Долбоор 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын  

айрым ченемдик укуктук актыларына чет өлкө валютасында эсептешүүлөрдү жана төлөмдөрдү жүргүзүү маселелери боюнча өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө 

Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жөнүндө» конституциялык Мыйзамынын 5, 9 жана 64-беренелерине ылайык Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасы токтом кылат: 

1. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2021-жылдын  

8-декабрындагы № 2021-П-14/68-7-(ПС) «Кыргыз Республикасында накталай эмес эсептешүүлөр жөнүндө» жобону бекитүү тууралуу» токтомуна төмөнкү өзгөртүү киргизилсин: 

жогоруда аталган токтом менен бекитилген «Кыргыз Республикасында накталай эмес эсептешүүлөр жөнүндө» жобонун: 

- 88-пункту төмөнкү редакцияда берилсин: 

«88. Банктык төлөм карталарын колдонуу менен бардык эсептешүүлөр Кыргыз Республикасынын аймагында улуттук валютада жүзөгө ашырылууга тийиш. Кыргыз Республикасында оюн-зоок ишин жүзөгө ашыруу укугуна лицензиясы бар онлайн-казинолордун жана электрондук (виртуалдык) казинолордун кызмат көрсөтүүлөрү үчүн төлөө боюнча эсептешүүлөр Кыргыз Республикасынын аймагында банктык төлөм карталарын пайдалануу менен улуттук жана (же) чет өлкө валюталарында жүзөгө ашырылышы мүмкүн.». 

2. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2019-жылдын  

30-сентябрындагы № 2019-П-14/50-2-(ПС) «Төлөм уюмдарынын жана төлөм системаларынын операторлорунун ишин жөнгө салуу жөнүндө» жобону бекитүү тууралуу» токтомуна төмөнкү өзгөртүү киргизилсин: 

жогоруда аталган токтом менен бекитилген «Төлөм уюмдарынын жана төлөм системаларынын операторлорунун ишин жөнгө салуу жөнүндө» жобонун: 

- 36-пункту төмөнкү редакцияда берилсин: 

«36. Кыргыз Республикасынын аймагында төлөмдөр улуттук валютада жүзөгө ашырылууга тийиш. Кыргыз Республикасында оюн-зоок ишин жүзөгө ашыруу укугуна лицензиясы бар онлайн-казинолордун жана электрондук (виртуалдык) казинолордун кызмат көрсөтүүлөрү үчүн төлөмдөр Кыргыз Республикасынын аймагында улуттук жана (же) чет өлкө валюталарында жүзөгө ашырылышы мүмкүн.». 

3. Юридика башкармалыгы: 

- тиешелүү документтерди алгандан кийинки 3 (үч) жумуш күнү ичинде ушул токтомду Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын расмий интернет-сайтына жарыяласын; 

- расмий жарыялангандан кийин токтомду Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларынын мамлекеттик реестринде чагылдырылышы үчүн Кыргыз Республикасынын Юстиция министрлигине жөнөтсүн. 

4. Токтом расмий жарыяланган күндөн тартып 15 (он беш) күн өткөндөн кийин күчүнө кирет. 

5. Төлөм системалары башкармалыгы тиешелүү документтерди алгандан кийинки 3 (үч) жумуш күнү ичинде ушул токтом менен Кыргыз Республикасынын Санариптик өнүктүрүү министрлигин, Кыргыз Республикасынын Финансы министрлигине караштуу Финансылык чалгындоо мамлекеттик кызматын, Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктарын, төлөм системаларынын операторлорун жана төлөм уюмдарын тааныштырсын.  

6. Токтомдун аткарылышын контролдоо Төлөм системалары башкармалыгынын ишин тескөөгө алган Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын мүчөсүнө жүктөлсүн. 

«Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын  

айрым ченемдик укуктук актыларына чет өлкө валютасында эсептешүүлөрдү жана төлөмдөрдү жүргүзүү маселелери боюнча өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө» токтом долбооруна 

САЛЫШТЫРМА ТАБЛИЦА 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын айрым ченемдик укуктук актыларына чет өлкө валютасында эсептешүүлөрдү жана төлөмдөрдү жүргүзүү маселелери боюнча өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө» токтом долбооруна карата 

МААЛЫМДАМА-НЕГИЗДЕМЕ 

1. Максаты жана милдеттери  

Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын айрым ченемдик укуктук актыларына чет өлкө валютасында эсептешүүлөрдү жана төлөмдөрдү жүргүзүү маселелери боюнча өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө» токтом долбоору (мындан ары – токтом долбоору) Кыргыз Республикасынын аймагында онлайн-казино жана электрондук (виртуалдык) казино чөйрөсүндө төлөмдөрдү жана эсептешүүлөрдү жүргүзүү боюнча талаптарды аныктоо максатында иштелип чыкты. 

2. Түшүндүрмө берүүчү бөлүк 

2022-жылдын 30-июнунда Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасындагы оюн-зоок иши жөнүндө» мыйзамына (мындан ары – Оюн-зоок иши жөнүндө мыйзам) кол коюлуп, анда Кыргыз Республикасынын аймагында оюн-зоок жайларынын ишинин укуктук негиздери аныкталган. 

Оюн-зоок иши жөнүндө мыйзамдын 15-беренесине ылайык, Кыргыз Республикасынын жарандары оюн-зоок жайларынын катышуучусу боло алышпайт. Ошентип, Кыргыз Республикасында оюн-зоок ишинин субъекттеринин иши толугу менен чет өлкө жарандары үчүн каралган. Белгилей кетсек, онлайн-казино жана электрондук (виртуалдык) казинонун чет өлкөлүк катышуучулары төлөмдөрдү казинонун пайдасына эл аралык төлөм системаларынын банктык төлөм карталары аркылуу чет өлкө валютасында жүргүзүшөт. 

Бирок, оюн-зоок ишинин потенциалдуу субъекттери Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптарынан улам, катышуучулар менен эсептешүүлөрдү жана төлөмдөрдү чет өлкө валютасында жүргүзүү мүмкүн эместигине тиешелүү проблемалар бар экендигин белгилешкен.  

Онлайн-казино жана электрондук (виртуалдык) казино чөйрөсүндө төлөмдөрдү жүргүзүүнү андан ары жөнгө салуу максатында, Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинети 2023-жылдын 4-апрелиндеги № 183 «Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин 2022-жылдын 1-августундагы № 404 «Кыргыз Республикасындагы оюн-зоок ишин лицензиялоо чөйрөсүндөгү айрым маселелер жөнүндө» токтомуна өзгөртүү киргизүү тууралуу» токтомун кабыл алган. Бул токтомго ылайык Улуттук банкка эки айлык мөөнөттө өзүнүн актыларын аталган токтомго ылайык келтирүү сунушталган. 

Белгилей кетсек, Улуттук банк Башкармасынын 2021-жылдын 8-декабрындагы № 2021-П-14/68-7-(ПС) токтому менен бекитилген «Кыргыз Республикасында накталай эмес эсептешүүлөр жөнүндө» жободо Кыргыз Республикасынын аймагында карталарды колдонуу менен бардык эсептешүүлөр улуттук валютада жүзөгө ашырылууга тийиш экендиги белгиленген.  

Ошондой эле, 2019-жылдын 30-сентябрындагы № 2019-П-14/50-2-(ПС) «Төлөм уюмдарынын жана төлөм системаларынын операторлорунун ишин жөнгө салуу жөнүндө» жобонун 36-пунктунда да Кыргыз Республикасынын аймагында төлөмдөр улуттук валютада жүзөгө ашырылууга тийиш деп белгиленген. 

Оюн-зоок иши жөнүндө мыйзам инвестицияларды тартуу үчүн ыңгайлуу шарттарды түзүү жана республикалык бюджеттин киреше бөлүгүн көбөйтүү максатында кабыл алынгандыгын эске алуу менен, кароого сунушталган токтом долбоорунда «Кыргыз Республикасында накталай эмес эсептешүүлөр жөнүндө» жобого жана «Төлөм уюмдарынын жана төлөм системаларынын операторлорунун ишин жөнгө салуу жөнүндө» жобого онлайн-казино жана электрондук (виртуалдык) казинолордо чет өлкө валютасында төлөмдөрдү кабыл алуу мүмкүнчүлүгүн берүүгө багытталган тиешелүү өзгөртүүлөрдү киргизүү сунушталат. 

3. Социалдык, укуктук, укук коргоо, гендердик, экологиялык, экономикалык жана коррупциялык терс натыйжаларды болжолдоо 

Токтом долбоорун кабыл алуу социалдык, экономикалык, укуктук, укук коргоо, гендердик, экологиялык жана коррупциялык терс натыйжаларга алып келбейт. 

4. Коомдук талкуунун жыйынтыгы жөнүндө маалымат  

Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актылары жөнүндө» мыйзамынын 22-беренесине ылайык, токтом долбоору коомдук талкууга сунуштоо үчүн Улуттук банктын расмий интернет сайтында, ошондой эле Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларынын долбоорлорун коомдук талкуулоонун бирдиктүү порталында (koomtalkuu.gov.kg) жайгаштырылат. 

5. Долбоордун мыйзамдарга ылайык келүүсүн талдоо 

Кароого сунушталган токтом долбоору Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына каршы келбейт. 

6. Каржылоо зарылдыгы жөнүндө маалымат 

Аталган токтом долбоорун кабыл алуу Улуттук банктын бюджетинен же мамлекеттик бюджеттен кошумча каржылоону талап кылбайт. 

7. Жөнгө салуучу таасирин талдоо жөнүндө маалымат  

Токтом долбооруна Улуттук банк Башкармасынын 2022-жылдын 21-декабрындагы № 2022-П-02/81-6-(НПА) токтому менен бекитилген Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын ченемдик укуктук актыларынын ишкердик субъекттеринин ишин жөнгө салуучу таасирин талдоо методикасына ылайык талдоо жүргүзүлгөн. 

Урматтоо менен, 

Төлөм системалары  

башкармалыгынын начальниги А.З. Султаналиев 

МАКУЛДАШЫЛДЫ 

Төраганын орун басары К.Э. Куленбеков 

АНАЛИТИКАЛЫК КАТ 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын “Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын айрым ченемдик укуктук актыларына чет өлкө валютасында эсептешүүлөр жана төлөмдөр маселелери боюнча өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө” токтомунун долбооруна жөнгө салуучу таасирин талдоо 

Иштеп чыгуу үчүн негиздер: 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын “Жөнгө салуучу таасирин талдоо боюнча жумушчу топ түзүү жөнүндө” буйругу 

Жумушчу топтун жетекчиси: 

- А.З. Султаналиев, Төлөм системалары башкармалыгынын начальниги, жумушчу топтун жетекчиси;  

жумушчу топтун мүчөлөрү: 

- М.Ш. Акулуева, Төлөм системалары башкармалыгынын төлөм системаларынын методологиясы, анализдөө жана өнүктүрүү бөлүмүнүн начальниги; 

- Н.М. Ташбекова, Көзөмөлдөө методологиясы башкармалыгынын көзөмөл методологиясы бөлүмүнүн начальниги; 

- А.Б. Исмаилов, Юридика башкармалыгынын түзүмдүк бөлүмдөрдүн ишин укуктук жактан колдоо бөлүмүнүн начальниги; 

- С.А. Арстанбекова, Төлөм системалары башкармалыгынын төлөм системаларын контролдоо жана көзөмөлдөө бөлүмүнүн начальнигинин милдетин аткаруучу; 

- Б.К. Айылчиев, Төлөм системалары башкармалыгынын төлөм системаларынын операторлору жана төлөм уюмдары бөлүмүнүн начальнигинин милдетин аткаруучу; 

- А.Б. Даакыбаева, Банктык көзөмөл башкармалыгынын системалуу тобокелдиктерге талдап-иликтөөлөр бөлүмүнүн терроризмди каржылоого/акчаны адалдоого каршы аракеттенүү боюнча системалуу тобокелдиктерге талдап-иликтөөлөр тобунун башкы инспектору; 

- А.Ш. Кулмурзаев, Финансы статистикасы жана маалымдоо башкармалыгынын финансы статистикасы бөлүмүнүн башкы экономисти; 

- А. Эркинбек уулу, Экономика башкармалыгынын акча-кредит саясаты бөлүмүнүн жетектөөчү адиси; 

- А.Т. Сыргатаев, Төлөм системалары башкармалыгынын төлөм системаларынын методологиясы, анализдөө жана өнүктүрүү бөлүмүнүн башкы адиси (жумушчу топтун катчысы); 

- Н.Т. Момбеков, Кыргыз Республикасынын Санариптик өнүктүрүү министрлигинин укуктук камсыздоо башкармалыгынын жетектөөчү адиси (макулдашуу боюнча); 

- Н.Э. Кузекеева, Кыргыз Республикасынын Финансы министрлигине караштуу Финансылык чалгындоо мамлекеттик кызматынын административдик башкармалыгынын юридика секторунун башкы адиси (макулдашуу боюнча); 

- А.К. Джумагулова, «Банктар аралык процессинг борбору» ЖАКтын юридика бөлүмүнүн начальниги (макулдашуу боюнча); 

- Т.А. Ахметов, «РСК Банкы» ААКтын Аралыктан банктык тейлөө башкармалыгынын начальнигинин орун басары (макулдашуу боюнча); 

- Н.К. Джусупова, «Айыл Банк» ААКтын Башкармасынын төрагасынын кеңешчиси (макулдашуу боюнча); 

- Л.Г. Ченгиз, «Бакай Банк» ААКтын Башкармасынын төрагасынын орун басары (макулдашуу боюнча). 

- М.Э. Ниязова, «Бакай банк» ААКтын Банк карталары департаментинин директору. 

Жооптуу адамдын байланыш маалыматтары: 

Сыргатаев А.Т., 66-90-99, asyrgataev@nbkr.kg  

1. Жөнгө салууну өзгөртүү үчүн проблемалар жана негиздер 

1. Проблема тууралуу маалымат 

2022-жылдын 30-июнунда «Кыргыз Республикасындагы оюн-зоок иши жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамына (мындан ары - Оюн-зоок иши жөнүндө мыйзам) кол коюлган, ал Кыргыз Республикасынын аймагындагы оюн-зоок жайларынын ишинин укуктук негиздерин аныктайт. Кыргыз Республикасы, оюн-зоок ишин мамлекеттик жөнгө салуу, негизги түшүнүктөр, оюн-зоок жайларын түзүү жана жүргүзүү тартиби, кумар оюндарын уюштуруу жана аларды лицензиялоо, кумар оюндарын уюштурууга жана өткөрүүгө контроль жана кумар оюндарынын субъекттеринин жоопкерчилиги. 

Кумар оюндары жөнүндө мыйзамдын 15-беренесине ылайык, Кыргыз Республикасынын жарандары оюн-зоок жайларынын кардары боло албайт. Жогорудагы чектөөнү эске алуу менен, Кыргыз Республикасындагы кумар оюндарынын субъектилеринин иши толугу менен чет өлкөлүк жарандарга багытталган. Белгилей кетсек, онлайн казинолордун жана электрондук (виртуалдык) казинолордун чет өлкөлүк кардарлары казинонун пайдасына төлөмдөрдү чет өлкөлүк валютадагы эл аралык төлөм системаларынын банктык төлөм карталары аркылуу жүргүзүшөт. 

Учурда потенциалдуу кумар оюндарынын субъекттери Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарынан улам төлөмдөрдү кабыл алуу жана кардарлар менен чет өлкө валютасында эсептешүүлөрдү жүргүзүү мүмкүн эместиги менен байланышкан көйгөйлөрдүн бар экендигин белгилешет. 

Ошентип, “Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 21-беренесине ылайык, сом Кыргыз Республикасынын бүткүл аймагында бирден-бир мыйзамдуу төлөм каражаты болуп саналат, ал кабыл алуу үчүн милдеттүү болуп саналат. төлөмдөрдүн бардык түрлөрү боюнча чектөөсүз. Эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында башкача каралбаса, Кыргыз Республикасынын аймагында эсептешүүлөр жана төлөмдөр Кыргыз Республикасынын улуттук валютасында жүргүзүлөт. 

Ошону менен бирге, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында онлайн-казинолорго жана электрондук (виртуалдык) казинолорго кардарлар менен чет өлкөлүк валютада төлөмдөрдү жана эсептешүүлөрдү жүргүзүүгө мүмкүндүк берүүчү эрежелер каралган эмес. Демек, онлайн казинолор жана электрондук (виртуалдык) казинолор чет мамлекеттердин жарандары болгон кардарларынан чет өлкөлүк валютада төлөмдөрдү кабыл алууга укугу жок . 

Инвестицияларды тартууну стимулдаштыруу жана Кыргыз Республикасынын республикалык бюджетинин киреше бөлүгүн көбөйтүү үчүн жагымдуу шарттарды түзүү максатында «Оюн-оюн бизнеси жөнүндө» мыйзам кабыл алынганын эске алуу менен, мамлекеттик жөнгө салууну өнүктүрүү мүмкүнчүлүгү жагынан өзгөртүү зарылчылыгы келип чыкты. Кыргыз Республикасынын аймагында чет өлкөлүк валютада онлайн казинолор жана электрондук (виртуалдык) казинолор көрсөткөн кызматтар үчүн төлөмдөрдү жана эсептешүүлөрдү жүргүзүү. 

2. Проблеманын масштабы 

Каралып жаткан маселенин масштабы онлайн казинолордун жана электрондук (виртуалдык) казинолордун ишине түздөн-түз таасирин тийгизет, ошондой эле Кыргыз Республикасынын Мыйзамын аткаруу жана ишке ашыруу бөлүгүндө коммерциялык банктардын, эл аралык төлөм системаларынын операторлорунун ишине кыйыр түрдө таасирин тийгизет. «Кыргыз Республикасындагы кумар оюндарынын иши жөнүндө». 

3. Жөнгө салууну өзгөртүү үчүн негиздер, проблеманы чечүүнүн актуалдуулугу 

Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарына ылайык, эгерде мыйзамдарда башкача каралбаса, Кыргыз Республикасынын аймагында бардык төлөмдөр жана эсептешүүлөр улуттук валютада жүргүзүлүүгө тийиш. 

“Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 21-беренесине ылайык, сом Кыргыз Республикасынын бүткүл аймагында бирден-бир мыйзамдуу төлөм каражаты болуп саналат, бардык түрлөрү боюнча чектөөсүз кабыл алынууга милдеттүү. төлөмдөрдүн. Эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында башкача каралбаса, Кыргыз Республикасынын аймагында эсептешүүлөр жана төлөмдөр Кыргыз Республикасынын улуттук валютасында жүргүзүлөт. Төлөм валютасы тараптардын макулдашуусу боюнча аныкталганда, экспорттук жана импорттук товарларды жана кызмат көрсөтүүлөрдү берүү келишимдерин кошпогондо, товарларга жана кызмат көрсөтүүлөргө баалар сом менен жана валюта курсуна таянбастан көрсөтүлүүгө тийиш. Товарлардын жана кызмат көрсөтүүлөрдүн баасын чет элдик валютада көрсөтүүгө тыюу салынат. 

Ошону менен бирге, жогоруда аталган конституциялык Мыйзамдын 26-беренесинин 1-бөлүгү Кыргыз Республикасынын аймагында чет өлкө валютасында эсептешүүлөр жана төлөмдөр Улуттук банк тарабынан белгиленген тартипте жүзөгө ашырылат деп белгиленген. 

Ушундай эле ченемдер Кыргыз Республикасынын Граждандык кодексинин 35-беренесинде камтылган, анда сом мыйзамдуу төлөм каражаты болуп саналат, Кыргыз Республикасынын бүткүл аймагында номиналдык наркы боюнча кабыл алынууга милдеттүү. Кыргыз Республикасынын аймагында чет өлкө валютасында эсептешүүлөрдү жүргүзүүнүн учурлары, тартиби жана шарттары Кыргыз Республикасынын банк мыйзамдары менен аныкталат. 

"Кыргыз Республикасынын төлөм системасы жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 13-беренесинде Банктык төлөм карталарын товарлар жана кызмат көрсөтүүлөр үчүн пайдалануу менен эсептешүүлөр Кыргыз Республикасынын аймагында улуттук валютада жүзөгө ашырылат жана улуттук система боюнча, локалдык жана эл аралык төлөм системалары боюнча Кыргыз банкынын ченемдик укуктук актыларына ылайык жүргүзүлүшү мүмкүн. 

Мыйзам алдындагы актылардын деңгээлинде жогоруда көрсөтүлгөн талап Улуттук банк Башкармасынын 2021-жылдын 8-декабрындагы №2021-П-14-68-7-(ПС) токтому менен бекитилген “Кыргыз Республикасында накталай эмес эсептешүүлөр жөнүндө” жободо бекитилген. карталары Кыргыз Республикасынын аймагында улуттук валютада жүргүзүлүүгө тийиш. Ошондой эле, 2019-жылдын 30-сентябрындагы № 2019-П-14/50-2-(ПС) “Төлөм уюмдарынын жана төлөм системаларынын операторлорунун ишин жөнгө салуу жөнүндө” жобонун 36-пунктунда Кыргыз Республикасынын аймагында төлөмдөрдү Республика улуттук валютада жасалышы керек. Коммерциялык банктардын маалыматы боюнча, Кыргыз Республикасындагы юридикалык жактар чет өлкөлүк валютада банктык эсептерди ачып, алар боюнча операцияларды чектөөсүз жүргүзө алышат. Бирок, “Кыргыз Республикасындагы накталай эмес эсептешүүлөр жөнүндө” жобонун талаптарына ылайык банктык төлөм карталарын пайдалануу менен эсептешүүлөр чет өлкө валютасында жүргүзүлбөйт. 

Ошентип, азыркы учурда Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында онлайн-казинолорго жана электрондук (виртуалдык) казинолорго кардарлар менен чет өлкөлүк валютада төлөмдөрдү жана эсептешүүлөрдү жүргүзүүгө уруксат берүүчү ченемдер каралган эмес. Ошондуктан, учурда онлайн казинолор жана электрондук (виртуалдык) казинолор чет мамлекеттердин жарандары болгон кардарларынан чет өлкөлүк валютада төлөмдөрдү кабыл алууга укугу жок . 

Бул чектөө онлайн казинолорду жана электрондук (виртуалдык) казинолорду кардарларга өз кызматтарын көрсөтүүдө чет элдик валютаны конвертациялоого мажбурлайт. Кыргыз Республикасынын Санариптик өнүктүрүү министрлигинин маалыматы боюнча, онлайн казино кызматтарын алдын ала тестирлөөнүн жүрүшүндө чет өлкөдөгү жеке эсептерин толуктаган оюнчулар эки эселенген конверсияга дуушар болгондугу аныкталган, бул болжол менен 13% (10% - конвертация). кызмат көрсөтүүлөр, 3% - Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктарынын комиссиясы). 

Бул жагдай башка өлкөлөрдө иштеп жаткан кумар оюндарын уюштуруучуларга салыштырмалуу Кыргыз Республикасында иштей турган онлайн казинолордун жана электрондук (виртуалдык) казинолордун рыноктук атаандаштыкка жөндөмдүүлүгүн олуттуу төмөндөтөт. Онлайн-казинолордун жана электрондук (виртуалдык) казинолордун лицензиясы болгон Кыргыз Республикасынын Санариптик өнүктүрүү министрлигинин маалыматы боюнча, учурда бир дагы субъект онлайн чөйрөдө кумар оюндарын жүргүзүү укугуна лицензия ала элек. . 

Бул чөйрөдөгү мамлекеттик жөнгө салуу өзгөрүүсүз калган учурда, кумар оюндарынын субъекттери Кыргыз Республикасынын аймагында лицензия алууга жана өз ишмердүүлүгүн жүргүзүүгө кызыкдар болбой калышы ыктымал. Мында «Кыргыз Республикасындагы кумар оюндары жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын максаттары жана милдеттери аткарылбайт. 

Онлайн казинолор жана электрондук (виртуалдык) казинолор чөйрөсүндө төлөмдөрдү ишке ашырууну андан ары жөнгө салуу максатында Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинети “Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин 2022-жылдын 1-августундагы № 440 “Кыргыз Республикасында оюн-зоок иштери чөйрөсүндөгү айрым маселелер жөнүндө” токтомуна өзгөртүүлөрдү киргизүү тууралуу” 2023-жылдын 4-апрелиндеги № 183 токтомун кабыл алды.  

Бул токтом менен Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин 2022-жылдын 1-августундагы №440 токтому менен бекитилген Кыргыз Республикасында оюн-зоок ишин мамлекеттик жөнгө салуу жөнүндө жобого онлайн казинолор жана электрондук (виртуалдык) казинолор тарабынан көрсөтүлгөн кызматтар үчүн төлөмдөрдү жана эсептешүүлөрдү жүргүзүү бөлүгүнө өзгөртүүлөр жана толуктоолор киргизилди. 

Кыргыз Республикасында кумар оюндарын мамлекеттик жөнгө салуу жөнүндө жобонун 181- пунктуна ылайык , онлайн казино жана электрондук ( виртуалдык ) казино чөйрөсүндө төлөмдөр жана эсептешүүлөр Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган учурларда улуттук валютада же чет өлкөлүк валютада жүргүзүлөт. Кыргыз Республикасынын мыйзамдары. 

Аталган токтомдун 2-пунктуна ылайык, Улуттук банкка эки айлык мөөнөттө өзүнүн актыларын ушул токтомго ылайык келтирүү сунушталды. 

Ушуга байланыштуу онлайн казинолор жана электрондук (виртуалдык) казинолор үчүн чет өлкөлүк валютада төлөмдөрдү кабыл алуу мүмкүнчүлүгүн ишке ашыруу максатында Улуттук банк Башкармасынын 2021-жылдын 8-декабрындагы № 2021-П-14/68-7-(ПС)токтому менен бекитилген “Кыргыз Республикасындагы накталай эмес төлөмдөр жөнүндө” жана Улуттук банк Башкармасынын 2019-жылдын 30-сентябрындагы № 2019-П-14/50-2- (ПС) токтому менен бекитилген “Төлөм уюмдарынын жана төлөм системаларынын операторлорунун ишин жөнгө салуу жөнүндө” жобого тиешелүү өзгөртүүлөрдү киргизүү сунушталууда. 

4. Эл аралык тажрыйба 

Россия Федерациясы. Россия Федерациясында бирдиктүү мамлекеттик валюта саясатын ишке ашырууну, ошондой эле Россия Федерациясынын валютасынын туруктуулугун жана ички валюта рыногунун туруктуулугун камсыздоого багытталган «Валюталык жөнгө салуу жана валюталык контроль жөнүндө» Федералдык Мыйзамы бар. Россия Федерациясынын улуттук экономиканын жана эл аралык экономикалык кызматташтыктын прогрессивдүү өнүгүүсүнүн факторлору катары. Ушул Мыйзам Россия Федерациясынын аймагында чет өлкө валютасы менен операцияларды жүргүзүүнүн учурларын жана тартибин белгилейт . 

Казакстан Республикасы. Казакстан Республикасында чет өлкөлүк валютада эсептешүүлөр жана төлөмдөр маселелери "Валюталык жөнгө салуу жана валюталык контролдоо жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамы менен жөнгө салынат. 

II. Сунушталып жаткан жөнгө салуу жөнүндө маалымат 

5. Жөнгө салуунун максаты 

Мамлекеттик жөнгө салуунун максаты онлайн казинолорду жана электрондук (виртуалдык) казинолорду өнүктүрүү аркылуу инвестицияларды тартууга дем берүү жана Кыргыз Республикасынын республикалык бюджетинин киреше бөлүгүн көбөйтүү үчүн жагымдуу шарттарды түзүү болуп саналат . 

6. Сунушталган жөнгө салуу  

Сунушталып жаткан жөнгө салуу Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларына өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү болуп саналат, алар Кыргыз Республикасынын аймагында онлайн казинолор жана электрондук (виртуалдык) казинолор көрсөткөн кызматтар үчүн чет өлкө валютасында төлөмдөрдү жана эсептешүүлөрдү жүргүзүү мүмкүнчүлүгүн караштырат. 

7. Жөнгө салуудан улам социалдык жана экономикалык натыйжаларды баалоо 

7.1. Онлайн казинолор жана электрондук (виртуалдык) казинолор үчүн сунушталган жобону ишке ашырууда чет мамлекеттердин жарандары болгон кардарлардан чет өлкөлүк валютада төлөмдөрдү кабыл алууга мүмкүнчүлүк түзүлөт. 

7.2. Күтүлгөн экономикалык, социалдык жана экологиялык таасирлер: 

1) Экономикага тийгизген таасири: сунушталып жаткан жөнгө салуу кумар оюндарына инвестицияларды тартуу жана мамлекеттик кирешени көбөйтүү аркылуу экономикага оң таасирин тийгизет деп күтүлүүдө. 

Акча-кредиттик жана валюталык саясат чөйрөсүндөгү потенциалдуу тобокелдиктерге байланыштуу төмөндөгүлөрдү белгилей кетүү керек. 

Онлайн казинолор жана электрондук (виртуалдык) казинолор көрсөткөн кызматтар үчүн чет өлкөлүк валютада төлөмдөрдү жана эсептешүүлөрдү жүргүзүү мүмкүнчүлүгү долларлаштыруу феноменине бир топ салыштырууга болот. Бул экономиканы акча-кредиттик жана фискалдык саясаттын инструменттеринин жардамы менен жөнгө салууну чектейт, анткени макроэкономикалык саясат экономиканын улуттук валютада чагылдырылган бөлүгүнө гана эффективдүү таасир этет. Натыйжада, ички акча рыногунун акча-кредиттик жана валюталык саясаттын таасирин берүү жөндөмдүүлүгү начарлайт, бул баалардын жана финансылык туруктуулукту камсыз кылуу үчүн өтө жагымсыз. Мындан тышкары, бул жагдай Улуттук банк жана Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинети тарабынан калктын улуттук валютага болгон ишенимин жогорулатууга жана экономиканын долларлашуу деңгээлин төмөндөтүүгө багытталган чараларына карама-каршы келет. 2015-2019-жылдары Банк тутумунда депозиттердин долларлашуусу туруктуу төмөндөө тенденциясына ээ болгон (68%дан 38%ке чейин), бирок, постпандемиядан кийинки мезгилде бул көрсөткүч бир аз жогорулаганын көрсөтөт (2020-2022-жылдары 40%дан 45%га чейин өсүү). Ушуга байланыштуу учурда экономиканын долларлашуусун азайтуу боюнча чаралар болуп көрбөгөндөй зарыл. 

2) социалдык таасир: сунушталып жаткан ченемдик укуктук актылардын социалдык таасири болбойт, анткени Кыргыз Республикасынын жарандарына оюн-зоок жайларынын кардарлары болууга тыюу салынат. 

3) айлана-чөйрөгө эч кандай таасири жок. 

7.3. Кызыкдар тараптардын негизги топторуна – жөнгө салуунун адресаттарына күтүлгөн таасир: 

1) мамлекеттик органдар: онлайн казинолордон жана электрондук (виртуалдык) казинолордон түшкөн салыктык түшүүлөрдүн көбөйүшүнүн эсебинен фискалдык органдарга оң таасири күтүлүүдө; 

2) ишкерлер: эл аралык төлөм системаларынын банктык төлөм карталары аркылуу чет өлкө валютасында төлөмдөрдү кабыл алууну уюштуруу аркылуу кардарлар үчүн жагымдуулукту жана онлайн казино рыногунда атаандаштыкка жөндөмдүүлүктү жогорулатуу ишкерлерге оң таасир этет; 

3) калк: калкка түздөн-түз таасири жок. 

8. Сунушталган жөнгө салууну ишке ашырууда тобокелдиктерди баалоо 

Сунушталып жаткан ченемдик укуктук актыларды ишке ашыруудагы негизги тобокелдик террористтик ишти каржылоонун жана онлайн казинолорго жана электрондук (виртуалдык) казинолорго кызмат көрсөткөн коммерциялык банктардан алынган кылмыштуу кирешелерди легалдаштыруунун жогорку тобокелдиктери болушу мүмкүн. 

Эл аралык банктык стандарттарга ылайык, банктар тарабынан казино/онлайн казино ишмердүүлүгүн тейлөө жана кумарчыларга төлөмдөрдү жүргүзүү транзакциянын жогорку тобокелдик түрү болуп саналат. 

«Кыргыз Республикасындагы кумар бизнеси жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 1-беренесине ылайык, терроризмди каржылоого жана кирешелерди легализациялоого (адалдоого) байланышкан жосундарды болтурбоо, аныктоо жана бөгөт коюу боюнча кумар оюндарынын субъекттеринин иши. Кылмыштуулук "Террористтик ишти каржылоого жана кылмыштуу кирешелерди легалдаштырууга (адалдоого) каршы аракеттенүү жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамына ылайык жүргүзүлөт. 

Бирок, бүгүнкү күндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында террористтик ишти каржылоого жана кылмыштуу кирешелерди легалдаштырууга (адалдоого) каршы аракеттенүү шарттарында онлайн казиного коюлган талаптарга карата боштук бар. 

Алсак, «Террористтик ишти каржылоого жана кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легализациялоого (адалдоого) каршы аракеттенүү жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамында кумар оюндарынын субъекттери, атап айтканда, онлайн казинолор жана электрондук (виртуалдык) казинолор тизмеге киргизилген эмес. террористтик ишти каржылоого жана кылмыштуу кирешелерди легалдаштырууга (адалдоого) каршы аракеттенүү объекттери. Ошондой эле, Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2018-жылдын 25-декабрындагы №606 токтому менен бекитилген террористтик ишти каржылоого жана кылмыштуу кирешелерди легалдаштырууга (адалдоого) каршы аракеттенүү чөйрөсүндөгү мыйзам алдындагы актылар, онлайн казинолор жана электрондук (виртуалдык) казинолор террористтик ишти каржылоого жана кылмыштуу кирешелерди легалдаштырууга (адалдоого) каршы аракеттенүү субъекттери болуп саналбайт. 

Ошентип, бүгүнкү күндө террористтик ишти каржылоого жана кылмыштуу кирешелерди легалдаштырууга (адалдоого) каршы аракеттенүү бөлүгүндөгү мыйзамдардын бардык талаптары иш жүзүндө онлайн-казинолорго жайылтылбайт. 

Ченемдик укуктук актылардын долбоорлорун коомдук талкуулоо мамлекеттик порталынын маалыматына ылайык (koomtalkuu.gov.kg) Кыргыз Республикасынын Финансы министрлиги жогоруда көрсөтүлгөн боштукту жоюуга багытталган мыйзам долбоорун коомдук талкууга чыгарды. Бирок, учурда бул мыйзам долбоору качан кабыл алынары белгисиз, анткени долбоордун коомдук талкуусу 16-жылдын 2023-мартында гана аяктаган. 

Натыйжада, төмөнкү тобокелдиктер пайда болушу мүмкүн: 

1) онлайн казинолор жана электрондук (виртуалдык) казинолор Кыргыз Республикасынын террористтик ишти каржылоого жана кылмыштуу кирешелерди легалдаштырууга (адалдоого) каршы аракеттенүү жөнүндө мыйзамдарын сактабагандыгы. Бул эл аралык төлөм системалары тарабынан коммерциялык банктарды тейлөөгө каршы санкцияларды колдонууга алып келиши мүмкүн; 

2) онлайн казинолор жана электрондук (виртуалдык) казинолор өз жарандарына онлайн казинолорду ойноого тыюу салган айрым өлкөлөрдүн мыйзамдарын аткарбагандыгы. Бул эл аралык төлөм системалары тарабынан коммерциялык банктарды тейлөөгө каршы санкцияларды колдонууга алып келиши мүмкүн; 

3) кызмат көрсөтүү процессинде онлайн казино жана электрондук (виртуалдык) казино Эл аралык төлөм системаларынын эрежелеринин талаптарын бузуусу мүмкүн. 

Азыркы учурда бул тобокелдикти террористтик ишти каржылоого жана онлайн казинолорго жана электрондук (виртуалдык) казинолорго карата кылмыштуу кирешелерди легалдаштырууга каршы күрөшүү боюнча чараларды күчөтүү жолу менен азайтууга болот. 

Жогорудагы тобокелдиктерди азайтуу үчүн төмөнкү чараларды көрүү сунушталат: 

1) террористтик ишти каржылоого жана кылмыштуу кирешелерди легалдаштырууга (адалдоого) каршы аракеттенүү боюнча онлайн казинолорго жана электрондук (виртуалдык) казинолорго карата, коммерциялык банктарга коюлган талаптарга окшош, онлайн казинолордун тиешелүү процедураларды жүргүзүү боюнча милдеттерин деталдуу баяндоо менен милдеттүү талаптарды караштырууга (кардарларды тийиштүү текшерүү, анын ичинде кардарларды идентификациялоо жана верификациялоо, кардарды Санкциялык тизмелер менен верификациялоо, финансылык чалгындоо бөлүмүнүн критерийлеринин тизмеси боюнча милдеттүү түрдө контролдонууга тийиш болгон операциялар боюнча финансылык чалгындоо бөлүмүнө отчетторду берүү ж.б.). 

Кыргыз Республикасында кумар оюндарына тыюу салуу алынып салынганга чейин, өлкөнүн мыйзамдарында кумар бизнеси террористтик ишти каржылоого жана кылмыштуу кирешелерди легалдаштырууга (адалдоого) каршы аракеттенүү тобокелдигине дуушар болгон иштин түрү катары классификацияланган. 

Онлайн казино кызматтарын көрсөткөн соодагерлер тарабынан Кыргыз Республикасынын террористтик ишти каржылоого жана кылмыштуу кирешелерди легалдаштырууга (адалдоого) каршы аракеттенүү боюнча талаптарына ылайык келбеши Кыргыз Республикасынын ФАТФтын күчөтүлгөн көзөмөлүнүн (серый тизмеси) юрисдикциясына киришинин себеби болушу мүмкүн. 

2) мыйзамдары жарандарына онлайн казино ойноого тыюу салган өлкөлөрдүн кардарлары үчүн оюнга кирүүгө тыюу салуу боюнча онлайн казино кызматтарын көрсөткөн соодагерлерге милдеттүү талапты камсыз кылуу. 

3) онлайн-казино кызматтарын көрсөтүүчү соодагерлер үчүн инструменттерин соодагерлер өз ишинде пайдаланган эл аралык төлөм системаларынын эрежелеринин талаптарын сактоо боюнча милдеттүү талапты караштырууга. 

9. Атаандаштыкка таасирин баалоо 

Сунушталган жөнгө салуу атаандаштыкка таасирин тийгизбейт, анткени ал рыноктун катышуучулары үчүн эч кандай чектөөлөрдү же жеңилдиктерди билдирбейт. 

10. Кызыкдар тараптардын пикири 

Кызыкдар тараптардын пикири коомдук пикирден кийин чагылдырылат. 

11. Сунушталган жөнгө салууну тандоонун негиздемеси 

Сунушталган жобо тандоо үчүн сунушталат, анткени ал маселени чечүүгө багытталган эң оптималдуу чечим болуп саналат.