Колдонуудагы редакция 

Сунушталган редакция 

1. «Активдерди классификациялоо жана потенциалдуу жоготуулардын жана чыгым тартуулардын ордун жабууга резервге тиешелүү чегерүүлөр жөнүндөгү» жобо 

10. Баалуу кагаздарга жана/же компаниянын капиталына инвестицияларды классификациялоо  

10.6. Баалуу кагаздарга жана/же компаниянын капиталына рыноктук эмес инвестициялар, финансы отчеттуулугун, келечектеги акча агымынын анализин, рыноктогу абалды, компаниянын бизнес-планын жана бул инвестициялардын сапатын баалоого өбөлгө түзүүчү башка маалыматтарды кошо алганда, инвестицияланып жаткан компания тууралуу маалымат жок болсо, минимум дегенде шектүү катары классификацияланат.  

10.6. Баалуу кагаздарга жана/же компаниянын капиталына рыноктук эмес инвестициялар, финансы отчеттуулугун, келечектеги акча агымынын анализин, рыноктогу абалды, компаниянын бизнес-планын жана бул инвестициялардын сапатын баалоого өбөлгө түзүүчү башка маалыматтарды кошо алганда, инвестицияланып жаткан компания тууралуу маалымат жок болсо, минимум дегенде шектүү катары классификацияланат.   

Баалуу кагаздарга рыноктук эмес инвестициялар инвестицияланып жаткан компаниянын финансылык отчеттуулугу жөнүндө маалымат болгон учурда жана акча каражаттарынын келечектеги агымына, компаниянын рыноктогу абалына, компаниянын бизнес-планына талдоо жүргүзүлгөн болсо, ошондой эле бул инвестициялардын сапатын баалоого өбөлгө түзүүчү, докумен менен тастыкталган башка маалыматтарды кошо алганда, инвестицияланып жаткан компания тууралуу маалымат бар болгон учурда 5%дан 15%га чейинки өлчөмдө РППУну түзүү менен, кеминде «байкоого алынган актив» катары классификацияланат. 

10.8. Борбордук банктардын жана өкмөттөрдүн баалуу кагаздары адатта классификацияланбайт, бирок, ага карабастан банк бул мамлекеттердин борбордук банктары жана өкмөттөрү төлөөгө жөндөмдүү, ал эми бул баалуу кагаздарга баа түзүү транспаренттүү экендиги тууралуу тиешелүү маалыматты сунуштоого тийиш. Мисалы, Moody's Investors Servise (АКШ) рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган узак мөөнөт ичинде кредиттөө жөндөмдүүлүгүнүн тастыктамасын же башка финансылык маалыматты.  

Эскертүү: Standart & Poors (АКШ) рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган рейтингге эквиваленттүү же , Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Ratings Service (DBRS) агенттиктеринин бири тарабынан ыйгарылган рейтингге барабар болгон рейтинг.  

10.8. Борбордук банктардын жана өкмөттөрдүн баалуу кагаздары адатта классификацияланбайт, бирок, ага карабастан банк бул мамлекеттердин борбордук банктары жана өкмөттөрү төлөөгө жөндөмдүү, ал эми бул баалуу кагаздарга баа түзүү транспаренттүү экендиги тууралуу тиешелүү маалыматты сунуштоого тийиш. Мисалы, Moody's Investors Servise (АКШ) рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган узак мөөнөт ичинде кредиттөө жөндөмдүүлүгүнүн тастыктамасын же башка финансылык маалыматты.  

Эскертүү: Standart & Poors (АКШ) рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган рейтингге эквиваленттүү же, Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Ratings Service (DBRS) агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган рейтингге барабар болгон рейтинг. 

1-тиркеме  

Кыргыз Республикасынын фондулук биржаларынын листингине анын эң жогорку жана андан кийинки листинг категорияларына кошулган баалуу кагаздарга карата  

МИНИМАЛДУУ ТАЛАПТАР  

1. Баалуу кагаздар эмитентинин/оригинаторунун Standard & Poor's, Fitch Ratings же Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири тарабынан ыйгарылган "ВВВ" же "Ваа2" деңгээлинен төмөн болбогон шартта болушу.  

2. Бул баалуу кагаздар менен келишилген бүтүмдөр эпизоддук мүнөзгө ээ эмес, б.а. биржанын тоорук системасында 30 календардык күн аралыгында мына ушул баалуу кагаздар менен кеминде бир бүтүмгө келишилет;  

3. эмитент/оригинатор тарабынан мурда чыгарылган баалуу кагаздар боюнча милдеттенмелерди ордун жабуу мөөнөттөрүнө ретроспективдүү анализдөөлөрдүн натыйжасы, чыгарылган баалуу кагаздар боюнча милдеттенмелерди аткарууга тиешелүү эмитенттин/оригинатордун карызынын жок деп болжолдоого негиз берет.  

4. Баалуу кагаздар эмитентинин/оригинаторунун акыркы 3 (үч) жыл ичиндеги чыгымсыз иши.  

Кыргыз Республикасынын фондулук биржаларынын листингине анын эң жогорку жана андан кийинки листинг категорияларына кошулган баалуу кагаздарга карата  

МИНИМАЛДУУ ТАЛАПТАР  

1. Баалуу кагаздар эмитентинин/оригинаторунун Standard & Poor's, Fitch Ratings, Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган «ВВВ» же «Ваа2» деңгээлинен төмөн болбогон шартта болушу. 

2. Бул баалуу кагаздар менен келишилген бүтүмдөр эпизоддук мүнөзгө ээ эмес, б.а. биржанын тоорук системасында 30 календардык күн аралыгында мына ушул баалуу кагаздар менен кеминде бир бүтүмгө келишилет;  

3. эмитент/оригинатор тарабынан мурда чыгарылган баалуу кагаздар боюнча милдеттенмелерди ордун жабуу мөөнөттөрүнө ретроспективдүү анализдөөлөрдүн натыйжасы, чыгарылган баалуу кагаздар боюнча милдеттенмелерди аткарууга тиешелүү эмитенттин/оригинатордун карызынын жок деп болжолдоого негиз берет.  

4. Баалуу кагаздар эмитентинин/оригинаторунун акыркы 3 (үч) жыл ичиндеги чыгымсыз иши 

2. «Банктардын баалуу кагаздар менен иш алып баруусу жөнүндө» жобо 

5-глава. Баалуу кагаздар менен операциялар боюнча чектөөлөр  

24. Банк жеке эмитенттерден акцияларды сатып ала алат:   

- Кыргыз Республикасынын резиденттеринен - эмитент фондулук биржанын листингине эң жогорку категория боюнча киргизилген учурда гана;   

- Кыргыз Республикасынын резидент эместеринен - эмитент Мооdy's Investor Service (АКШ) рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган эң жогоркудан төмөн болбогон жана эң жогоркудан кийинки категориядагы узак мөөнөттүү кредитти төлөө жөндөмдүүлүгү рейтингине же Standard & Poors (АКШ), Fitch IBCA (Улуу Британия) рейтингдик агенттиктери ыйгарган эквиваленттүү рейтингге ээ болгон учурда гана.   

24. Банк жеке эмитенттерден акцияларды сатып ала алат:   

- Кыргыз Республикасынын резиденттеринен - эмитент фондулук биржанын листингине эң жогорку категория боюнча киргизилген учурда гана;   

- Кыргыз Республикасынын резидент эместеринен - эмитент Мооdy's Investor Service (АКШ) рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган эң жогоркудан төмөн болбогон жана эң жогоркудан кийинки категориядагы узак мөөнөттүү кредитти төлөө жөндөмдүүлүгү рейтингине же Standard & Poors (АКШ), Fitch IBCA (Улуу Британия) рейтингдик агенттиктери жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун  

3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган эквиваленттүү рейтингге ээ болгон шартта. 

Мында банк «Активдерди классификациялоо жана потенциалдуу жоготуулардын жана чыгым тартуулардын ордун жабууга резервге тиешелүү чегерүүлөр жөнүндөгү» жобонун талаптарын сактоо менен узак мөөнөттүү кредитти төлөө жөндөмдүүлүгү рейтингине ээ болбогон жеке эмитенттердин - Кыргыз Республикасынын резидент эместеринин акцияларын сатып алууга укуктуу. 

25. Банктар төмөнкүлөр тарабынан чыгарылган мамлекеттик эмес карыздык баалуу кагаздар жана ислам баалуу кагаздары менен операцияларды жана бүтүмдөрдү жүзөгө ашыра алышат:   

а) Standard & Poor's, Fitch Ratings же Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири тарабынан ыйгарылган «ВВВ» же «Ваа2» деңгээлинен төмөн болбогон шартта, эмитент/оригинатор - Кыргыз Республикасынын резидент эместери;   

б) эмитент/оригинатор - Кыргыз Республикасынын резиденти ошол эмитент төмөнкүлөрдү жүзөгө ашырган шартта:   

- кеминде 4 (тɵрт) жыл иштеген болсо;   

- акыркы үч жыл ичинде финансылык отчет менен тастыкталган, көз карандысыз аудитордук уюм (тышкы аудитор) тарабынан күбөлөндүрүлгөн туруктуу финансылык абалына (чыгымсыз), жана өнүгүүнүн оң финансылык узак мөөнөттүү келечектерине ээ;   

- долбоор боюнча акча каражаттардын жетиштүү агымдарына ээ, ага долбоордун рентабелдүүлүгүн/кирешелүүлүгүн кылдат иликтөөнүн жыйынтыктары менен тастыкталган карыздык баалуу кагаздар боюнча милдеттенмелерди тейлөөгө өбөлгө түзгөн карыздык баалуу кагаздарды жайгаштыруудан каражаттар салынат.  

25. Банктар төмөнкүлөр тарабынан чыгарылган мамлекеттик эмес карыздык баалуу кагаздар жана ислам баалуу кагаздары менен операцияларды жана бүтүмдөрдү жүзөгө ашыра алышат:   

а) Standard & Poor's, Fitch Ratings же Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган «ВВВ» же «Ваа2» деңгээлинен төмөн болбогон рейтингге ээ болгон шартта, эмитент/оригинатор - Кыргыз Республикасынын резидент эместери; 

б) эмитент/оригинатор - Кыргыз Республикасынын резиденти ошол эмитент төмөнкүлөрдү жүзөгө ашырган шартта:   

- кеминде 4 (тɵрт) жыл иштеген болсо;   

- акыркы үч жыл ичинде финансылык отчет менен тастыкталган, көз карандысыз аудитордук уюм (тышкы аудитор) тарабынан күбөлөндүрүлгөн туруктуу финансылык абалына (чыгымсыз), жана өнүгүүнүн оң финансылык узак мөөнөттүү келечектерине ээ;   

- долбоор боюнча акча каражаттардын жетиштүү агымдарына ээ, ага долбоордун рентабелдүүлүгүн/кирешелүүлүгүн кылдат иликтөөнүн жыйынтыктары менен тастыкталган карыздык баалуу кагаздар боюнча милдеттенмелерди тейлөөгө өбөлгө түзгөн карыздык баалуу кагаздарды жайгаштыруудан каражаттар салынат.  

3. «Банктын аффилирленген жана байланыштуу жактар менен операцияларына карата талаптар жөнүндө» нускоо 

1. Жалпы жоболор  

2. Банк аффилирленген жана банк менен байланыштуу жактар реестрин жүргүзүүгө, ал эми Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын (мындан ары - Улуттук банк) кызматкерлери андан тоскоолдуксуз пайдаланууга тийиш. Банк менен байланыштуу жактар реестринде эң аз дегенде банкта кызмат ордун ээлеген кызмат адамынын аты-жөнү, аны менен байланыштуу болгон жакын тууганынын аты-жөнү, анын тууганчылыгы (ата-энеси, аялы, күйөөсү ж.б.) жөнүндө маалымат камтылууга тийиш. Банкта маалыматтын сакталышын камсыздаган коопсуздук системасы орнотулган шартта, реестрди электрондук түрдө жүргүзүүгө жол берилет.   

3. Банк менен аффилирленген жактын иши, аффилирленген жактардын санына карабастан, алардын өз ара иш алып баруусу банктын капиталында чектүү катышууга негизденген компания менен жактардын өз ара байланышуусу боюнча көзөмөлгө алынышы мүмкүн.   

2. Банк аффилирленген жана банк менен байланыштуу жактар реестрин жүргүзүүгө, ал эми Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын (мындан ары - Улуттук банк) кызматкерлери андан тоскоолдуксуз пайдаланууга тийиш. Банк менен байланыштуу жактар реестринде эң аз дегенде банкта кызмат ордун ээлеген кызмат адамынын аты-жөнү, аны менен байланыштуу болгон жакын тууганынын аты-жөнү, анын тууганчылыгы (ата-энеси, аялы, күйөөсү ж.б.) жөнүндө маалымат камтылууга тийиш. Банкта маалыматтын сакталышын камсыздаган коопсуздук системасы орнотулган шартта, реестрди электрондук түрдө жүргүзүүгө жол берилет.   

Аффилирленген жана банк менен байланыштуу жактар реестрин жүргүзүүнүн алкагында мамлекеттин 100% катышуу үлүшү бар банктар банкты контролдукка албаган жана алардын ишине таасир этпеген жактарды кошо алышпайт.  

Мында мамлекеттин 100% катышуу үлүшү бар банктар милдеттүү түрдө реестрге Кыргыз Республикасынын «Банктар жана банк иштери жөнүндө» мыйзамынын  

52-беренесинин 1-бөлүгүнүн 4, 5 жана 6-пункттарында көрсөтүлгөн аффилирленген жана банк менен байланыштуу жактарды төмөнкү шарттарда киргизишет: 

- аффилирленген жана банк менен байланыштуу жактарга кредиттерди жана кредитти алмаштыруучуларды берүүдө; 

- аффилирленген жана банк менен байланыштуу жактар менен кредиттик тобокелдикти камтыган бүтүмдөрдү түзүүдө. 

3. Банк менен аффилирленген жактын иши, аффилирленген жактардын санына карабастан, алардын өз ара иш алып баруусу банктын капиталында чектүү катышууга негизденген компания менен жактардын өз ара байланышуусу боюнча көзөмөлгө алынышы мүмкүн.  

2. Операцияларды жүргүзүү жана бүтүмдөрдү келишүү тартиби  

21. Банктын аффилирленген же байланыштуу жагына берилүүчү ар бир кредит (корреспонденттик иштин жүрүшүндө банктар аралык кредиттен тышкары) күрөө менен камсыздалууга тийиш, аны сатып өткөрүү наркы төмөнкү өлчөмдөн кем болбоого тийиш:  

1) эгерде кредит Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин баалуу кагаздары же кредит берген банктын байланыштуу депозити менен камсыздалган болсо кредит суммасынын 120 пайызынан.  

Байланыштуу депозит, төмөнкүдөй корреспонденттик эсеп болуп саналбаган, өзүнчө мөөнөттүү аманатты (депозитти) билдирет:  

- берилип жаткан кредит мөөнөтүнөн аз эмес мөөнөттө;  

- күрөө катары тиешелүү негизде тариздетилген;  

- ал боюнча каражаттарды жүгүртүүгө тыюу салынган;  

- кредит боюнча милдеттенмелер аткарылмайынча кардарга жеткиликсиз болуп саналган.  

Баалуу кагаздар түрүндөгү күрөөлүк камсыздоонун рыноктук наркына банк тарабынан ай сайын, ал эми чет өлкө валютасындагы аманат (депозит) түрү боюнча - жума сайын/күн сайын кайра баа берилүүгө тийиш;  

2) кайсы болбосун башка күрөө түрүндө, кредит суммасынын 140 пайызынан.  

21. Банктын аффилирленген же байланыштуу жагына берилүүчү ар бир кредит (корреспонденттик иштин жүрүшүндө банктар аралык кредиттен тышкары) күрөө менен камсыздалууга тийиш, аны сатып өткөрүү наркы төмөнкү өлчөмдөн кем болбоого тийиш:  

1) эгерде кредит улуттук экономиканын субъекттерине Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин улуттук экономиканын субъекттерине колдоо көрсөтүү жолу менен өлкөнүн улуттук жана азык-түлүк коопсуздугун камсыз кылууга багытталган чечими менен берилген кепилдик менен камсыз кылынса, кредиттин суммасынын 100 пайызы; 

2) эгерде кредит Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин баалуу кагаздары же кредит берген банктын байланыштуу депозити менен камсыздалган болсо кредит суммасынын 120 пайызынан.  

Байланыштуу депозит, төмөнкүдөй корреспонденттик эсеп болуп саналбаган, өзүнчө мөөнөттүү аманатты (депозитти) билдирет:  

- берилип жаткан кредит мөөнөтүнөн аз эмес мөөнөттө;  

- күрөө катары тиешелүү негизде таризделген;  

- ал боюнча каражаттарды жүгүртүүгө тыюу салынган;  

- кредит боюнча милдеттенмелер аткарылмайынча кардарга жеткиликсиз болуп саналган.  

Баалуу кагаздар түрүндөгү күрөөлүк камсыздоонун рыноктук наркына банк тарабынан ай сайын, ал эми чет өлкө валютасындагы аманат (депозит) түрү боюнча - жума сайын/күн сайын кайра баа берилүүгө тийиш;  

3) кайсы болбосун башка күрөө түрүндө, кредит суммасынын 140 пайызынан. 

4. «Коммерциялык банктардын ликвиддүүлүгүнүн ордун жабуу коэффициентин эсептөө жөнүндө» жобо   

§ 2. Жогорку ликвиддүү активдер   

12. Биринчи деңгээлдеги активдер:  

Биринчи деңгээлдеги жогорку ликвидүү активдер катары төмөнкү активдер таанылат:  

1) банктагы улуттук жана чет өлкө валютасындагы нак акча каражаттары, ошондой эле Улуттук банк тарабынын чыгарылган аффинаждалган өлчөнгөн куймалар;  

2) Улуттук банктын корреспонденттик жана башка эсептеринде сакталган каражаттар (эсептөө күнүнө карата милдеттүү камдардын минималдуу белгиленген чектүү деңгээлинен тышкары);   

3) Standard and Poor’s рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «A-» деңгээлинен төмөн болбогон узак мөөнөттүү кредиттик рейтингге же Fitch Ratings, Moody’s Investors Service, Japan Credit Rating Agency (JCR), Dominion Bond Rating Service (DBRS) сыяктуу кредиттик агенттиктердин бири тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ коммерциялык банктарда ачылган корреспонденттик эсептердеги каражаттар;  

4) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү жана Улуттук банк тарабынан чыгарылган баалуу кагаздар, анын ичинде Кыргыз Республикасынын Өкмөтү жана Улуттук банк тарабынан гарантияланган баалуу кагаздар;  

5) чет өлкөлөрдүн өкмөттөрүнүн жана борбордук банктарынын, эл аралык финансы уюмдарынын баалуу кагаздары, анын ичинде алар тарабынан гарантияланган жана төмөнкү шарттардын ар бирине ылайык келүүчү баалуу кагаздар:  

а) эмитенттер Standard and Poor’s рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «AА-» деңгээлинен төмөн болбогон узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Fitch Ratings, Moody’s Investors Service, Japan Credit Rating Agency (JCR), Dominion Bond Rating Service (DBRS) сыяктуу кредиттик агенттиктердин бири тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ;  

б) банктардын чет өлкөлөрдүн өкмөттөрүнүн жана борбордук банктарынын, эл аралык финансы уюмдарынын же алар менен аффилирленген уюмдардын алдында милдеттенмелери жок.   

13. Биринчи деңгээлдеги активдер ликвиддүүлүктүн ордун жабуу коэффициентин эсептөөгө толугу менен киргизилет.   

12. Биринчи деңгээлдеги активдер:  

Биринчи деңгээлдеги жогорку ликвидүү активдер катары төмөнкү активдер таанылат:  

1) банктагы улуттук жана чет өлкө валютасындагы нак акча каражаттары, ошондой эле Улуттук банк тарабынын чыгарылган аффинаждалган өлчөнгөн куймалар;  

2) Улуттук банктын корреспонденттик жана башка эсептеринде сакталган каражаттар (эсептөө күнүнө карата милдеттүү камдардын минималдуу белгиленген чектүү деңгээлинен тышкары);   

3) Standard and Poor’s рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «A-» деңгээлинен төмөн болбогон узак мөөнөттүү кредиттик рейтингге же Fitch Ratings, Moody’s Investors Service, Japan Credit Rating Agency (JCR), Dominion Bond Rating Service (DBRS) сыяктуу кредиттик агенттиктердин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ коммерциялык банктарда ачылган корреспонденттик эсептердеги каражаттар; 

4) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү жана Улуттук банк тарабынан чыгарылган баалуу кагаздар, анын ичинде Кыргыз Республикасынын Өкмөтү жана Улуттук банк тарабынан гарантияланган баалуу кагаздар;  

5) чет өлкөлөрдүн өкмөттөрүнүн жана борбордук банктарынын, эл аралык финансы уюмдарынын баалуу кагаздары, анын ичинде алар тарабынан гарантияланган жана төмөнкү шарттардын ар бирине ылайык келүүчү баалуу кагаздар:  

а) эмитенттер Standard and Poor’s рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «AА-» деңгээлинен төмөн болбогон узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Fitch Ratings, Moody’s Investors Service, Japan Credit Rating Agency (JCR), Dominion Bond Rating Service (DBRS) сыяктуу кредиттик агенттиктердин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген тиешелүү критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ; 

б) банктардын чет өлкөлөрдүн өкмөттөрүнүн жана борбордук банктарынын, эл аралык финансы уюмдарынын же алар менен аффилирленген уюмдардын алдында милдеттенмелери жок.   

13. Биринчи деңгээлдеги активдер ликвиддүүлүктүн ордун жабуу коэффициентин эсептөөгө толугу менен киргизилет.   

14. 2A деңгээлиндеги активдер:  

2A деңгээлиндеги активдер 15 пайыз өлчөмүндөгү дисконттун коэффициентин колдонуу менен адилет (рыноктук) наркы боюнча эсептелет.  

2A деңгээлиндеги жогорку ликвиддүү активдер болуп, төмөнкү активдер таанылат:   

1) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «А-» деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service агенттиктеринин бири тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ болгон, чет өлкөлөрдүн өкмөттөрү жана борбордук банктары тарабынан, эл аралык финансы уюмдары тарабынан чыгарылган же алар тарабынан гарантияланган баалуу кагаздар, мында банкка карата аффилирленген уюмдар болуп саналбаган эмитенттер;  

2) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «AA-» деңгээлинен төмөн болбогон узак мөөнөттүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ болгон, банк менен аффилирленген уюмдар болуп саналбаган эмитенттердин баалуу кагаздары.   

14. 2A деңгээлиндеги активдер:  

2A деңгээлиндеги активдер 15 пайыз өлчөмүндөгү дисконттун коэффициентин колдонуу менен адилет (рыноктук) наркы боюнча эсептелет.  

2A деңгээлиндеги жогорку ликвиддүү активдер болуп, төмөнкү активдер таанылат:   

1) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «А-» деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ болгон, чет өлкөлөрдүн өкмөттөрү жана борбордук банктары тарабынан, эл аралык финансы уюмдары тарабынан чыгарылган же алар тарабынан гарантияланган баалуу кагаздар, мында банкка карата аффилирленген уюмдар болуп саналбаган эмитенттер;  

2) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «AA-» деңгээлинен төмөн болбогон узак мөөнөттүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ болгон, банк менен аффилирленген уюмдар болуп саналбаган эмитенттердин баалуу кагаздары. 

15. 2Б деңгээлиндеги активдер:  

2Б деңгээлиндеги активдер 50 пайыз өлчөмүндөгү дисконттун коэффициентин колдонуу менен, адилет (рыноктук) наркы боюнча эсептелет.   

2Б деңгээлиндеги жогорку ликвиддүү активдер болуп, төмөнкү активдер таанылат:   

1) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «ВВВ-» деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service агенттиктеринин бири тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ болгон чет өлкөлөрдүн өкмөттөрү жана борбордук банктары, эл аралык финансы уюмдары тарабынан чыгарылган же алар тарабынан гарантияланган баалуу кагаздар;  

2) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «A+» рейтингинен « А-» чейинки узак мөөнөттүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR)», Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ болгон, банк менен аффилирленген уюмдар болуп саналбаган эмитенттердин баалуу кагаздары;  

3) банктардын өзү же анын кайсы бир туунду компаниясы тарабынан чыгарылган кадимки акцияларды кошпогондо, компаниянын эл аралык фондулук биржаларда эркин жүгүртүлүүчү кадимки акциялары.  

15. 2Б деңгээлиндеги активдер:  

2Б деңгээлиндеги активдер 50 пайыз өлчөмүндөгү дисконттун коэффициентин колдонуу менен, адилет (рыноктук) наркы боюнча эсептелет.   

2Б деңгээлиндеги жогорку ликвиддүү активдер болуп, төмөнкү активдер таанылат:   

1) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «ВВВ-» деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ болгон чет өлкөлөрдүн өкмөттөрү жана борбордук банктары, эл аралык финансы уюмдары тарабынан чыгарылган же алар тарабынан гарантияланган баалуу кагаздар;  

2) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «A+» рейтингинен «А-» чейинки узак мөөнөттүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR)», Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ болгон, банк менен аффилирленген уюмдар болуп саналбаган эмитенттердин баалуу кагаздары; 

3) банктардын өзү же анын кайсы бир туунду компаниясы тарабынан чыгарылган кадимки акцияларды кошпогондо, компаниянын эл аралык фондулук биржаларда эркин жүгүртүлүүчү кадимки акциялары.  

5. «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктарынын капиталынын жетиштүүлүгү (шайкештиги) стандарттарын аныктоо боюнча нускоо 

4-глава. Баланстык активдерге тобокелдик деңгээли боюнча баа берүү  

25. Кредиттик тобокелдик деңгээлине, ошондой эле айрым өнөктөштөр/контрагенттердин түрүнө жараша баланстык активдер төмөнкү категорияларга бөлүнөт:   

1) 1-категория (кредиттик тобокелдик деңгээли - 0%):   

а) Кыргыз Республикасынын, ЕАЭБге жана Экономикалык кызматташуу жана өнүктүрүү уюмуна мүчө мамлекеттердин жана Standard & Poor's рейтинг агенттиги тарабынан берилген "А" деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service агенттиктеринин бири аркылуу берилген бирдей рейтингге ээ мамлекеттердин банкноттору жана монеталары.   

Эскертүү: Экономикалык кызматташуу жана өнүктүрүү уюму (мындан ары - Уюм). Аталган Уюмга мүчө мамлекеттердин тизмеси www.oecd.org. расмий сайтында жайгаштырылган.   

б) Улуттук банкка коюлган талаптар;   

в) Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетине коюлган талаптар (Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинети чыгарган баалуу кагаздар жана башка талаптар);   

г) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан берилген "А" деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service агенттиктеринин бири аркылуу берилген бирдей рейтингге ээ болгон же Уюмга мүчө болушкан мамлекеттердин борбордук (улуттук) банктарына талаптар;   

д) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан берилген "А" деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service агенттиктеринин бири аркылуу берилген бирдей рейтингге ээ болгон же Уюмга мүчө болушкан мамлекеттердин өкмөттөрүнө талаптар (Өкмөттөр тарабынан чыгарылган баалуу кагаздар);   

е) Кыргыз Республикасынын улуттук валютасында туюндурулган жана өзүнчө депозиттик эсепте жайгаштырылган камсыздоого ээ активдер (же алардын бөлүгү).   

Эскертүү: Улуттук банк Башкармасынын 2004-жылдын 21-июлундагы № 18/3 токтому менен бекитилген "Активдерди классификациялоо жана потенциалдуу чыгымдардын жана жоготуулардын ордун жабууга каралган камга тиешелүү чегерүүлөр жөнүндө" жобого ылайык.   

ж) ЕАЭБге жана Уюмга мүчө болушкан мамлекеттердин, ошондой эле Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан берилген "А" деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service агенттиктеринин бири аркылуу берилген бирдей рейтингге ээ болгон мамлекеттердин валюталарында туюндурулган жана өзүнчө депозиттик эсепте жайгаштырылган камсыздоого ээ активдер (же алардын бөлүгү);   

з) Улуттук банк тарабынан эмитирленген аффинаждалган өлчөнгөн куймалар түрүндөгү алтын;   

2) 2-категория (кредиттик тобокелдик деңгээли - 10%):   

а) Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинети тарабынан чыгарылган баалуу кагаздардын күндөлүк рынок баасы боюнча камсыз болгон активдер (же алардын бөлүгү);   

б) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан берилген "А" деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service агенттиктеринин бири аркылуу берилген бирдей рейтингге ээ же Уюмга мүчө болушкан мамлекеттердин өкмөттөрү тарабынан чыгарылган баалуу кагаздардын күндөлүк рынок баасы боюнча камсыздалган активдер (же алардын бөлүгү);   

3) 3-категория (кредиттик тобокелдик деңгээли - 20%):   

а) Кыргыз Республикасынын банктары жана башка финансы-кредит уюмдары менен эсептешүүлөрдөгү акча активдери;   

б) стандарттык куймалардагы алтын жана башка сертификатталган баалуу металлдар;   

в) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан берилген "А" деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктердин бири тарабынан берилген бирдей рейтингге ээ же Уюмга мүчө болушкан мамлекеттердин банктары жана башка финансы-кредит уюмдары менен эсептешүүлөрдөгү акча активдери;   

г) Кыргыз Республикасынын банктарына жана башка финансы-кредит уюмдарына карата талаптар жана бул институттардын гарантияларына негизделген бардык активдер;   

д) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан берилген "А" деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү, суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктердин бири тарабынан берилген бирдей рейтингге ээ же Уюмга мүчө болушкан, отчет берүүчү банкка карата аффилирленген уюм болуп саналбаган мамлекеттердин банктарына жана башка финансы-кредит уюмдарына карата талаптар жана бул институттардын гарантияларына негизделген бардык активдер;   

4) 4-категория (кредиттик тобокелдик деңгээли - 50%):   

а) жеке адамдарга бир үй-бүлөгө турак жай сатып алуу же куруу үчүн берилген жана ушул турак жай боюнча биринчи күрөө менен гарантияланган кредиттер. Аталган категорияга бул үйдө же квартирада жашоого ниеттенген, б.а. турак жайды (же анын бөлүгүн) башка максаттарда (сатуу, ижарага берүү ж.б.) пайдаланбай турган жактарга берилген ссудалар гана кирет.   

Эгерде бул кредиттерди төлөө мөөнөтү 30 күндөн ашык мөөнөткө өткөрүлүп жиберилсе жана/же реструктуризацияланган болсо, анда алар кредиттик тобокелдиктин 100% деңгээлиндеги 5-категорияда көрсөтүлөт.   

б) Улуттук банк тарабынан эмитирленген аффинаждалган өлчөнгөн алтын куймаларды эске албаганда, өлчөнгөн куйма түрүндө алтын жана башка сертификатталган баалуу металлдар;   

в) коммерциялык банктар тарабынан мамлекеттик программалар, анын ичинде банктардын өз каражаттарынын эсебинен айыл чарбасын жана экспортко багыт алган жана импортту алмаштыруу жагында иш алып барган ишканаларды каржылоого байланыштуу, ошондой эле республиканын экономикасын өнүктүрүүгө көмөктөшүүгө багытталган башка мамлекеттик программалар боюнча берилген кредиттер.   

Эгерде бул кредиттердин мөөнөтү 90 күндөн ашык өткөрүлүп жиберилсе жана/же кайталап реструктуризацияланган болсо, анда алар 100% кредиттик тобокелдик деңгээлине ээ 5-категорияда көрсөтүлөт.   

Эскертүү: мамлекеттик программаларга республикалык бюджеттен жарым-жартылай/толугу менен каржыланган же республикалык бюджеттин каражаттарынын эсебинен пайыздык чендерди субсидиялоо аркылуу, анын ичинде мамлекет тарабынан түзүлгөн уюмдар менен биргеликте каржылоо; эл аралык келишимдерге жана макулдашууларга ылайык мамлекеттер аралык (өкмөттөр аралык) долбоорлорду жүзөгө ашыруунун алкагында программалар.   

5) 5-категория (кредиттик тобокелдик деңгээли - 100%):   

а) 1-категорияга кирбеген банкноттор жана монеталар;   

б) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан берилген "А" деңгээлинен төмөн узак мөөнөттүү, суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктердин бири тарабынан берилген бирдей рейтингге ээ же Уюмга мүчө болбогон мамлекеттердин өкмөттөрүнө жана борбордук банктарына карата талаптар (бул мамлекеттердин өкмөттөрү тарабынан чыгарылган баалуу кагаздар жана башка талаптар);   

в) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан берилген "А" деңгээлинен төмөн узак мөөнөттүү, суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктердин бири тарабынан берилген бирдей рейтингге ээ же Уюмга мүчө болбогон мамлекеттердин банктары жана башка финансы-кредит уюмдары менен эсептешүүлөрдөгү акча активдери;   

г) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан берилген "А" деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү, суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктердин бири аркылуу берилген бирдей рейтингге ээ же Уюмга мүчө болуп саналган мамлекеттердин отчет берүүчү банкка аффилирленген уюм болуп саналган банктарына жана башка финансы-кредит уюмдарына талаптар;   

д) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан берилген "А" деңгээлинен төмөн узак мөөнөттүү, суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS) жана Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири аркылуу берилген бирдей рейтингге ээ же Уюмга мүчө болуп саналбаган мамлекеттердин банктарына жана башка финансы-кредит уюмдарына талаптар;   

е) коммерциялык, керектөө, ипотекалык жана 4-категорияда көрсөтүлгөндөн тышкары башка кредиттер;   

ж) банктын негизги каражаттары жана башка менчиги;   

з) инвестициялар жана ушул Нускоонун 21-пунктунун 3-пунктчасында каралган эсептеп алып салууларды минуска чыгаруу менен финансылык катышуу;   

и) 1, 2, 3, 4, 6 жана 7-категорияларга кирбеген башка активдер;   

6) 6-категория (кредиттик тобокелдик деңгээли - 150%):   

- ЕАЭБге мүчө-мамлекеттердин валютасындагы кредиттерди кошпогондо, ошондой эле 4-категорияда көрсөтүлгөндөрдөн тышкары чет өлкө валютасында коммерциялык, керектөө, ипотекалык жана башка кредиттер;   

7) 7-категория (кредиттик тобокелдик деңгээли - 200%):   

- жеке адамдарга жана жеке ишкерлерге улуттук валютада кредит берүү учурунда номиналдык жылдык чени 30% же андан ашык болгон кредиттер. 

25. Кредиттик тобокелдик деңгээлине, ошондой эле айрым өнөктөштөр/контрагенттердин түрүнө жараша баланстык активдер төмөнкү категорияларга бөлүнөт:   

1) 1-категория (кредиттик тобокелдик деңгээли - 0%):   

а) Кыргыз Республикасынын, ЕАЭБге жана Экономикалык кызматташуу жана өнүктүрүү уюмуна мүчө мамлекеттердин жана Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «А» деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS), Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ мамлекеттердин банкноттору жана монеталары». 

Эскертүү: Экономикалык кызматташуу жана өнүктүрүү уюму (мындан ары - Уюм). Аталган Уюмга мүчө мамлекеттердин тизмеси www.oecd.org. расмий сайтында жайгаштырылган. 

б) Улуттук банкка коюлган талаптар;   

в) Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетине коюлган талаптар (Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинети чыгарган баалуу кагаздар жана башка талаптар);   

г) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «А» деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS), Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ болгон же Уюмга мүчө болушкан мамлекеттердин борбордук (улуттук) банктарына талаптар;   

д) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «А» деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS), Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ болгон же Уюмга мүчө болушкан мамлекеттердин өкмөттөрүнө талаптар (Өкмөттөр тарабынан чыгарылган баалуу кагаздар);   

е) Кыргыз Республикасынын улуттук валютасында туюндурулган жана өзүнчө депозиттик эсепте жайгаштырылган камсыздоого ээ активдер (же алардын бөлүгү).   

Эскертүү: Улуттук банк Башкармасынын 2004-жылдын 21-июлундагы № 18/3 токтому менен бекитилген "Активдерди классификациялоо жана потенциалдуу чыгымдардын жана жоготуулардын ордун жабууга каралган камга тиешелүү чегерүүлөр жөнүндө" жобого ылайык.   

ж) ЕАЭБге жана Уюмга мүчө болушкан мамлекеттердин, ошондой эле Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «А» деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS), Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ болгон мамлекеттердин валюталарында туюндурулган, ошондой эле өзүнчө депозиттик эсепте жайгаштырылган камсыздоого ээ активдер (же алардын бөлүгү); 

з) Улуттук банк тарабынан эмитирленген аффинаждалган өлчөнгөн куймалар түрүндөгү алтын;   

2) 2-категория (кредиттик тобокелдик деңгээли - 10%):   

а) Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинети тарабынан чыгарылган баалуу кагаздардын күндөлүк рынок баасы боюнча камсыз болгон активдер (же алардын бөлүгү);   

б) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «А» деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS), Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ же Уюмга мүчө болушкан мамлекеттердин өкмөттөрү тарабынан чыгарылган баалуу кагаздардын күндөлүк рынок баасы боюнча камсыздалган активдер (же алардын бөлүгү);  

3) 3-категория (кредиттик тобокелдик деңгээли - 20%):   

а) Кыргыз Республикасынын банктары жана башка финансы-кредит уюмдары менен эсептешүүлөрдөгү акча активдери;   

б) стандарттык куймалардагы алтын жана башка сертификатталган баалуу металлдар;   

в) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «А» деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS), Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ же Уюмга мүчө болушкан мамлекеттердин банктары жана башка финансы-кредит уюмдары менен эсептешүүлөрдөгү акча активдери;  

г) Кыргыз Республикасынын банктарына жана башка финансы-кредит уюмдарына карата талаптар жана бул институттардын гарантияларына негизделген бардык активдер;   

д) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «А» деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү, суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS), Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ же Уюмга мүчө болушкан, отчет берүүчү банкка карата аффилирленген уюм болуп саналбаган мамлекеттердин банктарына жана башка финансы-кредит уюмдарына карата талаптар жана бул институттардын гарантияларына негизделген бардык активдер;   

4) 4-категория (кредиттик тобокелдик деңгээли - 50%):   

а) жеке адамдарга бир үй-бүлөгө турак жай сатып алуу же куруу үчүн берилген жана ушул турак жай боюнча биринчи күрөө менен гарантияланган кредиттер. Аталган категорияга бул үйдө же квартирада жашоого ниеттенген, б.а. турак жайды (же анын бөлүгүн) башка максаттарда (сатуу, ижарага берүү ж.б.) пайдаланбай турган жактарга берилген ссудалар гана кирет.   

Эгерде бул кредиттерди төлөө мөөнөтү 30 күндөн ашык мөөнөткө өткөрүлүп жиберилсе жана/же реструктуризацияланган болсо, анда алар кредиттик тобокелдиктин 100% деңгээлиндеги 5-категорияда көрсөтүлөт.   

б) Улуттук банк тарабынан эмитирленген аффинаждалган өлчөнгөн алтын куймаларды эске албаганда, өлчөнгөн куйма түрүндө алтын жана башка сертификатталган баалуу металлдар;   

в) коммерциялык банктар тарабынан мамлекеттик программалар, анын ичинде банктардын өз каражаттарынын эсебинен айыл чарбасын жана экспортко багыт алган жана импортту алмаштыруу жагында иш алып барган ишканаларды каржылоого байланыштуу, ошондой эле республиканын экономикасын өнүктүрүүгө көмөктөшүүгө багытталган башка мамлекеттик программалар боюнча берилген кредиттер.   

Эгерде бул кредиттердин мөөнөтү 90 күндөн ашык өткөрүлүп жиберилсе жана/же кайталап реструктуризацияланган болсо, анда алар 100% кредиттик тобокелдик деңгээлине ээ 5-категорияда көрсөтүлөт.   

Эскертүү: мамлекеттик программаларга республикалык бюджеттен жарым-жартылай/толугу менен каржыланган же республикалык бюджеттин каражаттарынын эсебинен пайыздык чендерди субсидиялоо аркылуу, анын ичинде мамлекет тарабынан түзүлгөн уюмдар менен биргеликте каржылоо; эл аралык келишимдерге жана макулдашууларга ылайык мамлекеттер аралык (өкмөттөр аралык) долбоорлорду жүзөгө ашыруунун алкагында программалар.   

5) 5-категория (кредиттик тобокелдик деңгээли - 100%):   

а) 1-категорияга кирбеген банкноттор жана монеталар;   

б) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «А» деңгээлинен төмөн узак мөөнөттүү, суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS), Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ же Уюмга мүчө болбогон мамлекеттердин өкмөттөрүнө жана борбордук банктарына карата талаптар (бул мамлекеттердин өкмөттөрү тарабынан чыгарылган баалуу кагаздар жана башка талаптар);   

в) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «А» деңгээлинен төмөн узак мөөнөттүү, суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS), Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ же Уюмга мүчө болбогон мамлекеттердин банктары жана башка финансы-кредит уюмдары менен эсептешүүлөрдөгү акча активдери;   

г) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «А» деңгээлинен төмөн эмес узак мөөнөттүү, суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS), Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ же Уюмга мүчө болуп саналган мамлекеттердин отчет берүүчү банкка аффилирленген уюм болуп саналган банктарына жана башка финансы-кредит уюмдарына талаптар;   

д) Standard & Poor's рейтингдик агенттиги тарабынан ыйгарылган «А» деңгээлинен төмөн узак мөөнөттүү, суверендүү кредиттик рейтингге же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS), Moody’s Investors Service рейтингдик агенттиктеринин бири жана «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобонун 3-пунктунда белгиленген критерийлерге ылайык келген башка рейтингдик агенттиктер тарабынан ыйгарылган бирдей рейтингге ээ же Уюмга мүчө болуп саналбаган мамлекеттердин банктарына жана башка финансы-кредит уюмдарына талаптар; 

е) коммерциялык, керектөө, ипотекалык жана 4-категорияда көрсөтүлгөндөн тышкары башка кредиттер;   

ж) банктын негизги каражаттары жана башка менчиги;   

з) инвестициялар жана ушул Нускоонун 21-пунктунун 3-пунктчасында каралган эсептеп алып салууларды минуска чыгаруу менен финансылык катышуу;   

и) 1, 2, 3, 4, 6 жана 7-категорияларга кирбеген башка активдер;   

6) 6-категория (кредиттик тобокелдик деңгээли - 150%):   

- ЕАЭБге мүчө-мамлекеттердин валютасындагы кредиттерди кошпогондо, ошондой эле 4-категорияда көрсөтүлгөндөрдөн тышкары чет өлкө валютасында коммерциялык, керектөө, ипотекалык жана башка кредиттер;   

7) 7-категория (кредиттик тобокелдик деңгээли - 200%):   

- жеке адамдарга жана жеке ишкерлерге улуттук валютада кредит берүү учурунда номиналдык жылдык чени 30% же андан ашык болгон кредиттер. 

6. «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктары милдеттүү түрдө аткарууга тийиш болгон экономикалык ченемдер жана талаптар жөнүндө» жобо 

1-глава. Жалпы жоболор 

3. Ушул Жободо көрсөтүлгөн экономикалык ченемдерди жана талаптарды аткаруу жана тобокелдиктерди төмөндөтүү максатында банктарга Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы (мындан ары - Улуттук банк) тарабынан белгиленген максималдуу чектен төмөн жана минималдуу чектен жогору экономикалык ченемдер жана талаптар боюнча ички чектерди белгилөө сунушталат.   

3. Ушул Жободо көрсөтүлгөн экономикалык ченемдерди жана талаптарды аткаруу жана тобокелдиктерди төмөндөтүү максатында банктарга Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы (мындан ары - Улуттук банк) тарабынан белгиленген максималдуу чектен төмөн жана минималдуу чектен жогору экономикалык ченемдер жана талаптар боюнча ички чектерди белгилөө сунушталат.   

Ченемдерди аткаруу максатында банктар рейтингдик агенттиктердин чыккан өлкөсүндө (ЕАЭБге мүчө мамлекеттерде) жөнгө салынууга тийиш болгон рейтингдик баалоолорун жана баалоолорун пруденциалдык жөнгө салуунун алкагында таанылган жана төмөнкү критерийлерге жооп берген рейтингдик баалоолорду таанууга укуктуу: 

1) объективдүүлүк: 

- рейтингдик агенттик тарабынан колдонулган методология ишенимдүү болуп саналат жана дефолт жөнүндө буга чейинки жана (же) күтүлүп жаткан маалыматтардын негизинде текшерилүүгө тийиш, ошондой эле рейтинги аныктала турган адамдын өзүнө кабыл алынган финансылык милдеттенмелерди аткарууга жөндөмдүүлүгүн аныктаган бардык негизги сандык жана сапаттык факторлордун толук сыпаттамасын, ошондой эле алардын кредиттик рейтингдерге жана кредиттик рейтингдер боюнча болжолдорго тийгизген таасирин баяндоону камтыйт; 

2) көз карандысыздык: 

- рейтингдик агенттик мамлекеттик органдар же мамлекеттик органдардын кызмат адамдары, квази-мамлекеттик уюмдар же саясий партиялар тарабынан көзөмөлдөнбөйт, булар рейтингдик агенттиктин ишине кийлигишпейт жана рейтинг ыйгаруу процесстерине таасир этпейт; 

- рейтингдик агенттик рейтинг ыйгарган, рейтингди тастыктаган же кайра карап чыккан юридикалык жактар рейтингдик агенттиктин аффилирленген жактары болуп саналбайт; 

- рейтинг ыйгарыла турган жакка карата рейтингдик иш-аракеттерге катышкан рейтингдик агенттиктин рейтингдик аналитиктери, рейтингдик иш-аракетти жүзөгө ашырган күнгө чейинки акыркы 3 (үч) жыл аралыгында рейтинг ыйгарыла турган жак менен эмгек же иш боюнча мамилеси жок жана болгон эмес, ошондой эле рейтинг ыйгарыла турган жакка контроль жүргүзгөн же мындай жакка олуттуу таасир тийгизген рейтинг ыйгарыла турган жактын же жактардын баалуу кагаздарына, башка финансылык инструменттерине же башка мүлкүнө тике же кыйыр түрдө, анын ичинде жакын туугандары аркылуу ээлик кылышпайт; 

- рейтингдик агенттик ички аудит же ички контроль кызматына ээ, анын ичинде директорлор кеңешине отчет берүүчү ички аудит функцияларын жүзөгө ашыруучу кызматка ээ; 

- рейтингдик агенттикте директорлор кеңешинин кеминде үчтөн бири, бирок экиден кем эмес мүчөсү рейтингдик иш-аракеттерди, рейтингдик агенттиктин кызмат көрсөтүүлөрүн жарнамалоону жана кардарларды тартуу боюнча башка аракеттерди жүзөгө ашырбаган көз карандысыз мүчөлөр болуп саналышат; 

- рейтингдик агенттиктин ар бир акционеринин акцияларына тике же кыйыр ээлик кылуу үлүшү ошол рейтингдик агенттиктин добуш берүүчү акцияларынын жалпы санынын 50 (элүү) пайызынан ашпайт; 

- рейтингдик агенттиктин ички жол-жоболору маалыматтын туура эмес пайдаланылышын жана ачыкка чыгарылышын алдын алуу чараларын камсыз кылат жана маалыматтын корголушун, купуялуулугун камсыз кылат; 

3) эл аралык жеткиликтүүлүк/ачыктык: 

рейтингдик агенттик рейтингдик агенттиктин интернет-ресурсунда төмөнкү маалыматтарды ачыкка чыгарууну камсыз кылат: 

- рейтингди аныктоодо рейтингдик агенттик колдонгон методология; 

- акыркы жыл ичинде ыйгарылган кредиттик рейтингдердин тизмеси, ошондой эле өткөн акыркы календардык жылдын акырына карата абал боюнча рейтингдик агенттиктин түшкөн акчасынын жылдык көлөмүнүн үлүшү беш жана андан көп пайызды түзгөн рейтинг ыйгарыла турган жактардын жана башка жактардын тизмеси; 

4) маалыматты ачыкка чыгаруу 

рейтингдик агенттик төмөнкү маалыматтарды ачыкка чыгарат:  

- өзүнүн жүрүм-турум кодекси;  

- баа берилүүчү уюмдар менен компенсациялык келишимдердин жалпы мүнөзү;  

- кызыкчылыктардын каршы келип калышы, рейтингдик агенттиктин компенсациялык механизмдери, анын рейтингдерди баалоо методологиясы, анын ичинде дефолтту аныктоо, убакыт горизонту жана ар бир рейтингдин мааниси;  

- ар бир баалоо категориясы боюнча аткарылбаган милдеттенмелердин иш жүзүндөгү көрсөткүчтөрү жана рейтингдердин өтүшү, мисалы, «АА» рейтинги убакыттын өтүшү менен «А» болуп калышы мүмкүн.  

Рейтинг чыккандан кийин мүмкүн болушунча эртерээк ачыкка чыгышы керек. Рейтингди ачыкка чыгарууда маалымат жөнөкөй тилде, кредиттик рейтингдердин мүнөзүн жана чектөөлөрүн, ошондой эле инвестицияларды жүзөгө ашырууда аларды негизсиз пайдалануу тобокелдигин көрсөтүү менен берилүүгө тийиш. 

5) рейтингдердин ишенимдүүлүгү жана ресурстары:  

- рейтингдик агенттик акыркы беш жылдан кем эмес туруктуу негизде рейтингдик иш-аракеттерди жүзөгө ашырат; 

- рейтингдик агенттик кредиттик рейтинг ыйгарган жана кайра карап чыккан уюмдардын саны отуздан кем эмес, анын ичинде акыркы үч жылда жыйырмадан кем эмес, алардын ичинен бештен кем эмеси финансылык уюмдар болуп саналышкан; 

- рейтингдик агенттик ыйгарылган рейтингдерге туруктуу негизде мониторинг жүргүзөт, ошондой эле рейтинг ыйгарылган жактын финансылык абалындагы, корпоративдик башкаруудагы же ишинин башка аспекттериндеги өзгөрүүлөргө, макроэкономикалык шарттардын же финансы рыногунун шарттарынын өзгөрүшүнө байланыштуу өзгөрүп жаткан факторлорго өз убагында жооп кайтарууну камсыз кылат, бул рейтинг ыйгарылган же акыркы жолу кайра каралган күндөн же колдонулган методологиянын акыркы жолу кайра каралган күнүнөн тартып календардык жылдан кечиктирилбестен рейтингдердин иш жүзүндө жаңыртылышы менен ырасталат. 

4-глава. Ликвиддүүлүк ченеми (көрсөткүчү) (К3)