Улуттук банк Башкармасынын 2011-жылдын
«30»ноябрындагы № 67\9 токтому
«Кыргыз Республикасынын операцияларды ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык жъзёгё ашырышкан коммерциялык банктарында
корпоративдик башкаруу жёнъндё» жобо тууралуу
Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жёнъндё» мыйзамынын 7 жана 43-статьяларына ылайык, Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасы токтом кылат:
1. «Кыргыз Республикасынын операцияларды ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык жъзёгё ашырышкан коммерциялык банктарында корпоративдик башкаруу жёнъндё» жобо (кошо тиркелет) бекитилсин.
2. Бул токтом Улуттук банктын расмий сайтында жана «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын ченемдик актылары» журналында жарыялансын.
3. Токтом расмий жарыялангандан бир ай ёткёндён кийин къчънё кирет.
4. Юридикалык башкармалык расмий жарыялангандан кийин бул токтомду Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларынын мамлекеттик реестринде чагылдырылышы ъчън Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигине жёнётсън.
5. Кёзёмёл методологиясы жана лицензиялоо башкармалыгы ушул токтом менен Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктарын жана Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын облусттук башмармалыктарын тааныштырсын.
6. Ушул токтомдун аткарылышына контролдук Улуттук банктын Тёрагасынын орун басары З.Л. Чокоев мырзага жъктёлсън.
Тёрага Асанкожоева З. М.
Кыргыз Республикасынын Улуттук
банк Башкармасынын 2010-жылдын
«30» «ноябрындагы» №67/9 токтому
менен бекитилген
«Операцияларды ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык жъзёгё ашырышкан Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктарында
корпоративдик башкаруу жёнъндё» жобо
1. ЖАЛПЫ ЖОБОЛОР
1. «Операцияларды ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык жъзёгё ашырышкан Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктарында корпоративдик башкаруу жёнъндё» жобо (мындан ары-Жобо) Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жёнъндё» мыйзамына, «Кыргыз Республикасындагы банктар жана банк иши жёнъндё» мыйзамына ошондой эле, Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларына ылайык иштелип чыккан. Жобо, «ислам терезесине» ээ банктарды кошо алганда, операцияларды ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык жъзёгё ашырышкан коммерциялык банктарга (мындан ары - банктар) таркатылат.
Банктарда эффективдъъ корпоративдик башкаруу айрым банктардын жана бътъндёй банк тутумунун туруктуу ёнъгъшън камсыз кылуунун олуттуу шарттарынын бири болуп саналат.
Жободо колдонулуучу терминдер жана аныктамалар Кыргыз Республикасынын "Кыргыз Республикасындагы банктар жана банк иши жёнъндё" мыйзамында келтирилген терминдерге жана аныктамаларга, ошондой эле Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын ченемдик укуктук актыларына ылайык келет.
Ушул Жобонун максаттары ъчън тёмёнкъ аныктамалар кошумча колдонулат:
инвестициялык эсептер – бул, кардарлардын мудараба келишиминин негизинде банк тарабынан тартылган каражаттар чагылдырылган эсептери. Мудараба келишиминин търънё жараша инвестициялык эсеп чектелбеген жана чектелген болушу мъмкън;
фидуциардык жоопкерчилик – бул, банктын ёз кардарларынын алдында Шариат эрежелеринин жана принциптеринин сакталышы, инвестициялык эсеп ээлеринин акча каражаттарынын тиешелъъ търдё тескёёгё алынышы жана мудараба келишиминде кёрсётългён шарттардын сакталышы боюнча жоопкерчилиги;
тобокелдик профили – банктын чогултулган, иликтёёгё алынган жана системага салынган маалыматтарга негизденген тобокелдигинин кёрсёткъчтёрънън айкалышы, ал биринчи кезекте бъткёрълъъчъ маселелерди эске алганда, банктын иш багыттары боюнча тобокелдиктерге дуушарлануусун мънёздёйт.
2. Корпоративдик башкаруу дегенден улам, акционерлердин, Директорлор кеьешинин, Шариат кеьешинин жана Банк Башкармасынын ортосунда банктын тёмёндёгълёр боюнча ишине жалпы жетекчилик кылуу жагында ёз ара мамилелеринин белгилъъ бир системасын тъшънъъгё болот:
1) банк тарабынан Шариат стандарттарынын жана принциптеринин сакталышын камсыз кылуу;
2) банк ишинин стратегиялык максаттарын, аларга жетъъ жолдорун жана бул максаттардын ишке ашырылышына контролдукту аныктоо;
3) инвестициялык эсеп ээлерин жана башка аманатчыларды, товар беръъчълёрдъ кошо алганда, банк акционерлери менен анын кардарларынын ортосундагы баланска жана банк ишинин туруктуу ёнъгъшънё жетишъъ;
4) банктын башкаруу органдары жана кызматкерлери тарабынан банк ишинин стратегиялык максаттарга жетъъсъ ъчън зарыл болгон бардык аракеттердин аткарылышын камсыз кылуучу эмгек ыргагына търткъ беръъ;
5) Кыргыз Республикасынын мыйзам актыларынын, ошондой эле банктын ички документтеринин талаптарынын сакталышын камсыз кылуу;
3. Банктарда эффективдъъ корпоративдик башкаруунун негизги компоненттери болуп, тёмёндёгълёр саналат:
1) банктын башкаруу органдарынын ортосунда ыйгарым укуктарды, компетенция жана отчеттуулук маселелерин бёлъштъръъ, Директорлор кеьешинин, Шариат кеьешинин жана Банк Башкармасынын натыйжалуу ишин уюштуруу;
2) банк ишин ёнъктъръъ стратегиясын, бизнес-планын, саясаттарын аныктоо жана бекитъъ, ошондой эле алардын жъзёгё ашырылышына контролдук кылуу;
3) банк акционерлеринин жана башкаруу органдарынын стратегиялык ролун жана функцияларын, банктын акционерлердин алдындагы болгон жоопкерчилигин балансирлёёчъ механизмдерин аныктай турган жана ушул жобонун талаптарына каршы келбеген, эффективдъъ жана ак ниет корпоративдик башкарууну ишке ашырууга багытталган, башкаруу саясатын бекитъъ;
4) инвестициялык эсеп ээлеринин каражаттарын тескёё боюнча инвестициялык стратегияны бекитъъ;
5) таламдардан улам келип чыккан конфликтерге бёгёт коюу;
6) кесиптик этика стандарттарын аныктоо жана сактоо;
7) ислам финансылык институттары ъчън Бухгалтердик эсепке алуу жана аудит уюмунун (AAOIFI) стандарттарына ылайык, банк ишинин ачык-айкындуулугун камсыз кылуу (белгилъъ бир стандарттар болбогон шартта, банк ФОЭС стандарттарын колдоно алат).
Банктарда жана банктык топтордо эффективдъъ корпоративдик башкаруунун методологиялык негизи болуп, Банктык кёзёмёл боюнча Базель комитетинин жана Ислам Финансы Кызмат кёрсётъълёр Кеьешинин сунуш-кёрсётмёлёръ саналышат.
4. Банктын акционерлери, Директорлор кеьеши жана Банк Башкармасы инвестициялык эсеп ээлеринин алдында фидуциардык жоопкерчиликтъъ болушат.
5. Банк, кеминде жылына бир жолу корпоративдик башкарууга баа берип жана финансылык отчеттун жана банктын мезгил-мезгил менен берилъъчъ регулятивдик отчетунун алкагында, ушул Жобонун талаптарын сактоо жана банктык кёзёмёл боюнча Базель комитетинин жана Ислам Финансы Кызмат кёрсётъълёр Кеьешинин сунуш-кёрсётмёлёрън колдонуу жёнъндё жана корпоративдик башкарууда аныкталган кемчиликтерди жана аларды четтетъъ боюнча зарыл чаралардын аткарылышы ъчън конкреттъъ мёёнёттъ жана жооптуу адамдарды кёрсётъъ менен орун алган кемчиликтерди четтетъъ боюнча пландаштырылып жаткан чаралар жёнъндё маалыматты ачууга тийиш. Мында, банк, банк ишин тескёёнън ички саясатына таянуу менен аталган ачып кёрсётъълёрдън формасын жана мазмунун ёз алдынча аныктайт.
Баа беръъ Корпоративдик башкаруу боюнча комитет тарабынан жъргъзълёт жана аныкталган кемчиликтерди четтетъъ боюнча чара кёръъсъ ъчън Директорлор кеьешине жана банк ишинде аныкталган кемчиликтерди четтетъъ жана ага жол бербёё боюнча чараларды ишке ашыруусу ъчън ошондой эле банк Башкармасына берилет.
2. АКЦИОНЕРЛЕРДИН ЖАЛПЫ ЖЫЙЫНЫ
6. Акционерлердин жалпы жыйыны банктын жогорку башкаруу органы болуп саналат.
7. Банктын акционерлеринин жылдык жыйынынын ёзгёчё компетенциясына тиешелъъ маселелер, Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасындагы банктар жана банк иши жёнъндё» мыйзамынын 21-беренесинде (мындан ары -Мыйзам) аныкталган.
8. Банк акционерлеринин жылдык жыйынынын ёзгёчё компетенциясына тиешелъъ болгон маселелер, эгерде мыйзам тарабынан башкасы белгиленбесе, башка башкаруу органына чечим кабыл алуу ъчън берилиши мъмкън эмес. Акционерлердин аларга мыйзамда аныкталган компетенциясынын чегинен чыгуучу ишкердикти жъргъзъъсънё жол берилбейт.
9. Банк акционерлери инвестициялык эсеп ээлерин кошо алганда, банк кардарларынын кызыкчылыктарына доо кетире тургандай аракеттерди жасабоого тийиш.
3. БАНКТЫН ДИРЕКТОРЛОР КЕНЕШИ
10. Директорлор кеьеши банк ишинин тескёёгё алынышына жана анын финансылык абалына контролдукту жъзёгё ашырат жана банктын акционерлеринин жалпы жыйынында отчет берет.
11. Директорлор кеьешинин ёзгёчё компетенциясына жана жоопкерчилигине тиешелъъ болгон маселелер мыйзамдын 24-беренесинде аныкталган жана банктын стратегияларынын жана саясаттарынын аныкталышын камтыйт.
12. Директорлор кеьеши эффективдъъ корпоративдик башкарууну камсыз кылуу максатында тёмёндёгълёрдъ жъзёгё ашыруусу зарыл:
1) банктын уюштуруу тъзъмънън чегинде ыйгарым укуктардын, жоопкерчиликтердин жана отчеттуулук деьгээлинин так белгиленишине ёбёлгё тъзгён, банктын уюштуруу тъзъмън аныктоого;
2) банктын ёнъгъъ стратегиясына, бизнес планына, банктын ишинин негизги търлёръ боюнча саясатына алардын банктын къндёлък иш-аракетине, финансылык абалына жана тышкы экономикалык шарттарга шайкеш келъъсънё мезгил мезгили менен (жылына бир жолудан кем эмес) баа берип туруу;
3) банктын ак ниеттъълъгън жана ишенимдъълъгън камсыз кылууда эн негизги орунда Шариат стандарттарынын сакталышы болгондуктан, банктын Шарият кеьешин жана Шариат стандарттарынын сакталышына мониторинг жъргъзъъ ъчън жоопкерчиликтъъ болгон бёлъм (же Шариат стандарттарынын сакталышын текшеръъгё алган, ыйгарым укуктуу ички аудиторду аныктоо) тъзъъ зарыл;
4) ички контролдуктун эффективдъъ системасын тъзъъ жана анын банк ишинин тобокелдъълъгънън ёлчёмънё, татаалдыгына, тъзъмънё жана профилине шайкпш келъъсън камсыз кылуу ъчън Банк башкармасынын ишине туруктуу мониторинг жъргъзъъ. Тиешелъъ ички контролдукту уюштуруу максатында, банктар Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын (мындан ары Улуттук банк) банктарда ички контролдук системасын жана ички аудитти уюштруу боюнча сунуш-кёрсётмёлёрънё таянуусу зарыл;
5) тобокелдиктерди тескёёнън Улуттук банк тарабынан белгиленген талаптарга шайкеш келъъчъ тиешелъъ системасын тъзъъ жана мезгил- мезгили менен (кеминде жарым жылда бир жолу) банктын иш натыйжаларын эске алуу менен тобокелдиктердин белгиленген деьгээлдерине баа беръъ;
6) банкта таасирдъъ корпоративдик башкарууну калыптандыруу жана банктын ичинде ички контролдуктун банк ишинин бардык деьгээлине жана багыттарына ёзгёчё ролун жана маанилъълъгън караган, корпоративдик маданияттын этикалык жана акыйкаттуу стандарттарын белгилёё;
7) банктын къндёлък иш-аракетине жана финансылык натыйжаларына анын стратегиялык максаттарга жана бизнес планынын болжолдуу кёрсёткъчтёрънё жетъъ кёзкарашынан, мезгил-мезгили менен (чейректе бир жолудан кем эмес) баа берип туруу;
8) тышкы, ички аудиторлордун жана банктык кёзёмёл органдарынын текшеръълёрънън жыйынтыгы боюнча натыйжаларды кароо жана конкреттъъ мёёнёттёрдъ белгилеп жана аткарылышына жооп берген адамдарды дайындоо менен тиешелъъ чараларды кёръъ;
9) объективдъ жана компетенттъъ чечимдерди кабыл алуу ъчън Банк Башкармасынын, Шариат кеьешинин, башка башкаруу органдарынын жана кызмат адамдарынын кёрсётмёлёръ жана сунуштары негиздъъ экендигине жана алардын банк мъдёёлёрънё жооп бере тургандыгына ынануу максатында, жеткиликтъъ жана так маалыматка ээ болуу;
10) алгылыксыз учурларды аныктоо жана аларды тъзётё турган тиешелъъ аракеттерди кёръъ менен ёз иш-аракетине мезгил-мезгили менен баа беръъ.
13. Директорлор кеьешинин мъчёлёрънън Директорлор кеьешине тиешелъъ компетенциянын чегинен чыгуучу ишкердикти жъргъзъъсънё жол берилбейт.
14. Ички жана тышкы аудиторлордун Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларын жана аудиттин эл аралык стандарттарын кошо алганда, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык келген иш-аракети, банкта эффективдъъ корпоративдик башкарууга жетишъъ ъчън зарыл. Аудиттин милдети тёмёндёгълёр менен да къчётълъшъ мъмкън:
1) уюштуруу тъзъмънън бардык деьгээлдеринде аудиторлордун ишинин банктын финансылык абалынын туруктуулугун камсыз кылуу жана стратегиялык максаттарга жетишъъсъ ъчън зарыл жана маанилъъ экендигин таануу;
2) ички аудиттин кёз карандысыздыгын жана шайкештигин бекемдеген чараларды кабыл алуу;
3) тышкы жана ички аудиторлордун банк ишине кёз карандысыз баа беръъгё негизделген, отчетторуна жана сунуш-кёрсётмёлёрънё Директорлор кеьеши тарабынан жогорку деьгээлде кёьъл бурулуусу;
4) аудиторлор тарабынан аныкталган кёйгёйлёргё карата ёз убагында тъзётъъ чараларын кёръъ.
15. Тышкы аудиторлорду акционерлердин жалпы жыйынына кёрсётъъ ъчън тандап алууда Директорлор кеьеши аудит жъргъзъъгё каралган сарптоолор менен тышкы аудиттин тиешелъъ сапатын камсыз кылуу зарылчылыгынын ортосундагы баланстын сакталышын эске алуусу зарыл.
16. Ёзънън контролдоочу милдеттерин бекемдёё максатында Директорлор кеьеши тышкы аудиторлор (жылына бир жолудан кем эмес), ички аудиторлор (чейрек сайын бир жолудан кем эмес) жана Шариат кеьеши менен (жылына бир жолудан кем эмес) туруктуу талкууларды ёткёръп туруулары максатка ылайыктуу болот;
17. Директорлор кеьеши банктын тъзъмдък бёлъмдёрънън, тъзългён комитеттеринин жана кызмат адамдарынын иш-аракеттерин текшеръъ ъчън аудиторлорду тартууга укуктуу.
18. Банкта Кредиттик комитет, Аудит боюнча комитет жана Корпоративдик башкаруу боюнча комитет тъзълъъгё тийиш.
19. Негизги милдети акционерлердин гана эмес, кызыкдар тараптардын3 да таламын коргоо болуп саналган Корпоративдик башкаруу боюнча комитет, банкты башкаруу саясатынын жайылтылышына жана сакталышына мониторинг жъргъзъънъ жана баа беръънъ жъзёгё ашырат, ошондой эле, инвестициялык эсеп ээлеринин каражаттарын тескёё боюнча инвестициялык стратегиянын жъзёгё ашырылышына мониторинг жъргъзёт. Корпоративдик башкаруу комитети ёз ишинде Аудит боюнча комитет жана Шариат кеьеши менен иш алып барып, Директорлор кеьешине отчетторду жана сунуш-кёрсётмёлёрдъ сунуштап турат. Корпоративдик башкаруу комитети кеминде ъч мъчёдён турууга тийиш:
1) Аудит боюнча комитеттин мъчёсънён;
2) Шариат боюнча адистен (Шариат кеьешинин мъчёсъ болушу да мъмкън);
3) Директорлор кеьешинин банктын акционери же уюштуруучу болуп саналбаган, башкаруучулук тажрыйбасы бар жана тиешелъъ билим деьгээлине жана жёндёмгё, ошондой эле, Корпоративдик башкаруу комитети менен Аудит боюнча комитеттин кошумча ролдорун жана функцияларын координациялоо жана айкалыштыруу жёндёмдъълъгънё ээ кёз карандысыз мъчёсъ. Директорлор кеьешинин бул мъчёсънън Корпоративдик башкаруу комитетинин тёрагасы болушуна артыкчылык берилет.
20.Корпоративдик башкаруу боюнча комитеттин максаттары, милдеттери жана функциялары Аудит боюнча комитеттин максаттарын, милдеттерин жана функцияларын кайталабоого тийиш. Корпоративдик башкаруу боюнча комитеттин иши Аудит боюнча комитеттин башкаруу жагындагы айрым функциялары боюнча ишин, тёмёнкълёрдъ эске алуу менен толуктап турууга тийиш:
1) Аудит боюнча комитетке милдеттъъ търдё аткарууга тийиш болгон белгилъъ бир талаптар буга чейин эле белгиленгендигин жана алар милдеттердин кеьири чёйрёсънё жооп берет;
2) акционерлер менен инвестициялык эсеп ээлеринин ортосунда, кёбънчё алардын каражаттары бириктирилген (аралашкан) учурда таламдар талашы келип чыгышы мъмкън, бул аудит боюнча комитеттин ишин татаалдаштырат. Мындай учурларда Аудит боюнча комитет менен Корпоративдик башкаруу боюнча комитеттин милдеттерин так бёлъштъръъгё болот, анткени, Аудит боюнча комитет банк ишине, айрыкча, банк акционерлеринин таламдары кёз карашынан мониторинг жъргъзёт, ал эми Корпоративдик башкаруу комитети инвестициялык эсеп ээлеринин кёз карашынан мониторинг жъргъзёт;
3) Корпоративдик башкаруу комитети банк ишинин ёзгёчёлъгънё токтолууга тийиш.
21. Корпоративдик башкаруу боюнча комитет, инвестициялык эсеп ээлеринин укуктарынын сатып ёткёрълъшънън алкагында, банк тарабынан инвестициялык эсеп ээлеринин каражаттарынын инвестицияланышынын натыйжаларына жъргъзългён мониторинг боюнча жооп берет.
22. Корпоративдик башкаруу боюнча комитет менен Аудит боюнча комитеттин ортосунда келишпестиктер келип чыккан шартта, Директорлор кеьеши мындай келишпестиктердин жёнгё салынышына жооп берет.
23. Директорлор кеьеши банкта копоративдик башкарууну къчётъъ максатында, кёбънчё тёмёнкъдёй башка комитеттерди тъзъъгё укуктуу:
1) Тобокелдиктерди тескёё боюнча комитет, ал банк ёзънё ала турган тобокелдиктерди тескёё маселелери боюнча Банк Башкармасынын ишине контролдукту камсыз кылат;
2) Банктын активдерин жана пассивдерин тескёё боюнча комитет, ал банктын балансынын жалпы тъзъмънё контролдукту, активдердин жана пассивдердин тъзъмънё мониторингди жъзёгё ашырып, ошондой эле Директорлор кеьеши тарабынан белгиленген, активдерди жана пассивдерди тескёё боюнча саясаттын сакталышын камсыз кылат.
Банктын, атап айтканда ушул пункта жана бул жобонун 22-пунктунда кёрсётългён комитеттеринин ишин жёнгё салуучу ички документтеринде бул органдарды тъзъънън максаты, алардын жоопкерчиликтери жана ыйгарым укуктары аныкталууга, ошондой эле алардын отчет беръъ жана отурумдарды ёткёръъ тартиби белгиленъъгё тийиш.
24. Директорлор кеьешинин Тёрагасы жана анын мъчёлёръ аткарылышына жоопкерчилик Директолор кеьешине жъктёлгён маселелер боюнча аракеттенбей коюулар ъчън жоопкерчилик тартышат.
25. Директорлор кеьешинин жогорку деьгээлдеги жоопкерчилиги жана ыйгарым укуктарынын кеьири чёйрёсъ болжолдогондой, Директорлор кеьешинин мъчёлёръ банктын негизги иши жёнъндё жеткиликтъъ билим деьгээлине жана банктын ыкчам башкаруу органдарынын жана кызмат адамдарынын ой-пикирлерине кёз карандысыз, ёз ойлорун билдиръъ жёндёмдъълъгънё ээ. Чечим кабыл алуу учурунда Директорлор кеьешинин ар бир мъчёсъ жеке кызыкчылыктарын же банктын айрым акционерлеринин жана кызмат адамдарынын гана кызыкчылыгын кёздёбёстён, объективдъъ болууга жана банктын кызыкчылыгын эске алууга тийиш.
26. Директорлор кеьешинин мъчёлёръ Улуттук банк тарабынан белгиленген минималдуу квалификациялык талаптарга жооп беръълёръ тийиш.
27. Директорлор кеьешине компетенттъълъктъ, объективдъълъктъ жана кёз карандысыздыкты камсыз кылуу максатында, экономикалык, финансылык, монетардык жана юридикалык маселелер боюнча тиешелъъ абройго ээ жана кесиптик тажрыйбасы бар адистер- эксперттер тандалышы мъмкън. Мыйзамга ылайык, Директорлор кеьишинин кеминде бир мъчёсъ акционер же уюштуруучу болуп саналбаган жана Улуттук банк тарабынан белгиленген тиешелъъ талаптарга ылайык келъъчъ адис-эксперт болушу зарыл.
4. ИНВЕСТИЦИЯЛЫК ЭСЕП ЭЭЛЕРИНИН УКУКТАРЫ
28. Банк, инвестициялык эсеп ээлери алдындагы фидуциардык жоопкерчилигин таануу менен банк акционерлеринин кызыкчылыктарын канчалык деьгээлде колдой алса, алардын кызыкчылыктарын да ошончолук колдойт.
29. Инвестициялык эсеп ээлери ёз инвестициялык эсептери боюнча зарыл болгон бардык маалыматтан толук пайдаланууга укуктуу, ал ёз каражаттарын банкка жайгаштыруу ъчън инвестициялык эсептерди тандоолору тууралуу туура жана маалымдалган чечимдердин кабыл алынышына ёбёлгё тъзёт.
30. Инвестициялык эсеп ээлери банк тарабынан алардын каражаттарынын инвестицияланышына мониторинг жъргъзъъгё укуктуу, бул банктын инвестицияларды тескёё жагындагы ишине кийлигишъъ болуп саналбайт. Банк, инвестициялык эсеп ээлерине пайданы эсептёё жана активдерди бёлъштъръъ (жайгаштыруу) ыкмалары, инвестициялык эсеп ээлеринин каражаттарын тескёё боюнча инвестициялык стратегиялар, инвестициялык эсеп ээлеринин таламында банк тарабынан жъзёгё ашырылган инвестициялардан иш жъзъндё алынган кирешелер жана пайданы текшилёё механизмдери жёнъндё маалымдап турууга милдеттъъ.
31. Банк, ал тескёёгё алган инвестициялык эсептер жёнъндёгъ олуттуу жана зарыл маалыматты, ошондой эле инвестициялык эсептер жёнъндёгъ отчетту жарыялоо аркылуу, банк тарабынан сунушталуучу инвестициялык эсептерге тиешелъъ саясатты жана тажрыйбаны инвестициялык эсеп ээлеринин жана коомчулук алдында ёз убагында ачып кёрсётъъгё милдеттъъ. Мында, ачып кёрсётълъъчъ маалымат адамдардын кабыл алуусу ъчън салыштырмалуу так, тъшънъктъъ болууга тийиш.
32. Банкта, жок эле дегенде, тёмёнкълёр карала турган ички документтер болууга тийиш:
1) чектелбеген инвестициялык эсептерде жайгаштырылган каражаттар акционерлердин каражаттары менен аралаштырылган учурларды кошо алганда, инвестициялык эсеп ээлеринин инвестицияларын коргоону камсыз кылуу боюнча чараларды;
2) зарыл жана олуттуу, анын ичинде ушул Жобонун 30, 31, 36, 38-пунктарында кёрсётългён маалыматтарды инвестициялык эсеп ээлеринин алдында милдетъъ жана тиешелъъ търдё ачып кёрсётъъ жёнъндё нормаларды;
3) инвестициялык эсеп ээлеринин кътълъп жаткан тобокелдиктерине негизденъъгё тийиш болгон, пайданы бёлъштъръънън жана инвестициялык саясаттын так жана ачык принциптерин;
4) банктын инвеситициялык эсептеринин тескёёгё алынышына жооп берген кызматкерлерге карата квалификациялык талаптар жана алардын кесипкёйлък жарамдуулугун камсыз кылуу боюнча иш-чаралар.
33. Банк, инвестициялык эсеп ээлеринин каражаттарын тескёё боюнча ишенимдъъ стратегияны кабыл алууга тийиш, ал инвестициялык эсеп ээлеринин тобокелдиктери жана кирешелъълъктёръ боюнча кътъълёръ менен салыштырылып (чектелген жана чектелбеген инвестициялык эсеп ээлеринин ортосундагы айырмачылыктарды эске алуу менен), кайсы болбосун текшилёё (бёлъштъръъ) механизмдери жагында ачык-айкын болууга тийиш.
34. Банк, инвестициялык эсеп ээлеринин каражаттарын тескёё боюнча инвестициялык стратегияларды иштеп чыгууда, инвестициялык эсеп ээлерин инвестициялары болюнча тобокелдиктерин жана кътъълёрън тёмёнкълёрдъ эске алуу менен кылдат иликтеп чыгууга тийиш:
1) банкта «ёз кардарыьды бил» саясатынын болушун, аны сактоо чектелген жана чектелбеген инвестициялык эсеп ээлеринин ар кандай тобокелдик профилдерине жана кирешелъълъктёрънё эффективдъъ таасирин тийгизиши мъмкън;
2) инвестициялык эсеп ээлеринин муктаждыктарын жана кътъълёрън толук тъшънъшкён, квалификациялуу инвестициялык менеджерлердин болушун;
3) Копоративдик башкаруу боюнча комитеттин банк тарабынан кабыл алынган инвестициялык стратегия жёнъндё толук маалыматтуулугун.
35. Пайданы текшилёёгё камды (мындан ары- ПТК) эсептёё боюнча шарттар, алдын-ала аныкталууга жана инвестициялык эсеп ээси менен банк тарабынан кол коюлган келишимдин шарттарына ылайык колдонулууга тийиш.
36. Пайданын инвестициялык эсеп ээлеринин ортосунда бёлъштърълъшън жакшыртуу максатында, пайда ПТКга которулган жана ПТКдан каражат бёлънгён ар бир учурда банк, инвестициялык эсеп ээлерине маалымдап турууга зарыл.
37. Корпоративдик башкаруу боюнча комитет ПТКнын жана/же инвестициялар боюнча тобокелдиктердин ордун жабууга камдын тиешелъъ търдё тъптёлъшън жана колдонулушун текшерип турууга жана тиешелъъ сунуш-кёрсётмёлёрдъ Директорлор кеьешине сунуштап турууга тийиш.
38. Пайданы текшилёёгё кам жана инвестициялар боюнча тобокелдиктердин ордун жабууга кам жёнъндёгъ маалыматтар мезгил-мезгили менен жалпыга маалымдоо каражаттарында жана банктын жылдык отчетунда жарыяланып турууга тийиш.
5. ШАРИАТ КЕНЕЩИ
39. Банкта банк бътъмдёрънън (келишимдеринин) Шариат стандарттарына ылайык келъъсънё жооп беръъчъ Шариат кеьеши жана Шариат стандарттарынын сакталышына мониторинг жъргъзъъ ъчън жоопкерчиликтъъ болгон бёлъм (же Шариат стандарттарынын сакталышын текшеръъгё алган, ыйгарым укуктуу ички аудитор аныктоо) тъзълъъгё тийиш.
40. Ишин ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык жъзёгё ашыруу учурунда, бардык продуктулардын шарттары жана типтъъ келишимдер, Шариат кеьеши тарабынан Шариат талаптарына ылайык келъълёръ жагында жактырылууга тийиш. Эгерде, конкреттъъ бир келишимдин шарттарына келишимдин негизги жоболорун ёзгёртъъчъ олуттуу ёзгёртъълёр жана толуктоолор киргизилген болсо, алар алдын ала Шариат кеьеши тарабынан жактырылуусу зарыл.
41. Банк тарабынан Шариат стандарттарынын сакталышына жъргъзългён мониторинг, Шариат стандарттарынын сакталышын текшеръъ, инвестициялык эсеп ээлеринин каражаттарын тескёё боюнча инвестициялык стратегиялар, Шариат стандарттарын сактоосуз алынган кирешелерди пайдалануу жана кайрымдуулук жана башка багыттагы иштери сыяктуу аспектилерди камтууга тийиш.
42. Шариат стандарттарынын сакталышына мониторинг жъргъзъъ ъчън жоопкерчиликтъъ болгон бёлъм (же Шариат стандарттарынын сакталышын текшеръъгё алган, ыйгарым укуктуу ички аудитор) Шариат стандарттарынын сакталышы тууралуу отчетторду банктын Директорлор кеьешине, Шариат кеьешине, Аудит комитетине жана кёчърмосън- Банк Башкармалыгына берет.
43. Шариат кеьеши тарабынан кабыл алынган чечимдер, басылмалар жана башка байланыш каналдары аркылуу банктын кардарлары сыяктуу эле, калайык-калк ъчън да жеткиликтъъ болуусу зарыл. Банк, талап кылуулар боюнча Шариат кеьешинин кайсы болбосун чечимин тъшъндъръп беръъгё милдеттъъ. Мында, тъшъндъръълёр Шариат кеьешине макулдашылууга тийиш.
44. Шариат кеьешинин мъчёлёръ Улуттук банк тарабынан белгиленген талаптарга ылайык келъълёръ зарыл. Шариат стандарттарынын сакталышына мониторинг жъргъзъъ ъчън жоопкерчиликтъъ болгон бёлъмдън кызматкерлери (же Шариат стандарттарынын сакталышын текшеръъгё алган, ыйгарым укуктуу ички аудитор) банкта Шариат стандарттарынын сакталышын текшеръъ ыгын ъйрёнъъ максатында тиешелъъ билим алышы зарыл.
45. Шариат кеьеши жана Шариат стандарттарынын сакталышына мониторинг жъргъзъъ ъчън жоопкерчиликтъъ болгон бёлъм ёз функцияларын аткарууда банк жетекчилигинен кёз карандысыз болууга тийиш.
46. Шариат кеьешинин жана Шариат стандарттарынын сакталышына мониторинг жъргъзъъ ъчън жоопкерчиликтъъ болгон бёлъмдън иши, банктын Директорлор кеьиши тарабынан бекитилген жоболор менен жёнгё салынат.
47. Шариат кеьеши тууралуу жобо тёмёнкълёрдъ аныктоого тийиш:
1) Шариат кеьишинин ишинин уюштурулушун – кеьештин курамын, отурумдарды ёткёръъ тартибин;
2) Шариат кеьешинин ыйгарым укуктарын жана жоопкериликтерин;
3) Директорлор кеьеши, Банк Башкармасы, Корпоративдик башкаруу боюнча комитет, Аудит боюнча комитет жана Банктын кредиттик комитети менен ёз ар иш алып баруу тартибин.
Шариат стандарттарынын сакталышына мониторингдин жъзёгё ашырылышы ъчън жоопкерчиликтъъ болгон бёлъм жёнъндё жободо тёмёнкълёр каралууга тийиш:
1) бёлъмдън иш максаттары, милдеттери жана аткаруучу функциялары;
2) бёлъмдън ыйгарым укуктары жана жоопкерчиликтери, анын кызматкерлеринин укуктары жана милдеттери;
3) Директорлор кеьеши, Банк Башкармасы, Корпоративдик башкаруу боюнча комитет, Аудит боюнча комитет жана башка тъзъмдък бёлъмдёр менен ёз ара аракеттенъъ тартиби;
4) бёлъмдън кызматкерлерин дайындоодо, которууда, иштен бошотууда ж.б. учурларда Шариат комитети менен макулдашуу зарылчылыгы.
6. БАНК БАШКАРМАЛЫГЫ
48. Банк Башкармалыгы банктын къндёлък ишине жетекчиликти жъзёгё ашырат жана Директорлор кеьешине отчет берип турат.
49. Банк Башкармасынын жоопкерчилиги боюнча маселелер Мыйзамда аныкталган жана Директорлор кеьеши тарабынан аныкталган стратегияларды жана саясаттарды ишке ашырууну камтыйт.
50. Натыйжалуу корпоративдик башкарууну камсыз кылуу максатында, Банк Башкармасы тёмёнкълёрдъ ишке ашырууга тийиш:
1) банктын ишинин Шариат стандарттарына, Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптарына, Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларына жана талаптарына шайкеш келъъсън камсыз кылуу;
2) банктын тъзъмдък бёлъмдёрънън, кызмат адамдарынын жана кызматкерлеринин жоопкерчиликтеринин, ыйгарым укуктарынын жана кимге отчет бере тургандыгынын так бёлъштърълъшън камсыз кылуу;
3) Директорлор кеьеши тарабынан бекитилген саясаттардын жана стратегиялардын, уюштуруу тъзъмънън бардык аткаруу деьгээлинде жол-жоболордун жана кызматтык иш боюнча нускоолордун талабынын аткарылышына жана так сакталышына мониторинг жъргъзъънън таасирдъъ системасын калыптандыруу жана ошол системанын шайкештигине мезгил-мезгили менен баа берип туруу.
4) банк ишинде, анын бардык търъ боюнча орун алышы мъмкън болгон тобокелдиктерди аныктоо, аларды ёлчёё, мониторинг жъргъзъъ жана контролдукка алуу боюнча саясатты жана тиешелъъ жол-жоболорду иштеп чыгуу жана колдонууга киргизъъ;
5) башкаруу чечимдерин кабыл алуу ъчън зарыл болгон маалыматтардын (финансылык, окуялар жёнъндё иликтёёлёр жана рынок шарттары ж.б.) тиешелъъ търдё даярдалышын жана ёз убагында берилишин камсыз кылган ишенимдъъ маалымат системасын орнотуу;
6) Директорлор кеьешине банктын бизнес-планынын болжолдуу кёрсёткъчтёрънън жана ёнъгъъ стратегияларынын аткарылышына баа беръъгё ёбёлгё тъзгён, финансылык жана операциялык иштердин айкын натыйжаларын камтыган къндёлък иш тууралуу кечиктирилгис, маанилъъ жана так отчетторду беръъ;
7) Директорлор кеьешине банктын ички контролдук системасына, анын ичинде терроризмди каржылоого жана кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легализациялоого (адалдоого) каршы аракеттерди кёръъ маселелери боюнча баа беръълёрдъ (жылына бир жолудан кем эмес жолу), ошондой эле ички контролдук системасын ёркъндётъъ боюнча сунуш –кёрсётмёлёрдъ сунуштоо;
8) банкта таасирдъъ корпоративдик башкаруунун ишке ашырылышын жана колдоого алынышын, банк ишинин бардык багыттары боюнча ички контролдуктун ёзгёчё ролун караган ички корпоративдик маданияттын этикалык жана акыйкат стандарттардын колдоого алынышын жана так сакталышын камсыз кылуу;
9) Директорлор кеьешине тобокелдиктерди тескёёнън ъзгълтъксъз процессинин натыйжалуугун жана шайкештигин камсыз кылууга ёбёлгё тъзгён, тобокелдиктерди тескёё боюнча отчетторду жана сунуш-кёрсётмёлёрдъ мезгил-мезгили менен берип туруу;
10) банктын экономикалык абалындагы кандай болбосун начарлоолор же алардын келип чыгышы мъмкън болгон жагдайлар тууралуу Директорлор кеьешине токтоосуз маалымдоо;
11) мыйзамдардын, Улуттук банктын ченемдик актыларынын жана Директорлор кеьеши тарабынан бекитилген ички саясаттардын талаптарынын бузулушуна жол беръълёр тууралуу Директорлор кеьешине маалымдоо;
12) банктын тиешелъъ кызматкерлерине бизнес-пландар (стратегиялар), ошондой эле банктын Директорлор кеьеши тарабынан бекитилген, тобокелдиктин алгылыктуу деьгээлдери тууралуу маалымдоо боюнча чараларды кёръъ;
13) сырттан пайдалануучуларга маалыматтардын, билдиръълёрдън, финансылык, регулятивдик ж.б. отчеттордун так жана ёз учурунда берилишин, жана банктын маалымат системасынын коопсуздугунун камсыз кылынышын камсыз кулуучу чараларды кабыл алуу.
51. Банк Башкармасынын мъчёлёрънън Башкарманын компетенциянын чегинен чыгуучу ишкердикти жъргъзъъсънё жол берилбейт. Банк Башкармасынын Тёрагасы жана анын мъчёлёръ, аткаруу милдети Башкармага жъктёлгён маселелер боюнча аракеттенбей койгондугу ъчън жоопкерчилик тартышат.
52. Банк Башкармасынын мъчёлёръ Улуттук банк тарабынан бекитилген минималдуу квалификациялык талаптарга жооп беръълёръ тийиш.
53. Банк Башкармасынын мъчёлёръ ёз ишин жъзёгё ашырууда объективдъъ болуп, ёз кызыкчылыгын же банктын айрым акционерлеринин жана кызмат адамдарынын кызыкчылыктарын гана кёздёбёстён, Шариат стандарттарына ылайык келъъчъ чыь жана коопсуз банк тажрыйбасын камсыз кылууга бардык къчън жумшоо менен бирге, эь оболу банк кызыкчылыгын кёздёёгё басым жасоосу зарыл.
54. Банк Башкармасынын башкаруучулук иш тажрыйбасында тёмёнкъдёй учурларга жол беръъгё болбойт:
1) чечимдерди кабыл алууда Банк Башкармасынын ыйгарым укук чегерилбеген мъчёлёрънън катышуусуна;
2) Башкарма мъчёлёръ алардын компетенциясына кирген маселелер жагында тиешелъъ квалификациясы, зарыл болгон жёндёмънън жана билиминин жок болушу;
3) Башкарма мъчёлёръ, иш натыйжалары банк ъчън олуттуу мааниге ээ болгон, банктын негизги кызматкерлеринин ишине контролдукту жъзёгё ашырууга жёндёмсъздъгъ (генерирленъъчъ киреше, ислам банк ёнъмдёрън жайылтуу ж.б. кёз карашынан алганда);
4) чечимдердин, анын ичинде банктын бизнес планында жана саясаттарында, ошондой эле стратегиясында каралбаган маселелер боюнча чечимдердин акционерлердин жана/же банктын кызмат адамдарынын кысым жасоосу алдында кабыл алынышына.
7. КЕСИПТИК ЭТИКА ЖАНА КЫЗЫКЧЫЛЫКТАР БОЮНЧА КОНФЛИКТЕРДИН АЛДЫН АЛУУ
55. Банктын стратегиялык максаттарга жетъъсънън маанилъъ факторлору болуп, Директорлор кеьешинин жана Башкарманын кесиптик этика стандарттарын белгилёёгё багытталган иш-аракети саналат, алар корпоративдик башкаруунун тёмёндёгъдёй аспекттеринин олуттуулугун аныктайт:
1) банктын уюштуруу тъзъмънън бардык деьгээлинде ички контролдуктун, анын ичинде терроризмди каржылоого жана кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легализациялоого (адалдоого) каршы аракеттенъъ маселелери боюнча эффективдъъ системаны камсыз кылуу;
2) чыь жана коопсуз банк тажрыйбасын жъргъзъъ;
3) банк кызыкчылыктарын банктын акционерлеринин, кызмат адамдарынын жана банк ишине таасир эте ала турган башка адамдардын жёнсъз жана мыйзамсыз аракеттеринен коргоо;
4) Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларын жана банктын ички документтерин кошо алганда, Шариат стандарттарын, Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптарын сактоо;
5) кызыкчылыктар боюнча конфликтердин алдын алуу жана алар келип чыга турган жагдайларды жана иш чёйрёсън аныктоо;
6) банктын иш натыйжаларын эске алуу менен гана эмес, банктын стратегиялык максаттарына жана кесиптик этика стандарттарынын сакталышына ылайык, кызматкерлерге (Директорлор кеьешин, Шариат кеьешин жана Банк Башкармасын кошо алганда) эмгек акыларды, сыйакыларды жана кызыктыруу акыларын белгилёё;
7) банк кызматкерлерине жана кызмат адамдарына кредит беръъдё банктын коопсуздук жана ишенимдъълък талаптарын сактоо;
8) кызматкерлерге жетекчиликтин мыйзамсыз, этикага жатпаган же шектъъ аракеттери тууралуу кооптонууларын жана жетекчилик тарабынан мъмкън болуучу терс аракеттерден коргонууну камсыз кылуу ниеттерин билдиръъ мъмкънчълъгън сунуштаган механизмдердин болушу.
56. Банкты корпоративдик башкаруунун бардык деьгээлине оь таасир этъъ максатында, кесиптик этика стандарттары, Директорлор кеьешин жана Башкарманы кошо алганда, банктын бардык кызматкерлерине тааныштырылууга жана уюштуруу тъзъмънън бардык деьгээлинде сакталууга тийиш.
57. Банкта таламдардан улам келип чыккан конфликтердин алдын алуу жана банктын инсайдерлери жана аффилирленген жактары менен операцияларды жёнгё салуу боюнча мыйзам жана Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларынын талаптарын сактоону камсыз кылуу механизмдери иштелип чыгууга тийиш.
58. Корпоративдик башкаруу кадр саясаты жагында тёмёндёгълёргё тиешелъъ ички документтердин болушун жана сакталышын болжолдойт:
1) кызматкерлерди ишке кабыл алуу жана бошотуу (бош турган кызмат орундарында ёткёрългён сынактын жыйынтыгы боюнча ишке кабыл алынуучу кызмат адамдарын кошо алганда);
2) кадрдык жылышуу жана каръералык ёсъш;
3) Шариат кеьешин, Директорлор кеьешин жана Башкарманы кошо алганда, эмгек акылар, сыйакылар, кызыктыруу акылары, социалдык тёлёмдёрдъ жана жеьилдиктерди беръъ;
4) кызматкерлерди (Директорлор кеьешин жана Башкарманы кошо алганда) окутуу;
5) квалификациялуу жана компетенттъъ персоналды (жетекчиликти кошо алганда) сактап калуу ъчън чаралар системасы;
6) ёз милдеттерин талаптагыдай аткарбагандыгы, банк тарабынан кабыл алынган кесиптик этика стандарттарын бузууга жол бергендиги ъчън банк кызматкерлерине (Директорлор кеьеши, Шариат кеьеши жана Банк Башкармасын кошо алганда) карата чара колдонуу.
Мында, тёмёнкълёрдъ эске алуу зарыл:
1) бош турган кызмат ордуна сынак жарыялоо учурунда талапкерлерге карата коюлуучу квалификациялык талаптар ошол кызмат орду боюнча кызматтык нускоонун талаптарына ылайык келъъгё тийиш;
2) банктын негизги кызмат адамдарынын кызматттык иши боюнча нускоолору Банк Башкармасына макулдашуу менен бекитилиши зарыл.
8. БАНКТЫ БАШКАРУУНУН АЧЫК-АЙКЫНДУУЛУГУ
59. Банкты башкаруунун ачык-айкындуулугу банктын акционерлерине, инвестициялык эсеп ээлерине, аманатчыларына жана башка кредиторлоруна башкаруу органынын иш-аракетине мониторингди жъзёгё ашырууга мъмкъндък берет, ошондой эле банктын эффективдъъ корпоративдик башкарууну жъзёгё ашыруучу катары аброюн колдойт. Бул жаьы кардарларды, инвесторлорду жана иш боюнча ёнёктёштёрдъ тартууга шарт тъзёт.
60. Банктын иш-аракети жёнъндё маалыматты ачып кёрсётъъ, ошондой эле ушул жобонун 5, 30, 31, 36, 38, 43-пункттары боюнча Кыргыз Республикасынын мыйзамы тарабынан белгиленген талаптарга кошумча, эффективдъъ корпоративдик башкаруу тёмёндёгъ маалыматтын ачып кёрсётълъшън болжолдойт:
1) банктын башкаруу органынын тъзъмъ (курамы, квалификациясы жана тажрыйбасы, ыйгарым укуктары, милдети, жетекчиликке алуучу чёйрёсъ, иш регламенти жана комитеттерге мъчёлъгъ, ж.б.);
2) банк менчик ээлеринин тъзъмъ (банктын олуттуу акционерлери, банктын акционердик капиталындагы чет ёлкё инвесторлорунун ълъшъ, ж.б.);
3) банктын уюштуруу тъзъмъ жана болгон болсо, банктык топтун тъзъмъ;
4) банктын аффилирленген жактары жана инсайдерлери менен операциялардын търлёръ, шарттары жана кёлёмъ;
5) кесиптик этика стандарттары;
6) банктын кызыкчылыктар боюнча конфликтерге карата саясаты.
61. Банкты корпоративдик башкарууну мънёздёгён, анын ичинде бул жобонун 60-пунктунда келтирилген маалыматты, банктын веб-сайтында жайгаштырууга жана жыл сайын чыгуучу жана мезгилдъъ отчетторунда жарыяласа болот.
