, Кызыл-Кыя шаары, Асаналиев атындагы кёчё, номерсиз. "Айбек-Базары" ЖЧКсы, "Улугбек" кафеси.
9. Жеке ишкер Тошалиев Мансур Мамуржановичке (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 2-июнунда берилген №4054-лицензия). Юридикалык дареги: Баткен областы, Кадамжай р-ну, Ъч-Коргон айылы.
10. Жеке ишкер Данышманов Эмил Маматкадыровичке (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 3-июнунда берилген №4055-лицензия), алмашуу бюросу 2263 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Абдрахманов атындагы кёчё, 150.
11. Жеке ишкер Заитов Акрамжан Тургановичке (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 4-июнунда берилген №4056-лицензия), алмашуу бюросу 2264 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Чъй проспектиси, 4 «б», "Мадина" соода ъйъ.
12. Жеке ишкер Алдашева Асель Тургунбековнага (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 4-июнунда берилген №4057-лицензия), алмашуу бюросу 2265 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Абдрахманов атындагы кёчё, 144.
13. Жеке ишкер Эрмекова Алтынай Абдылдаевнага (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 4-июнунда берилген №4058-лицензия), алмашуу бюросу 2266 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, "Дордой" базары, борбордук ётмё жол, №17-контейнер.
14. Жеке ишкер Печурин Сергей Николаевичке (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 4-июнунда берилген №4059-лицензия), алмашуу бюросу 2267 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Чъй областы, Кара-Балта шаары, Кожомбердиев атындагы кёчё, 18, ("АРГО" павильону).
15. Жеке ишкер Закиров Талант Толонбаевичке (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 4-июнунда берилген №4060-лицензия), алмашуу бюролору тёмёнкъ номерлерде катталган:
2268 - Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Ахунбаев атындагы кёчё,100/3;
2269 - Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Ахунбаев атындагы кёчё,100/33;
2270 - Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Москва кёчёсъ, 58;
16. Жеке ишкер Пратов Хайрулло Эминжоновичке (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 5-июнунда берилген №4061-лицензия) Юридикалык дареги: Ош областы, Ноокат шаары, шаар базары, № 4-ларек.
17. Жеке ишкер Ахунжанов Махамадвалиге (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 5-июнунда берилген №4062-лицензия) Юридикалык дареги: Ош областы, Ноокат шаары, шаар базары, "Нооруз" ашканасы.
18. Жеке ишкер Муратов Кумарбек Калыбековичке (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 5-июнунда берилген №4063-лицензия) Юридикалык дареги: Ош областы, Кара-Суу шаары, Туратали базары.
19. Жеке ишкер Туркменова Кулнара Ногоевнага (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 5-июнунда берилген №4064-лицензия), алмашуу бюросу 2271 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, "Дордой" соода-кёьъл ачуу комплекси, Тъндък автоунаа токтоочу жайы, джинсы ётмё жолу, № 7/1.
20. Жеке ишкер Текеспаева Нурия Байышовнага (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 5-июнунда берилген №4065-лицензия) Юридикалык дареги: Ысык-Кёл областы, Чолпон-Ата шаары, Совет кёчёсъ, № 97, "Зодиак" казиносу.
21. Жеке ишкер Кенжетаев Анарбай Токтобаевичке (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 5-июнунда берилген №4066-лицензия) Юридикалык дареги: Талас областы, Талас шаары, Сарыгулов атындагы кёчё, номерсиз, "Кёктём" соода комплекси.
22. Жеке ишкер Сулайманов Нурдин Тунгучбаевичке (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 5-июнунда берилген №4067-лицензия) Юридикалык дареги: Талас областы, Талас шаары, Сарыгулов атындагы кёчё, 17.
23. Жеке ишкер Тургунбаев Мавланбекке (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 5-июнунда берилген №4068-лицензия) Юридикалык дареги: Ош областы, Кара-Суу шаары, Туратали базары, 0-катар, №8004422-контейнер
Тёмёнкъ банктык эмес финансы-кредит мекемелеринин
лицензиялары/къбёлъктёръ кайра чакырылып алынган жана жокко чыгарылган:
1. 2009-жылдын 5-июнунан тартып КЖК "ЭМИРЛАН-КРЕДИТ" ломбардына 2007-жылдын 31-майында берилген №322-лицензия 2009-жылдын 5-июнундагы катышуучунун чечимине байланыштуу жокко чыгарылган. Юридикалык дареги: Жалал-Абад областы, Жалал-Абад шаары, борбордук базар.
Банктар аралык тёлёмдёр
Банктар аралык тёлём системаларынын кёрсёткъчтёръ |
||||||||||
|
Бардыгы болуп банктар аралык тёлём системалары |
анын ичинде |
||||||||
Клиринг системасы |
Гросс системасы |
|||||||||
кёлёмъ млн. сом |
саны даана |
кёлёмъ млн. сом. |
саны даана |
кёлёмъ млн. сом. |
саны даана |
|||||
2009-жылдын 1-июнунан 5-июнуна чейинки мезгил ичиндеги кёрсёткъчтёр (отчеттук мезгил) |
||||||||||
Жумалык абсолюттук маани |
9 112,1 |
69 685 |
1 241,1 |
67 728 |
7 871,0 |
1 957 |
||||
Банктар аралык тёлём системаларынын тёлёмдёръндёгъ ълъшъ (%) |
100,0 |
100,0 |
13,6 |
97,2 |
86,4 |
2,8 |
||||
анын ичинде (%): |
|
|
|
|
|
|
||||
ББПБнын таза позициялары |
0,2 |
0,4 |
1,2 |
0,4 |
0,0 |
0,0 |
||||
Борбордук Казыналыктын чыгыш тёлёмдёръ |
25,4 |
11,4 |
29,1 |
11,6 |
24,8 |
4,4 |
||||
Борбордук Казыналыктын кириш тёлёмдёръ |
16,0 |
46,9 |
13,5 |
48,2 |
16,4 |
2,2 |
||||
Социалдык Фонддун чыгыш тёлёмдёръ |
0,4 |
1,6 |
2,9 |
1,7 |
0,0 |
0,0 |
||||
Социалдык Фонддун кириш тёлёмдёръ |
1,9 |
5,9 |
14,3 |
6,1 |
0,0 |
0,0 |
||||
Ёткён ай ъчън орточо жумалык кёрсёткъчтёр |
||||||||||
Ёткён айдын орточо жумалык абсолюттук мааниси |
7 146,4 |
75 781 |
1 136,6 |
73 963 |
6 009,8 |
1 818 |
||||
Отчеттук мезгилдин кёрсёткъчтёрънън ёткён айдын орточо жумалык кёрсёткъчтёрънён четтеши |
||||||||||
|
1 965,7 |
-6 096 |
104,5 |
-6 235 |
1 861,2 |
139 |
||||
% |
27,5 |
-8,0 |
9,2 |
-8,4 |
31,0 |
7,7 |
ь 2009-жылдын 5-июнуна карата абал боюнча «Банктар аралык процессинг борбору» ЖАКынын акционерлери болуп 16 коммерциялык банк жана «Кыргызтелеком» ААКы саналышат. 53 480 Элкарт карты чыгарылган, 133 банкомат жана 433 терминал иштеп жатат. 356 терминал коммерциялык банктардын Бишкек шаарындагы жана республиканын райондук борборлорундагы филиалдарында жана сактык кассаларында, 78 терминал соода-сервистик пунктарда орнотулган .
Элкарт улуттук картын тейлёёчъ нак акчаларды беръъчъ пункттар, банкоматтар, соода-сервис-ишканаларынын тизмеси Улуттук банктын сайтында (www.nbkr.kg) Тёлём системасы/Бирдиктъъ банктар аралык процессинг борбору бёлъгъндё жайгаштырылган.