Кайта келүү
 Конъюнктура: 14 - 18 май


Улуттук банк: Кыргызстанда орун алган кайтарылгыс кредиттер проблемасын кредит маданиятын ёнъктъръъ аркылуу чечъъгё болот 

 

Ар кандай себептерден улам коммерциялык банктардан жана банктык эмес финансы-кредит мекемелеринен алышкан карыздарынын ордун жаба албаган карызгерлердин проблемасына коомчулуктун ёзгёчё кёьъл буруусун эске алуу менен Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы тъптёлгён бул абалга тёмёнкъдёй тъшъндърмё беръъ зарыл деп эсептейт.  

 

Биринчиден: орду жабылбаган кредиттери менен байланыштуу проблемаларын коомчулуктун алдына койгон карызгерлер, ошондой эле депутаттарды кошо алганда бийликте тургандардын бардыгы, 2010-жылдын апрель жана июнь айларындагы окуяларда жапа чеккен деп эсептёёгё болбойт. Алардын бир бёлъгъ ёз финансылык мъмкънчълъгънё жетиштъъ баа бере албаган ишенимсиз карыз алуучулар. Жогорку Кеьешке кайрылгандардын арасында 1998, 2008, 2009-жылдары эле карыз алган карызгерлер да бар.  

 

Экинчиден: Улуттук банкка, коммерциялык банктарга жана банктык эмес финансы-кредит мекемелерине кайрылышкан карызгерлер ортосунда кайтарылгыс кредиттер проблемасын чечъъ иштери жъргъзълъп жатат. Улуттук банк, коммерциялык банктар жана банктык эмес финансы-кредит мекемелери ёз карыз алуучуларына тъшънъъ менен мамиле кылууга даяр жана 2010-жылы болуп ёткён окуяларда жапа чеккен карыз алуучулар боюнча маселелердин бардыгы чечилъъдё.  

 

Ъчънчъдён: Улуттук банк, бир жагынан коммерциялык банктарды жана банктык эмес финансы-кредит мекемелерин кредит алуунун бардык шарттарын карызгерлерге ачык кёрсётъъгё, ал эми экинчи жагынан калктын финансылык сабаттуулугун жогорулатууга кёмёк кёрсётъъгё багытталган бир катар ченемдик-укуктук актыларды иштеп чыкты.  

 

Акыркы жылдары тъптёлгён жана алар кайтарылгыс кредиттердин кёбёйъъсънё алып келген бир нече тенденцияларды белгилеп кетъъ зарыл: 

а) сунушталган кызматтардан пайдалануучулардын финансылык сабаттуулугу тёмён деьгээлде, мунун натыйжасында алар кредиттик каражаттарды кайтарууга, алар боюнча пайыздардын тёлёшънё, карызгердин кредитор алдындагы милдеттенмелеринин ёз учурунда толук аткарылышына баа бере алышпайт; 

(б) кёпчълък учурда карызгерлер бир нече банктан же микрофинансы уюмдарынан кредит алышат, бул да кредиттик каражаттардын кайтарылбай калуу тобокелдигин арттырат; айрыкча, микрофинансылык уюмдардын кардарларынын арасынан мындайлар кёп кездешет. Кърёёсъз, майда кредиттердин берилиши менен тъшъндъръъгё болот; 

(в) мындан тышкары, кредиторлор банктар жана МФУлар тарабынан карызгердин мъмкънчълъгънё талдап-иликтёёлёрдъ, баа беръълёрдъ да талаптагыдай жъргъзбёйт.  

Ушул факторлордун бардыгы келип, кредиттерди тёлёёдё проблемалардын келип чыгышын шарттайт. Ушундан улам, тиешелъъ мыйзамдардын иштелип чыгышы жана кабыл алынышы муктаждыгы келип чыгууда. Мындай мыйзамдар бир жагынан кредиторлордун укугунун корголушуна, экинчи жагынан бардык катышуучулардын кредитор менен карызгердин (кърёё коюучунун) кредиттик маданиятын калыптандырууга мъмкъндък берет. 

 

 

2012-жылдын 14-майында Улуттук банктын Тёрагасы Зина Асанкожоева, Азербайжан Борбордук банкы тарабынан Баку шаарында уюштурулган Борбордук Азия, Карадеьиз жана Балкан ёлкёлёрънън Борбордук банктарынын тёрагалар клубунун 27-жыйынына катышты.  

Уюмдун ёкълдёрънён болушкан ёлкёлёрдън борбордук банктары ортосунда ёз ара кызматташуу жана тыжрыйба алмашуу маселесин талкуу, Клубдун жыйналышынын максатынан болду. Кезектеги жолугушууда «Евро аймагында карыз каатчылыгы жана анын Евросоюзга кирбеген Евразия ёлкёлёрънё таасири», ошондой эле «Жалпы финансылык туруктуулук жана ёнъгъп келе жаткан рыноктордо макропруденциалдык жёнгё салууга кайтарым-циклдин ролу» деген темалар да талкууга алынды.  

Жыйындын алкагында Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын Тёрагасы Россия, Азербайжан, Търкия, Казакстан жана башка ёлкёлёрдън борбордук банктарынын тёрагалары менен съйлёшъълёрдъ жъргъзъп, анда мындан аркы кызматташуу, ошондой эле ёз ара колдоо кёрсётъъ жёнъндё сёз болду.  

 

 

Маалымат ъчън 

Клуб 1998-жылы региондордун борбордук банктары ортосунда кызматташууну ёнъктъръъ, тажрыйба алмашуу максатында тъзългён.  

Учурда, Кыргызстанды кошо алганда, 21 катышуучу Клубдун катарына кирет. Ётъп жаткан жылдын 12-майында ёткён отурумда Чехия Улуттук банкынын бул Клубга ёткёндъгъ расмий тастыкталган. 

 

Тёмёнкъ банктык эмес финансы кредит мекемелерге жана алмашуу бюролорго лицензиялар/къбёлъктёр берилген

 

o Жеке ишкер Ниязбаев Эмилбек Ниязбаевичке нак чет ёлкё валютасы менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2012-жылдын 14-майында №4942 лицензия берилген, каттоо №2974. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Абдрахманов атындагы кёчё, 150; 

o Жеке ишкер Ачеков Жолчубай Джамбуловичке нак чет ёлкё валютасы менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2012-жылдын 15-майында №4943 лицензия берилген, каттоо №2975. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, "Дордой" базары, ортонку катар, №32 жай; 

o "Астра" ломбард КЖКсына нак чет ёлкё валютасы менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2012-жылдын 15-майында №4944 лицензия берилген, каттоо №2976. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Байтик-Баатыр атындаыг кёчё, 6/2; 

o Жеке ишкер Джолдошбаева Гульсара Галиакпаровнага нак чет ёлкё валютасы менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2012-жылдын 16-майында №4945 лицензия берилген, каттоо №2977. Юридикалык дареги: Чъй областы, Аламедин району, Аламедин айылы, Алматы кёчёсъ 143; 

o Жеке ишкер Заитов Акрамжан Тургановичке нак чет ёлкё валютасы менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2012-жылдын 16-майында №4946 лицензия берилген, каттоо №2978. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Чъй проспектиси 4 «б», «Мадина» соода ъйъ; 

o Жеке ишкер Исманов Икрамидин Шакировичке нак чет ёлкё валютасы менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2012-жылдын 17-майында №4947 лицензия берилген. Юридикалык дареги: Баткен областы, Кызыл-Кыя шаары, "Айбек-Базары" ЖЧКсы, борбордук дарбазасы; 

o Жеке ишкер Миржалилов Мирзахид Миралиевичке нак чет ёлкё валютасы менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2012-жылдын 17-майында №4948 лицензия берилген. Юридикалык дареги: Баткен областы, Кызыл-Кыя шаары, "Айбек-Базары" ЖЧКсы, борбордук дарбазасы; 

o МКК "Досмат-Финанс" ЖЧКсына жеке адамдарды жана юридикалык жактарды микрокредиттёёгё 2012-жылдын 17-майында эсептик каттоодон ёткёртългёндъгъ жёнъндё №458 къбёлъгъ берилген. Юридикалык дареги: Ош областы, Ош шаары, Ломоносов атындагы кёчё, №6. 

 

 

Банктар аралык тёлёмдёр 

Банктар аралык тёлём системаларынын кёрсёткъчтёръ (БТС) 

 

 

 

Бардыгы болуп БТС 

анын ичинде 

Клирингдик система 

Гросстук система 

кёлёмъ, 

сом менен 

саны, 

даана 

кёлёмъ, 

сом менен 

саны, 

даана 

кёлёмъ, 

сом менен 

саны, 

даана 

2012-жылдын 14-майынан 18-майына чейинки аралыктагы кёрсёткъчтёр (отчеттук мезгил ичинде) 

Абсолюттук мааниде 

14 595 418 265,87 

46 978 

1 606 304 917,66 

43 546 

12 989 113 348,21 

3 432 

БТС тёлёмдё-ръндёгъ ълъшъ (%) 

100,0 

100,0 

11,0 

92,7 

89,0 

7,3 

анын ичинде 

(%): 

  

  

  

  

  

  

БАПБнын таза позициялары 

0,1 

1,6 

0,8 

1,7 

0,0 

0,0 

БК чыгыш  

14,1 

8,3 

19,6 

8,9 

13,4 

1,3 

БК кириш  

22,3 

37,3 

20,6 

40,1 

22,5 

2,3 

СФ чыгыш  

0,01 

0,3 

0,1 

0,3 

0,0 

0,0 

СФ кириш  

0,6 

6,0 

5,9 

6,5 

0,0 

0,0 

Ёткён ай ъчън орточо жумалык кёрсёткъчтёр 

Абсолюттук мааниде 

12 085 215 566,66 

43 711 

1 281 189 646,12 

40 963 

10 804 025 920,54 

2 749 

 

Отчеттук мезгил ичиндеги кёрсёткъчтёрдън ёткён ай ъчън орточо жумалык кёрсёткъчтёрдён четтеши  

Абсолюттук мааниде 

2 510 202 699,21 

3 267 

325 115 271,54 

2 583 

2 185 087 427,67 

683 

20,8 

7,5 

25,4 

6,3 

20,2 

24,9 

 

Элкарт системасынын кёрсёткъчтёръ 

 

… карата абал боюнча 

2012-жылдын 11-майына карата 

2012-жылдын 18-майына карата 

Жъгъртъъдёгъ карттардын саны (кайра чыгарылгандарын эске албаганда) 

 

130 294 

130 789 

Бардыгы болуп, pos-терминалдардын саны, анын ичинде: 

- банктарда 

- соода тъйъндёръндё 

 

720 

459 

261 

 

715 

454 

261 

Банкоматтардын саны 

191 

193